Ντόναλντ Κιττ: Tο θέατρο πρέπει να συνεχίσει να προστατεύει τον χώρο αβεβαιότητας και ανακάλυψης

Με αφορμή την παρουσίαση του “Fool in the Full Moon” (20/09, 21:00) και της νέας σκηνοθετικής δουλειάς “Sisyphus – flesh and earth” στην Ελλάδα, συνομιλούμε με τον Ντόναλντ Κιττ (Donald Kitt). Έναν πολυδιάστατο καλλιτέχνη, ηθοποιό, σκηνοθέτη και μέλος του ιστορικού Odin Teatret, που εδώ και δεκαετίες πειραματίζεται με το σωματικό και τελετουργικό θέατρο, μεταδίδοντας παράλληλα τη γνώση και την εμπειρία του σε νέες γενιές καλλιτεχνών.

Στο πλαίσιο του 13ου Handmade & Recycled Theater Festival – Osmosis edition, ο Κιττ θα πραγματοποιήσει επίσης το εργαστήριο “Feats of Performance – A process in search of hidden meanings”, μια εντατική διαδικασία εξερεύνησης της ερμηνείας και των κρυφών νοημάτων στη θεατρική πράξη.  “Feats of Performance” (25 – 26 – 27/09, 14:15 – 17:00).

-Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι έχει μείνει στην ιστορία ως «homo universalis». Πιστεύετε ότι ο σημερινός άνθρωπος μπορεί να επιχειρήσει κάτι ανάλογο; Υπάρχουν συσχετισμοί με το θέατρο που κάνετε εσείς;

Δεν μπορώ να κάνω μια τόσο βαθιά δήλωση που να δίνει απάντηση σε αυτό που ρωτάτε. Αλλά πιστεύω ότι ο Λεονάρντο ντα Βίντσι είχε μια φανταστική πορεία τόσο στις τέχνες όσο και στις επιστήμες. Η εποχή μας μπορεί να επιτρέψει την εμφάνιση ενός τέτοιου ανθρώπου, αλλά η ανάγκη και η ταχύτητα έχουν αλλάξει ριζικά. Στη δική μου δουλειά, η έρευνα και η διαδικασία δεν επείγουν, αλλά είναι απαραίτητα. Ίσως η σύνδεση βρίσκεται σε αυτό το ίδιο πνεύμα περιέργειας και εξερεύνησης – εκεί όπου τέχνη, σώμα και φαντασία συναντιούνται για να δημιουργήσουν κάτι που αντιστέκεται στις κατηγορίες και αγκαλιάζει πολλά πεδία.

-Ο τίτλος “Fool in the Full Moon” προκαλεί με παιχνιδιάρικο τρόπο τη φαντασία του κοινού και δημιουργεί μια εικόνα σαν από παραμύθι. Μπορείτε να μας πείτε πώς προέκυψε, γιατί τον επιλέξατε τελικά και αν σας απασχόλησε το γεγονός ότι πρέπει να μείνει στα αγγλικά, ακόμα και όταν παίζετε μπροστά σε κοινό που δεν έχει τα αγγλικά ως μητρική γλώσσα;

Είχα μερικούς τίτλους που περιλάμβαναν τη λέξη “fool” (ανόητος), αλλά ο συγκεκριμένος με άγγιξε επειδή είχε την αίσθηση ενός μοναχικού ταξιδιού. Οι λέξεις του τίτλου είναι εύκολα κατανοητές σε όλες τις γλώσσες. Στα πολλά χρόνια μου με το Odin Teatret και με την ομάδα μου στον Καναδά, μεταφράζαμε τις παραστάσεις σε διάφορες γλώσσες (δανικά, αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά και γαλλικά), γνωρίζοντας ότι μπορούσαμε να περιοδεύουμε χωρίς υπότιτλους. Η παράσταση είναι φτιαγμένη έτσι ώστε ο ρυθμός να βοηθά στο να αγκυρώνεται και να μεταφέρεται το νόημα. Εμπιστεύτηκα ότι και αυτός ο τίτλος θα μπορούσε να ταξιδέψει. Η μόνη μου λύπη είναι ότι δεν μπόρεσα να τον μεταφράσω στα ελληνικά, όπου ίσως θα έβρισκε μια επιπλέον εννοιολογική διάσταση.

-Διαβάζω στο βιογραφικό σας ότι εκπαιδεύετε νέους ξυλοπόδαρους. Πώς θα περιγράφατε τη σωματικότητά σας σε αυτήν την παράσταση; Και θα σας δούμε πραγματικά να «ιπτάσθε»;

Η εκπαίδευση στην οποία συμμετέχω αυτά τα 40 χρόνια μού έχει δώσει πολλές δυνατότητες να «πετάξω». Συνηθίζω να σπρώχνω τον εαυτό μου πέρα από τα όριά μου, και όπως το πέταγμα, αυτό με εκτοξεύει στο άγνωστο. Η σωματικότητά μου σε αυτήν την παράσταση δεν αφορά μόνο την κίνηση αλλά και το πώς το σώμα συντονίζεται με τη φωνή, με τον ρυθμό, με τη σιωπή. Οπότε ναι, με έναν τρόπο θα με δείτε να πετώ — όχι με φτερά, αλλά με παρουσία, φαντασία και την αναστολή της δυσπιστίας που προσφέρει το θέατρο.

-Ως εκπαιδευτής, ποιο είναι το πιο σημαντικό μάθημα που προσπαθείτε να μεταδώσετε στους μαθητές σας;

Είμαι κατηγορηματικός ότι πρέπει να φεύγουν με απτά εργαλεία για να εξερευνήσουν τον δικό τους δρόμο στο θέατρο. Αν μπορούσα να διδάξω το ένστικτο, αυτό θα ήταν πραγματικό επίτευγμα. Αυτό που προσπαθώ να μοιραστώ είναι η πειθαρχία, η επίγνωση και το θάρρος να ρισκάρεις. Αυτά τα μαθήματα δεν είναι σταθερά: είναι πράγματα που τα ξανανακαλύπτεις, τα ξαναερμηνεύεις και τα ξαναπλάθεις καθώς ζεις. Επίσης ελπίζω να μάθουν να εμπιστεύονται το σώμα όσο και τη λογική, και να βρουν τη δική τους φωνή μέσα στη μεγάλη θεατρική παράδοση.

-Στη διοργάνωση θα σκηνοθετήσετε επίσης τον Φάνη Κατέχο στο «Sisyphus – flesh and earth». Πώς προσεγγίζετε τον μύθο του Σίσυφου σε αυτό το κοινό σας εγχείρημα;

Ένιωσα ότι πρέπει να τον προσεγγίσουμε όπως βλέπουμε έναν καταδικασμένο άνθρωπο — καταδικασμένο σε αιώνια επανάληψη, σε έναν αγώνα με τον εαυτό του. Είμαστε οι ιδιοκτήτες της ζωής μας, αλλά πολλές φορές κινούμαστε κουβαλώντας όλο το περιττό βάρος. Αντίθετα, ο καθένας μας πρέπει να ερμηνεύσει και να εφαρμόσει τις δικές του ιδέες με τον δικό του τρόπο, για να βρει εργαλεία να επιβιώσει από τις αντιφάσεις και τις αβεβαιότητες της ύπαρξης. Με τον Φάνη θέλησα να εξερευνήσουμε όχι μόνο την τιμωρία αλλά και την αξιοπρέπεια του αγώνα, την ποίηση της επανάληψης και την ανθρωπιά που επιμένει ακόμη και μπροστά σε ένα αδύνατο έργο.

-Πιστεύετε ότι η δημιουργικότητά μας επηρεάζεται από την ευκολία που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη, ή τη βλέπετε ως εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο να υλοποιήσει ό,τι έχει φανταστεί;

Δεν θα ήθελα να κρίνω κάτι που γνωρίζω λίγο. Έχει γίνει το νέο κλισέ – η προειδοποίηση ότι ο ουρανός θα πέσει αν το αφήσουμε να κυριαρχήσει στη ζωή μας. Μπορεί να είναι ένα διδακτικό εργαλείο, αλλά θα ήταν ατυχές αν γινόταν ο κανόνας η χρήση του. Δεν βλέπω τις τέχνες να χρειάζονται κάποια διευκόλυνση, έναν σύντομο δρόμο προς το «αποτέλεσμα». Γιατί φαίνεται πως έτσι εξαλείφονται πολλά βήματα που είναι θεμελιώδη στη διαδικασία της δημιουργίας. Η δημιουργικότητα ανθεί μέσα στην αντίσταση, στα λάθη, στις παρακάμψεις. Η αποδοχή των μυστηρίων της ζωής είναι μέρος αυτού που την κάνει να αξίζει, και πιστεύω ότι το θέατρο πρέπει να συνεχίσει να προστατεύει αυτόν τον χώρο αβεβαιότητας και ανακάλυψης.

Διαβάστε επίσης:

Έρχεται το 13ο Handmade & Recycled Theater Festival – Osmosis edition
Fool in the Full Moon: Ο Donald Kitt στο 13ο Handmade & Recycled Theater Festival – Osmosis edition