Αναστασία Κουμίδου: «Mengele», ονομάζει ο Τριαρίδης το έργο

ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΡΩΤΟΣ Γεννήθηκα στην πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη, όπως και ο μπαμπάς μου και ο παππούς μου. Στο κέντρο της πόλης. Στο σχολείο, στις παρέες είχα συμμαθήτριες με εβραϊκή καταγωγή, τα δικηγορικά γραφεία της οικογένειάς έβλεπαν από ψηλά την πολύπαθη Πλατεία Ελευθερίας, έναν τόπο που μαρτύρησαν τουλάχιστον 50.000 εβραίοι, τα μπαράκια που συχνάζαμε στη Φράγκων και στα Λαδάδικα εγκαταστάθηκαν σε οικήματα εβραίων εμπόρων. Το καλύτερο ξενόγλωσσο βιβλιοπωλείο ηταν του Μόλχο, φωτογραφίες βγάζαμε στον Κούνιο και ψωνίζαμε από την στοά Μοδιάνο. Μεγάλωσα σε μιά πανέμορφη πόλη που τραυματίστηκε από τους Ναζί. Γαλουχήθηκα και με τις ιστορίες, τις παραδόσεις, τις μουσικές των ανθρώπων που αποτελούσαν πάνω από το 40% του πληθυσμού της πόλης.

ΣΤΑΘΜΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΣ Στο πρώτο έτος της Δραματικής Σχολής του Κ.Θ.Β.Ε η αείμνηστη δασκάλα υποκριτικής, Λίνα Λαμπράκη, μου έδωσε να μελετήσω την Εβραία του Bertolt Brecht. Δύσκολο έως ακατόρθωτο για ένα κορίτσι 18 χρονών αλλά το προσπάθησα σθεναρά.

ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΡΙΤΟΣ Χρόνια αργότερα, στην Αμερική, στην μεταπτυχιακή μου multi media πτυχιακή για την θεατρική σκηνοθεσία, επέστρεψα σ’ αυτό το δαιδαλώδες, πυκνό Lehrstücke του Brecht. Έπιασα και πάλι το νήμα, η μνήμη μου επανέφερε τους ανθρώπους, τις ιστορίες, τους τόπους. Μελέτησα ενδελεχώς ντοκυμαντέρ για το Ολοκαύτωμα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Διάβασα και παρακολούθησα σεμινάρια για την ναζιστική προπαγάνδα, την προπαγάνδα μέσα από θεατρικά δρώμενα και τον δημόσιο λόγο.

ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟΣ Κάποτε τα βήματα μου με οδήγησαν στην Κρακοβία. Ταξίδεψα με το τρένο το Auschwitz. Λάθος. Επισκέφθηκα το Oświęcim, όπως ονομάζουν οι Πολωνοί την πόλη. Το νήμα ζωντάνεψε πάλι. Η μνήμη συνέδεσε τις ιστορίες, τους τόπους, τους ανθρώπους με τα δάση, τις υψικάμινους, τους καπνούς.

ΣΤΑΘΜΟΣ ΠΕΜΠΤΟΣ Ξεμοντάρω τις λαβυρινθώδεις διαδρομές του θεατρικού έργου Mengele του Θεσσαλονικιού συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη. Ναι, τις ξεμοντάρω για να τις παρατηρήσω μία-μία σαν θραύσματα ενός πολυσχιδούς έργου τέχνης, να ιχνηλατήσω τους μονόδρομους και τις διπλής πορείας κατευθύνσεις, να μπω μέσα τους, να τις περπατήσω.

Χάνομαι, μπερδεύομαι. Επιστρέφω, βρίσκω τοίχο. Πέφτω, σηκώνομαι, ξανά από την αρχή.

Οι δύο ηθοποιοί ακολουθούν, άλλοτε προπορεύονται, φωτίζουν τα σκοτάδια για λίγο και μετά πάλι σβήνει το φως. Συμπορευόμαστε, ερευνούμε, ψάχνουμε το νήμα για να χαρτογραφήσουμε τον Λαβύρινθο. Είμαστε μέσα του και δεν το ξέρουμε, κάποιες στιγμές.

Για τους προϊστορικούς Λαβύρινθους υπήρχε η δοξασία ότι είναι ένας τόπος όπου παγιδεύονται τα κακά πνεύματα και οτι είναι μία διαδρομή προορισμένη για τελετουργικούς χορούς.

ΜΕΓΚΕΛΕ, ονομάζει ο Τριαρίδης το έργο. O Josef Mengele, ο επονομαζόμενος “Αγγελος του Θανάτου”. Ο γιατρός των Ναζί, στο στρατόπεδο του Auschwitz, που ήταν διάσημος για τα γενετικά του πειράματα κυρίως σε παιδιά, για τις αποδράσεις και τις πολλαπλές αλλαγές ονομάτων και τον αιφνίδιο θάνατό του σε μία στιγμή χαλάρωσης.

Η Θεσσαλονικιά επιζήσασα Esther Cohen, με τον αριθμό 77102, είναι ίσως η έμπνευση για τον συγγραφέα, για να πλάσει τον ρόλο της Ε. μίας κοπέλας που ακολουθεί το δαιδαλώδες μονοπάτι ενός παιχνιδιού που εξελίσσεται σε ένα τελετουργικό κάθαρσης.

Ο Walter Benjamin δίνει το σημείο εκκίνησης του κάθε Λαβυρίνθου μέσα από το “Urbekanntschaften” – τους ανθρώπους που γνωρίσαμε μέσα από προσωπική επαφή, από την γειτονιά, τις οικογενειακές σχέσεις, τις γνωριμίες μας στο σχολείο και τις γνωριμίες μας στα ταξίδια. Η γνωριμία μέσα στο κουπέ ενός τρένου, με δύο άγνωστους, καταρχήν συνταξιδιώτες, είναι το εφαλτήριο της δικής μας διαδρομής. “Τα τρένα ένωσαν τον κόσμο,” λέει ο άντρας στην αρχή του έργου. Πόσο επίκαιρη, οξύμωρη και τραυματική σκέψη. Τα τρένα ένωσαν τον κόσμο αλλά κάποια τρένα οδήγησαν τον κόσμο στον θάνατο και τότε και τώρα.

Γιατί ο Λαβύρινθος του έργου, η δαιδαλώδης διαδρομή του είναι στο τώρα και στο τότε, στο εκεί και στο εδώ.

Κόσμος είναι οι άνθρωποι γύρω μας, οι οικείοι, και οι γνωστοί.
Κόσμος, όμως, είναι και η ανθρωπότητα
Κόσμος είναι η ιστορία των ανθρώπων πάνω στον πλανήτη
Κόσμος (Cosmos) είναι και η ιστορία του σύμπαντος

Τα τρένα ένωσαν τους ανθρώπους, την ανθρωπότητα, τον πλανήτη, το σύμπαν. Και μόνο όταν αποσιωπούνται τα τρένα, σβήνεται η ιστορία.

Επιστρέφουμε στο έργο. Χαράσσουμε πολλαπλές παρτιτούρες, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Υποκριτικές, ηχητικές, φωτιστικές, εικαστικές. Ένα έργο για δύο ηθοποιούς μετατρέπεται σε μιά πολυφωνική, πολυπρισματική εμπειρία. Ξεσκαρτάρουμε. Δουλεύουμε στο σκοτάδι, στο ημίφως, στο φως πρόβας.

Οι διαδρομές αρχίζουν να διακρίνονται σαν τα προϊστορικά χαρακτικά στα χωμάτινα τοιχώματα των σπηλαίων. Το μάτι μας συνηθίζει το σκοτάδι, η ματιά μας πορεύεται ακολουθώντας το έρμα. Τα πνεύματα καλά και κακά, αποκτούν φωνή, σώμα, κίνηση, ενέργεια. Δρουν και διαδρούν, χορεύουν και ερωτεύονται, ανοσιοουργούν και τραυματίζονται.
“Αν είσαι, είμαι.” Κάθε Μέγκελε για να υπάρξει, χρειάζεται μία Εσθήρ. Μία Εσθήρ, με έναν αριθμό στο μπράτσο της, πρέπει να βρει το αδύναμο σημείο του Μέγκελε.
“Αν είσαι, είμαι.” Χωρίς Μέγκελε, δεν υπάρχει Εσθήρ, χωρίς Εσθήρ δεν υπάρχει Μέγκελε.
“Αν είσαι, είμαι” Χωρίς θεατές, δεν υπάρχει το έργο μας. Και χωρίς το έργο μας, οι θεατές δεν μπορούν να ακολουθήσουν το φως που ρίξαμε στον τριαρίδειο λαβυρινθώδη Κόσμο.

Πρεμιέρα, Τετάρτη 13 Μαρτίου στις 9μμ και κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στο Nous Creative Space, Black Box.

Photo Credit: Aris Hathaway

Διαβάστε επίσης:

Mengele, του Θανάση Τριαρίδη σε σκηνοθεσία Αναστασίας Κουμίδου στο Θέατρο NOŪS