Η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, που άνοιξε ξανά τις πόρτες της για να δώσει βήμα και «φωνή» σε νέους καλλιτέχνες, με καλλιτεχνικούς διευθυντές τους άξιους Ανέστη Αζά και Πρόδρομο Τσινικόρη, διοργανώνει κατά το διάστημα 30 Μαρτίου έως και 3 Απριλίου 2016 ένα Θεματικό φεστιβάλ για τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο, από την έναρξη του οποίου συμπληρώνονται φέτος 70 χρόνια.
Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον εγχείρημα, που επιχειρεί να διαπραγματευτεί την εμφύλια σύγκρουση και να φωτίσει άγνωστες πτυχές αυτής, μέσα από προσωπικές αφηγήσεις- μαρτυρίες, ανοίγοντας παράλληλα έναν γόνιμο διάλογο με το σύγχρονο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.
Νέοι και ανήσυχοι δημιουργοί (ή συνδημιουργοί), που επιλέχθηκαν για να παρουσιάσουν την δουλειά τους στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, μοιράζονται μαζί μας τις σκέψεις τους για το θέμα «Εμφύλιος» και τις ποικίλες αποτυπώσεις του στο σήμερα.
Θοδωρής Φρατζέσκος: Βρισκόμαστε πλέον στην εποχή που ο Εμφύλιος παύει να είναι ταμπού κι αρχίζει να γίνεται αντικείμενο ιστορικών ερευνών και τελευταία αντικείμενο θεατρικών ή άλλων παραστάσεων, αρχίζει δηλαδή να ανοίγεται σε έναν δημόσιο διάλογο και επομένως να απενοχοποιείται. Κι αυτό συμβαίνει γιατί απλούστατα η ελληνική κοινωνία έχει πάψει πια να απειλείται από τα διακυβεύματα του Εμφυλίου, εφόσον και η γενιά του Εμφυλίου έχει αρχίσει να αποχωρεί και τα νέα παιδιά έχουν άλλα βιώματα και άλλες αγωνίες.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Εμφύλιος είναι επομένως ιστορία. Αν συγκλόνισε τόσο πολύ την ελληνική κοινωνία ήταν γιατί απείλησε ανοιχτά την ενότητα του εθνικού αφηγήματος σε μια σύγκρουση που είχε διεθνείς διαστάσεις.
Οι ιστορικοί πολύ σωστά αρνούνται τη λογική ότι σε έναν Εμφύλιο φταίνε και οι δυο ή την άλλη εξίσου ισοπεδωτική λογική ότι φταίνε οι ξένοι δάχτυλοι κλπ. Στην δική μας περίπτωση δεν αναζητούμε τις ιστορικές βάσεις του Εμφυλίου. Στον Κήπο οι αίτιοι απουσιάζουν, γιατί το έργο δεν ενδιαφέρεται να καταδικάσει ή να δικαιώσει ούτε τον έναν, ούτε τον άλλον από τους εμπλεκόμενους. Στο έργο μας το ζητούμενο είναι να σκεφτούμε ότι ένα παιδί χάνεται, αθώο ή ένοχο δεν έχει σημασία και η οικογένειά του έχει σφραγισθεί ανεξίτηλα απ’ αυτή την απώλεια. Η απώλεια είναι λοιπόν το ένα μεγάλο ζήτημα για τον Κήπο και το άλλο είναι αυτή ακριβώς η διαχείριση της απώλειας μέσω της μνήμης που προσπαθεί να εξωραΐσει το τραύμα χωρίς να το καταφέρνει πάντα. Οι αφηγητές, κομμάτια ο καθένας ενός συνόλου που χτυπήθηκε από τον πόλεμο, αφηγούνται τη ζωή τους και προσπαθούν να κρύψουν τον πόνο τους, και είναι αυτός ο βαθύς πόνος που δεν κρύβεται τελικά. Στον Κήπο αφήνουμε τους ανθρώπους να μιλήσουν, για πρώτη φορά, γιατί αυτός είναι πιο ενδεδειγμένος τρόπος να ελαφρύνει το πένθος τους, που θα το κουβαλούν μέσα τους όσο θα ζουν. Δεν θέλουμε λοιπόν τίποτα περισσότερο, παρά να αφήσουμε τους ανθρώπους να μιλήσουν και τους θεατές να τους ακούσουν, απενοχοποιημένοι κι οι δυο, γιατί έτσι μόνο θα μπορέσει η κοινωνία του σήμερα να ξαλαφρώσει από εκείνος το βάρος, το σύγχρονο Κυλώνειο άγος.
«Ο κήπος με τα κυπαρίσσια» – Σκηνοθεσία: Θοδωρής Φραντζέσκος | Photo credits: Γεράσιμος Φρόνιμος
Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη: Το ρήμα αντικρίζω εμπεριέχει την έννοια του στέκομαι απέναντι σε κάτι. Εμείς, μέσα από τις προσωπικές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο ως παιδιά, αισθανθήκαμε ότι είμαστε κομμάτι του. Ένα κομμάτι που αποπειράται να κοιτάξει κατάματα το παρελθόν, όσο σκοτεινό κι αν είναι, με πρόθεση να κατανοήσει και να υπάρξει ανθρώπινα στη σημερινή πραγματικότητα. Τα τραύματα, ο φανατισμός και ο διχασμός ενός Εμφυλίου μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά. Η “μη-λησμονιά” είναι ο τρόπος να αποβάλλουμε τις τοξίνες της διχόνοιας, της σύγκρουσης και του μίσους.
Άννα Τζάκου: Είναι κοινά αποδεκτή η πολυδιάσταση του θέματος του “Ελληνικού Εμφυλίου”. Για την εξέτασή του χρειάζονται ψυχραιμία, εγρήγορση και μεθοδολογική διαύγεια. ‘Ηδη η έρευνα στην Ελλάδα στο χώρο των κοινωνικών επιστήμων έχει κάνει σπουδαία βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Έχει προσδιορίσει το διάκενο που υπάρχει ανάμεσα στα καθιερωμένα, για εκείνη την εποχή, συλλογικά αφηγήματα και στη εκ νέου ψυχρή αποτίμηση της εμφύλιας διαμάχης σήμερα. Θεωρώ ότι το θέατρο και οι τέχνες μπορούν να συστήσουν μια γόνιμη μεθοδολογία εξερεύνησης αυτού του ενδιάμεσα χώρου. Να αποτελέσουν την εμπειρική γέφυρα ανάμεσα σε αυτό που έγινε, στο αφήγημα που κοινωνικά και εθνικά καθιερώθηκε και στον τρόπο που τελικά αυτή η αποταύτιση εξακολουθεί να υπάρχει και να κατασκευάζει το σήμερα.
Κατερίνα Γιαννοπούλου: Ο Ελληνικός Εμφύλιος είναι το ξεχασμένο από τα σχολικά βιβλία κομμάτι της ελληνικής ιστορίας. Τα γεγονότα που σημάδεψαν και καθόρισαν την πορεία της χώρας καθ’ όλη τη μεταπολεμική περίοδο δεν συμπεριλαμβάνονται στη διδακτέα ύλη των νικητών. Ίσως γιατί τα γεγονότα αυτά δεν αφηγούνται μία ιστορία νίκης αλλά μία ιστορία προδομένων ελπίδων και απογοήτευσης.
Σήμερα, στην Ελλάδα της ελπίδας που δεν ήρθε ποτέ, έπειτα από μία εκ νέου απογοήτευση, τα γεγονότα του Εμφυλίου μας υπενθυμίζουν πως πραγματική ενότητα δεν επιτεύχθηκε ποτέ και πως οι επιπόλαια καλυμμένες πληγές της Ιστορίας μπορούν να ξανανοίξουν ανά πάσα στιγμή.
Στάθης Αθανασίου: Η αντανάκλαση του εμφυλίου πολέμου στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα είναι το τρίτο κόμμα της βουλής και ο θάνατος του Παύλου Φύσσα, αυτές είναι δυο εικόνες που μου έρχονται αυθόρμητα. Από πολύ μικρός είχα μεγάλο ενδιαφέρον όχι μόνο για τον εμφύλιο αλλά για όλη την περίοδο ’30-’67. Είναι μια συναρπαστική ιστορική περίοδος που αν και ήταν πολύ μακρυά από την πραγματικότητα και την καθημερινότητά μου, πάντα με συγκινούσε, ίσως γιατί οι συνθήκες και τα πάθη ήταν τόσο μα τόσο έντονα. Δυστυχώς έμελε να μάθω (-ουμε) ότι τίποτα από όλα αυτά δεν είναι τόσο μακρυά όσο νομίζαμε ή ευχόμασταν, αλλά ήταν πάντα εδώ, δίπλα μας, καλά κρυμμένα πίσω από μπλε και πράσινα σημαιάκια.
«A» – Δραματουργική επεξεργασία – Σκηνοθεσία : Στάθης Αθανασίου
Μαρία Αιγινίτου: Πριν ακόμη ιδρυθεί το νέο Ελληνικό κράτος, ο εθνικός διχασμός ήταν ήδη πραγματικότητα. Διχασμένοι ζήσαμε πάντοτε, με αποτέλεσμα η συλλογική μνήμη να είναι αποσπασματική, κομματιασμένη. Οι πληγές του εμφυλίου, που ποτέ δεν επουλώθηκαν, έγιναν τραύμα ψυχικό μιας κοινωνίας η οποία αδυνατεί να το διαχειριστεί. Για παράδειγμα ζούμε σε μια χώρα όπου γιορτάζεται η έναρξη κι όχι το τέλος του πολέμου, καθώς η λήξη του πολέμου συμπίπτει με την αρχή του εμφυλίου.
Το δίπολο ”εμείς” και ”οι άλλοι” εξακολουθεί να μας ταλανίζει, περνώντας σιωπηλά από γενιά σε γενιά. Δεν ξέρουμε πως να συνομιλήσουμε, δεν έχουμε μάθει να ασκούμε αλλά ούτε και να δεχόμαστε κριτική. Δεν συμπορευόμαστε ούτε συνεργαζόμαστε. Η καχυποψία και ο φόβος μας κρατούν καθηλωμένους.
Μαρία Σάββα: Ο Ελληνικός Εμφύλιος οδήγησε στον ξεριζωμό ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού είτε προς χώρες του Ανατολικού μπλοκ είτε προς τις μεγάλες πόλεις, σαν συνέπεια των μαχών ανάμεσα στις κυβερνητικές δυνάμεις και τους αντάρτες και την καταστροφή των χωριών που ζούσανε. Η ιστορία του Ελληνικού εμφύλιου, εκτός από τις πληγές που κρύβει στην κάθε οικογένεια και στον καθένα απ’ όλους αυτούς που έζησαν σε αυτή την περίοδο και βίωσαν τα γεγονότα αυτά, κινεί εμάς τους νεώτερους να ανακαλύψουμε και να συνειδητοποιήσουμε τη δύναμη του ανθρώπου που πάλεψε για να επιβιώσει μέσα σε τόσο δύσκολες συνθήκες, μας διδάσκει -δεν χρησιμοποιώ συχνά αυτή τη λέξη όμως εδώ το αισθάνθηκα έντονα διαβάζοντας αυτές τις μαρτυρίες- και μας κάνει να ενδιαφερθούμε μέσω της ενσυναίσθησης γι’ αυτό που συμβαίνει σχεδόν δίπλα μας, στη Συρία και σε άλλες χώρες σήμερα.
«Τόποι Μνήμης – Ανοιχτή πρόβα» – Δραματουργική επεξεργασία – Σκηνοθεσία: Μαρία Σάββα
Στέλλα Χριστοδουλοπούλου: Βλέπω τον Εμφύλιο του ’46-’49 σαν ένα μπαζωμένο ρέμα. Έχει καλυφθεί, κανείς δεν το βλέπει, είναι δρόμος τσιμέντο. Όμως στην πρώτη κακοκαιρία ξεχειλίζει, υπενθυμίζοντας μας ότι κάποτε εκεί υπήρξε ένα ποτάμι που δεν βρίσκουν δίοδο τα νερά του. Αφενός για πολιτικούς λόγους, κι αφετέρου γιατί οι πληγές του Εμφυλίου ήταν βαθιες και νωπές, το σώμα της κοινωνίας επέλεξε περισσότερο να αφήσει αυτή την ιστορία να ξεχαστεί παρά να την αντιμετωπίσει. Ούτε καν διδάσκεται στα σχολεία. Εμείς τώρα, που δεν ζήσαμε τον Εμφύλιο, έχουμε επιδερμική σχέση με αυτό το γεγονός, κι έχουμε πλέον την δυνατότητα να το εξετάσουμε από μια απόσταση, να το επαναφέρουμε στην συλλογική μνήμη και στην καλύτερη των περιπτώσεων να επιτρέψουμε να ανοιχτεί αυτή η πληγή να γιάνει. Αυτό σημαίνει μια καίρια μετατόπιση μέσω της κατανόησης της ιστορικής γνώσης, μια αποδοχή των γεγονότων καθώς και σεβασμό ως προς αυτούς που πολέμησαν, υπέφεραν ή σκοτώθηκαν στα πεδία των μαχών. Δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε την ιστορία μας, μόνο να μάθουμε έχουμε από αυτήν. Να μάθουμε πως πριν στραφούμε στον διπλανό μας πρέπει να κοιτάξουμε ποιός στέκεται απέναντι μας, πώς να ξεγλιστράμε από μια βαριά μνήμη που επανέρχεται με την μορφή φαντασμάτων ζητώντας κάποια δικαίωση, και το κυριότερο να καταλάβουμε τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που μας οδήγησαν στην σημερινή δυσμενή κατάσταση. Ο μόνος τρόπος για ένα βήμα μπροστά είναι μισό βήμα πίσω -ώστε να ήμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε τους φαύλους κύκλους κι ενδεχομένως να τους διαρρήξουμε χαράζοντας μιαν άλλη διαδρομή. Φυσικά μια θεατρική παράσταση δεν είναι παρά μια μικρή ασθματική φλογίτσα στο μέτωπο το οποίο περιγράφω. Χρειάζονται μέτωπα πολλά, καθώς και χρόνος γι αυτές τις οσμώσεις. Παρατηρώ την ευκολία με την οποία σε μια πολιτική κρίση ή διχογνωμία σήμερα χρησιμοποιούνται εμφυλιακοί όροι για να δηλώσουν μια θέση ή αντίθεση, και καταλαβαίνω ότι αυτή η ιστορία έχει πολλά ακόμα να μας πει, δεν έχουν ησυχάσει ακόμα οι νεκροί της, ούτε έχει πάρει την θέση της μέσα μας.
.jpg)
Νατάσα Νταϊλιάνη: Τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο τον γνώρισα μέσα από τις αφηγήσεις του παππού μου που πολέμησε στο πρώτο και στο δεύτερο αντάρτικο με τον ΕΛΑΣ και τον Δημοκρατικό Στρατό. Πολύ άμεσα συνειδητοποίησα την βαρύνουσα σημασία της περιόδου αυτής και την επιρροή της στο σήμερα. Ο εμφύλιος αντιπροσωπεύει μία (ακόμα) ανοιχτή πληγή, ένα ανοιχτό ερώτημα, ένα κομμάτι της ιστορίας που αξίζει όσα λίγα να εντρυφήσει κανείς καθώς θεωρώ ότι ακουμπάει και εκκινείται από βασικά ηθικά και πανανθρώπινα αιτήματα και σχετίζεται με την πολιτική τους πραγμάτωση.(ελευθερία, ανεξαρτησία, ισονομία, ευημερία, σεβασμός, αλληλεγγύη) Καθρεφτίζει τις αντικρουόμενες κοσμοθεωρίες, θέτει υπό αμφισβήτηση την επικράτηση της όποιας ισχύουσας τάξης, φωτίζει την έννοια της στράτευσης για μία ιδέα, της κινηματικής δράσης και την καταστολή αυτής, ανοίγει το ερώτημα ως προς τα επιβεβλημένα μέσα διεκδίκησης ή/και άμυνας, το αναπόφευκτο ή μη ενός πολέμου μέσα σε μία ιστορική στιγμή που δρομολογούνται νέες ισορροπίες δυνάμεων στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Οι αντανακλάσεις του στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα τονίζονται και βγαίνουν στην επιφάνεια ειδικά στην εκτεταμένη περίοδο κρίσης όπως αυτή που διανύουμε, όπου τίθενται υπό αμφισβήτηση και κρίση τα υπάρχοντα οικονομικά συστήματα και οι μηχανισμοί που τα συντηρούν, στο πλαίσιο που η ανάμειξη και εξάρτηση από τρίτα οικονομικά και πολιτικά κέντρα επιβάλλεται ή/και αποζητάται ως μόνη υπαρκτή λύση.
Άρης Λάσκος: Η αντανάκλαση που χρόνια τώρα με απασχολούσε είναι ακριβώς η μη αντανάκλαση – φαινομενικά – του Εμφυλίου. Λίγοι μιλάνε ια αυτόν, δεν είναι κτήμα μας. Δεν υπάρχουν μνημεία, δεν διδάσκεται στα σχολεία, είναι λίγες οι ταινίες που μιλούν ευθέως για αυτόν, δεν έχει θέση στο δημόσιο διάλογο. Μια τόσο χρονικά κοντινή περίοδος, μόλις 70 χρόνια, με τεράστιες επιπτώσεις σε ανθρώπινο και μη επίπεδο, που όμως είναι σαν να συνέβη σε άλλη χώρα, όχι στην Ελλάδα. Σαν να επιβλήθηκε ένας νόμος σιωπής, μια omerta, σε όλο το κράτος, σε όλες του τις εκφάνσεις. Αλλά και στην κοινωνία, στα άτομα. Και δυστυχώς, όπως όλα τα πράματα που κρύβονται, ακολουθούν τους δικούς τους κανόνες και στην κατάλληλη στιγμή, σαν ένα μικρόβιο που καραδοκεί πάνω στο δέρμα και περιμένει ένα σκίσιμο, μια αμυχή, εμφανίζονται βίαια, έτσι μόλις τα πράγματα δυσκόλεψαν στην Ελλάδα (οικονομική κρίση) φάνηκαν βαθιές τομές στην κοινωνία, που ίσως να απηχούν αυτό που κρύφτηκε. Μάλλον να δείχνουν πως ότι θάφτηκε, θάφτηκε γρήγορα, χωρίς να διδαχθούμε κάτι. Κι αυτό με τα σειρά του οδεί στ σχές μας, των Ελλήνων, με την ταυτότητα μας… Από τι δομείται; Πάνω σε τι; Σε νίκες, ήρωες, εθνικές αντιστάσεις, επαναστατικότητα; Σίγουρα… όμως το 1946 έγινε ο Εμφύλιος. Εδώ. Στην Ελλάδα. Είναι κι αυτό μέρος μας; Η όχι; Κι αν όχι, γιατί; Τι κερδίζουμε με το να μην κοιτάμε κατάματα την Ιστορία μας; Τι θα πει τελικά περήφανοι ως Έλληνες;
Επιπλέον, μας λένε λίγα λόγια για τις προτάσεις που καταθέτουν επί σκηνής (και όχι μόνο), με τις οποίες προσπαθούν να προσεγγίσουν την τραγικότερη εσωτερική σύγκρουση των Ελλήνων μέσα στον 20ο αιώνα, της οποίας οι ανυπολόγιστες «πληγές» υπήρξαν καθοριστικές στη διαμόρφωση της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας…
«Ο κήπος με τα κυπαρίσσια» του Δημήτρη Θρασουβούλου
Τετάρτη 30 Μαρτίου | Ώρα έναρξης: 18:00
Σκηνοθεσία: Θοδωρής Φραντζέσκος
Θοδωρής Φρατζέσκος: Στο έργο «Ο κήπος με τα κυπαρίσσια» υπάρχει μια αρχετυπική μάνα, (ίσως μια Εκάβη), μια Ηλέκτρα αλλά κι ένας ακόμα αδερφός που δέχτηκε όλο το βάρος μιας επώδυνης εποχής, την οποία ο ίδιος δεν επέλεξε.
Στόχος μας είναι να ξανασκεφτούμε τον πόνο της απώλειας, γιατί μόνο έτσι υπάρχει ελπίδα να τον περιορίσουμε.
Πρόκειται για την πρώτη παρουσίαση του έργου η οποία θα έχει και στοιχεία αναλογίου. Ουσιαστικά είναι ένα work in progress της μελλοντικής μας ολοκληρωμένης παράστασης, μια πρόβα την 20η ημέρα.. Μια μάνα συναντά τα 3 της παιδιά κάπου στο 1987 και μέσα από την μη ρεαλιστική τους σκηνική συνύπαρξη ενώνουν τον πόνο τους και αφηγούνται ο κάθε ένας μέσα από την δική του σκοπιά τον τραγικό θάνατο του μικρότερου αδερφού αντάρτη στα χρόνια του εμφυλίου.
«Εξ απαλών ονύχων»
Ομάδα Opposite
Τετάρτη 30 Μαρτίου | Ώρα έναρξης: 21:30
Σύλληψη- δραματουργική επεξεργασία-σκηνοθεσία: Ομάδα Opposite
Ερμηνεύουν: Έλενα Ζούμπου, Μάγια Παπακώστα, Δημήτρης Τσεσμελής, Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη
Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη: Η ματιά όσων έζησαν εξ απαλών ονύχων τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο μας (συν) κίνησε και στάθηκε η αφορμή για την ομάδα Opposite να στήσει επί σκηνής ένα παιχνίδι μνήμης στο σήμερα. Ο παράγοντας τύχη στο δικό μας παιχνίδι είναι το κοινό. Οι ειλικρινείς αφηγήσεις των παππούδων μας αλλά και όχι μόνο, εβδομήντα χρόνια μετά συνδιαλέγονται με φαντασία, σκέρτσο και παιχνίδι με την ξέφρενη τρέλα της εποχής μας. Στόχος μας είναι να προσεγγίσουμε την αλήθεια που συνήθως αποσιωπάται, συγκαλύπτεται ή παραποιείται. Αλήθεια’ όλα όσα βλέπει ένα παιδί “τριών ημερών”.
«Αναπαράσταση»
Ομάδα Geopoetics
Καθημερινά στις 18:00 έξω από το θέατρο Ρεξ.Το Σάββατο 2 και την Κυριακή 3 Απριλίου, θα παρουσιαστεί δύο φορές: στις 16:00 και στις 18:00.
Μέγιστος αριθμός θεατών: 15
Άννα Τζάκου: Η περφόρμανς “Αναπαράσταση” αποτελεί ένα συμμετοχικό παραστατικό συμβάν. Επιτελεί μια in situ αναπαράσταση των γεγονότων του συλλαλητηρίου του EAM στις 3 Δεκεμβρίου του 1944, της πρώτης μέρας των Δεκεμβριανών. Ξεκινάει από την οδό Πανεπιστημίου, στο ύψος του θεάτρου της Πειραματικής και καταλήγει στον Εθνικό Κήπο. Μέσα από μια σειρά έντεκα σταθμών, περφόρμερ και θεατές προσανατολίζονται στην πόλη ως ενιαίο σώμα. Αναπαριστώντας ένα δημόσιο τραυματικό γεγονός σύμφωνα με το οποίο αστυνομικοί πυροβόλησαν κάτα άοπλων διαδηλωτων στην πλατεία Συντάγματος, η περφόρμανς σκοπεύει να υπερβεί ερμηνείες πόλωσης, συναισθηματισμού, ή κατηγορητηρίου. Στόχος της είναι να διαμορφώσει μία εκ νέου μνήμη στο θυμικό υπόστρωμα της πόλης, όχι ως ένα συμβάν επαναλαμβανόμενης σύγκρουσης, αλλά ως μια εμπειρία ονειρικής ενατένισης, της ύπαρξή της.
Στόχος της δεν είναι η αναβίωση μιας ιστορικής σύγκρουσης σε παρόντα χρόνο αλλά η ψηλάφιση των σιωπηλών αποτυπώματων που το ίδιο το συμβάν αφήνει στο πώς βλέπουμε σήμερα, ατομικά και συλλογικά, την πόλη. Και, μέσα από αυτήν, τον κόσμο.
«Η Πανούκλα» του Γρηγόρη Λιακόπουλου
Πέμπτη 31 Μαρτίου | Ώρα έναρξης: 18:00
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Γιαννοπούλου
Κατερίνα Γιαννοπούλου: Η Πανούκλα είναι ένα νέο ελληνικό έργο, γραμμένο 70 χρόνια μετά την έναρξη του Εμφυλίου πολέμου και αναζητά τα ίχνη του στο σήμερα.
Το έργο έχει ως πρώτη του ύλη την τραγωδία Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή καθώς και ιστορικά γεγονότα της περιόδου 1944-46, αναμεμιγμένα με πραγματικά και φανταστικά γεγονότα από την περίοδο 2014-16.
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ συναντά τον Οιδίποδα, ο Σλάβοϊ Ζίζεκ ξαπλώνει με τη Γερμανίδα δημοσιογράφο Ούρσουλα. Κι ένας Χορός Αθηναίων ελίσσεται ανάμεσα στα θραύσματα της Ιστορίας.
Θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο Φεστιβάλ της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, υπό μορφή σκηνικής ανάγνωσης.
A
Βασισμένο στην Aντιγόνη του Ηλία Βενέζη και στην Aντιγόνη του Σοφοκλή
Πέμπτη 31 Μαρτίου | Ώρα έναρξης: 21:30
Δραματουργική επεξεργασία – Σκηνoθεσία : Στάθης Αθανασίου
Στάθης Αθανασίου: Η «Α» δεν είναι μόνο μια παράσταση. Είναι μια κινηματογραφική ταινία εμπνευσμένη από το διήγημα «Αντιγόνη» του Ηλία Βενέζη και κατ’ επέκταση μια κινηματογραφική παράσταση εν εξελίξη, στην οποία η ταινία μοιράζεται τη σκηνή επί ίσοις όροις με τους ηθοποιούς. Ο μύθος της Αντιγόνης σαν πρώτο βήμα και η ελεύθερη προσέγγισή του σαν δεύτερο βήμα (κάτι που ήταν αυτονόητο την αρχαία εποχή, αλλά όχι και τόσο αυτονόητο τη σημερινή), δημιούργησαν αυτή την ιστορία που κινείται σε ένα χρονικό ορίζοντα 2500 χρόνων, χωρίς να κάθεται ή να υπογραμμίζει καμία συγκεκριμένη χρονική στιγμή εν τέλει, γιατί το σημαντικό δεν είναι αυτό, αλλά το ερώτημα που έθεσε ο Σοφοκλής και η Αθηναϊκή διανόηση και που πολύ εύστοχα συμπύκνωσε σε μια φράση ο Pedro Olalla, «είναι ο ανθρώπινος νόμος, Δικαοσύνη;».
«Κατεβαίνει ο Καμουζάς στους Φούρνους» της Μαριλένας Παπαϊωάννου
Παρασκευή 1 Απριλίου | Ώρα έναρξης: 18:00
Δραματουργική προσαρμογή: Μαρία Αιγινίτου, Μαρία Χατζηεμμανουήλ
Σκηνοθεσία: Μαρία Αιγινίτου
Μαρία Αιγινίτου: «Ποιος έδινε δεκάρα για λογοτεχνία και ποίηση , όταν ο θάνατος κρεμόταν μαύρος πάνω απ’ τα κεφάλια τους; Κι όμως, θα ’θελε τόσο πολύ να τους πει πως καλά είναι τα Στεν, αλλά τα βιβλία ακόμη καλύτερα, μα δεν τα κατάφερε.» Η παράσταση βασίζεται στην ομώνυμη νουβέλα της Μαριλένας Παπαϊωάννου και κυκλοφορεί από τον εκδοτικό οίκο της Εστίας. Η ιστορία αυτή βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα τα οποία η συγγραφέας βρήκε καταγεγραμμένα στις προσωπικές σημειώσεις συγγενικού της προσώπου.
«Για την Ελένη»
Βασισμένο στο βιβλίο του Μάνου Ελευθερίου “Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές”. (εκδ. Μεταίχμιο)
Παρασκευή 1 Απριλίου: Ώρα έναρξης: 21:30
Κείμενo – σκηνοθεσία: Μάνος Καρατζογιάννης
Μάνος Καρατζογιάννης: Όταν έμαθα για το Φεστιβάλ με θέμα τον Εμφύλιο Πόλεμο στο Εθνικό Θέατρο σκέφτηκα αμέσως την Ελένη Παπαδάκη. Όχι γιατί είναι ένα “θύμα με ονοματεπώνυμο”. Αλλά για τη διαφορετικότητά της. Ήταν θεατρίνα, κάπνιζε, οδηγούσε. Είχε αμφιλεγόμενη προσωπική ζωή. Οι κριτικοί εντόπιζαν παράλληλα πάντα τη σκηνική ιδιοφυΐα της. Kάτι λοξό. “Μια τρελή Θεατρίνα και θύματα χίλια να λιώνουν στη ζήλια”. Κι αυτή να γελάει. Μέσα σε ένα περιβάλλον τρόμου και μίσους.
Πόσο ανεκτικοί είμαστε στο διαφορετικό ειδικά όταν ο κλοιός γύρω μας στενεύει; Πως η ανασφάλεια ενός σιναφιού μπορεί να συναντήσει την ανασφάλεια ενός ολόκληρου λαού; Ποιο είναι το αντίτιμο για όποιον σκέφτεται και αισθάνεται ξεχωριστά από τους άλλους;
Άρχισα να ψάχνω για την εκτέλεσή της. Με τη βοήθεια του Μάνου Ελευθερίου, αφοσιωμένου συλλέκτη της ιστορίας, της ζωής και της θεατρικής της διαδρομής βρέθηκα μπροστά σε ένα υλικό εκατοντάδων σελίδων, το οποίο διάβασα προσεκτικά. Η σκηνή δεν είναι όμως ιστορικό βιβλίο. Χρειαζόταν με νου καλλιτεχνικό και όχι ιστορικό και πάντα με οδηγό το μυθιστόρημα του Ελευθερίου Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές τουλάχιστον ως προς τα ιστορικά γεγονότα να ξαναπώ την ιστορία της.
Μια ιστορία, την οποία στους θεατρικούς κύκλους σκεπάζει είτε η άγνοια είτε η σιωπή. Μια μελανή σελίδα στην ιστορία του Θεάτρου μας, που όσο την σκεφτόμουν έχανα τον ύπνο μου και πόναγε το σώμα μου. Μου πέρασε από το μυαλό να τα παρατήσω, μετά όμως θυμήθηκα αυτό που πάντα πίστευα:
Στη σκηνή δικαιώνονται πρόσωπα αδικαίωτα.
Και έτσι έστω και για μια βραδιά και μετά από πολλά πολλά χρόνια “η Ηθοποιός επιστρέφει στο χώρο της για να αφηγηθεί το εμφύλιο κύτταρο του θεάτρου, του τόπου της, του καιρού της”.
Και με το μίσος περνάει ο καιρός ..
«Τόποι Μνήμης – Ανοιχτή πρόβα»
Εταιρεία Θεάτρου ΠαίκτεςΣάββατο 2 Απριλίου | Ώρα έναρξης: 17:30
Δραματουργική επεξεργασία – Σκηνοθεσία: Μαρία Σάββα
Μαρία Σάββα: Με βάση επιλεγμένο υλικό προσωπικών αφηγήσεων από το βιβλίο «Παιδιά του Ελληνικού Εμφύλιου-Πρόσφυγες και πολιτική της μνήμης» και κείμενα που αναλύουν την πολιτική κατάσταση εκείνης της εποχής, το εμφύλιο δράμα και τους λόγους που οδήγησαν στην απομάκρυνση των παιδιών από τις οικογένειες και τα σπίτια τους σε ολόκληρη την Ελλάδα, δημιουργείται μια περφόρμανς όπου το θέατρο γίνεται ο τόπος όπου οι άνθρωποι θα μιλήσουν για το ‘σπίτι’ και την ‘πατρίδα’ σε μια προσπάθεια να προσδιορίσουν τον εαυτό τους, μεταφέροντάς μας σημαντικά στοιχεία για την ιστορία και τον τόπο τους. Ιστορικά ντοκουμέντα και σύνθετες προσωπικές αφηγήσεις-μαρτυρίες για τα χρόνια του εμφυλίου. Άνθρωποι που ξεριζώθηκαν από τα χωριά τους και βίωσαν την καταστροφή και την διάλυση της οικογένειας από τον εμφύλιο σπαραγμό. Οι αφηγήσεις αυτές αποτελούν μέρος μιας κοινής ιστορίας, μιας συλλογικής βιωματικής αφήγησης, για την βίαιη αποκοπή από τη μάννα, την οικογένεια και το σπίτι-πατρίδα.
Ένας ιδιότυπος χορός από γερασμένα παιδιά που θυμούνται γιατί δεν μπορούν να ξεχάσουν.
«CIVIL2»
Σάββατο 2 Απριλίου | Ώρα έναρξης: 21:30
Κείμενo – Σκηνοθεσία: Στέλλα Χριστοδουλοπούλου
Στέλλα Χριστοδουλοπούλου: Η παράσταση προσπαθεί να έχει βλέμμα στο σήμερα. Να αποφύγουμε τους σκόπελους του διδακτισμού και της μονοκόμματης αφήγησης ιστορικών γεγονότων. Πράγμα καθόλου εύκολο σε μια θεατρική ιστορική αφήγηση. Γι αυτό τον λόγο έχουμε τοποθετήσει την παράσταση σε σύγχρονες καταστάσεις και τάσεις, οι αφηγητές-περφορμερς είναι χαρακτήρες που θα διακρίναμε εύκολα στην νεοελληνική πραγματικότητα. Ελπίζουμε, αν επιτύχουμε στο εγχείρημα μας, ο εμφύλιος να κυλά υπογείως σαν ένα δεύτερο κείμενο και να αφηγείται την δική του ιστορία μέσα από την δική μας -ορμώμενος από τις δικές μας αγωνίες και προβληματισμούς. Διανύουμε την εποχή των μνημονίων, της λιτότητας, της ανόδου του φασισμού, των προσφύγων και μιας Ευρώπης που τρίζει συθέμελα, όλη η παράσταση λοιπόν διέπεται από το ερώτημα «πώς φτάσαμε σήμερα εδώ;».
Η παράσταση είναι ένα work in progress κι αποτελεί ένα πείραμα ως προς το πάντρεμα στοιχείων θεάτρου ντοκιμαντέρ και του εικαστικού θεάτρου. Αυτό προέκυψε από μια ευρύτερη αναζήτηση στους τρόπους της ιστορικής αφήγησης καθώς κι από την μεταπτυχιακή μου έρευνα στο πανεπιστήμιο του Λονδίνου, και είναι κάτι που ακόμα δεν ξέρω πώς θα λειτουργήσει, είναι νέο και για μας. Τέλος, όπως σε κάθε τραγική ιστορία, έτσι και σε αυτήν, αναζητούμε αυτό που θα μας πάει ένα βήμα παραπέρα. Η μνήμη στο σώμα μιας κοινωνίας παίζει καθοριστικό ρόλο, σα να εξυψώνει τις μικρότητες μας σε παραβολές.
«Ιστορίες Εμφυλίου Αγάπης»
Κυριακή 3 Απριλίου | Ώρα έναρξης: 18:00
Κείμενο-Έρευνα-Σκηνοθεσία: Νατάσα Νταϊλιάνη
Νατάσα Νταϊλιάνη: Η παράσταση βασίζεται σε υλικό που κατέγραψα το 2004 από τις αφηγήσεις του παππού μου και της γιαγιάς μου, με επίκεντρο τις μάχες στο Γράμμο και στο Βίτσι κατά την περίοδο 1947-1949.
Παράλληλα,, παρουσιάζει την ιστορία αγάπης του ζευγαριού αυτού ανταρτών που εκτυλίχθηκε στα βουνά της υπαίθρου κατά τη διάρκεια του αντιστασιακού και εμφυλίου πολέμου. Η σκηνική πραγμάτωση στηρίζεται στην χρήση πρωτότυπων μαρτυριών και ανέκδοτων ηχητικών ντοκουμέντων, στην αφήγηση και στην εν μέρη δραματοποίηση της μάκρο- και μικροιστορίας, Συνολικά, η ιστορία φωτίζεται μέσα από την ματιά της εγγονής του ζευγαριού, η οποία, ερχόμενη σε επαφή με το κρίσιμο αυτό κομμάτι της ιστορίας μέσα από την προσωπική κατάθεση των παππούδων της, ζει μία αυτόνομη εμπειρία προσωπικής αναζήτησης. Τέλος, το υλικό φωτίζεται με την παρουσίαση ιστορικών ντοκουμέντων και στοιχείων για την κατανόηση και διαφώτιση της πολιτικής συγκυρίας μέσα στην οποία εκτυλίσσεται το έργο.
«Εμφύλιος Πόλεμος, μια Ξένη Χώρα»
Κυριακή 3 Απριλίου | Ώρα έναρξης: 21:30
Σύλληψη, έρευνα, δραματουργία, σκηνοθεσία: Άρης Λάσκος, Κίτυ Παϊταζόγλου, Ελεάνα Στραβοδήμου
Άρης Λάσκος: Στην παράσταση μας τρεις ηθοποιοί κοντά στα 30, ξεκινάμε από αυτή ακριβώς την διαπίστωση της σιωπής. Με όχημα την αφήγηση της Ιστορίας στο σχολείο – δεδομένου ότι η σχολική ιστορία αποτυπώνει τις παραδοχές μιας κοινωνίας για το παρελθόν της – ερευνούμε τα πολιτικά ζητήματα, τις κοινωνικές συνθήκες και τις κυβερνητικές πρακτικές που ακλούθησαν μετά τη λήξη του εμφυλίου, και τελικά διαμόρφωσαν αυτή τη σιωπή.
Κι από τους θεσμούς και τις κρατικές πρακτικές, μοιραία, μιλάμε για την κληρονομιά του Εμφυλίου όπως διαμορφώθηκε τελικά στην Ατομική έκφρασή της. Αφού τα άτομα είναι αυτά που δημιουργούν τους θεσμούς. για τις «μικρές» αφηγήσεις λοιπόν που συνθέτουν τη μεγάλη εικόνα. Τις ανθρώπινες στιγμές ενός διχασμού. Μέσα στην οικογένεια. Στα άτομα τα ίδια. Τόσο τους σύγχρονους του Εμφυλίου, όσο και τις γενιές απογόνων τους. ΤΗ «διαγενεακή» σιωπή. Την προτίμηση της αποσιώπησης. «προστασία» στις επόμενες γενιές; Η αποφυγή του πένθους άρνηση της απώλειας;
Μια παράσταση – ντοκουμέντο που αξιοποιεί μαρτυρίες σύγχρονων του Εμφυλίου αλλά και απογόνων τους. Επί σκηνής, εμείς οι ηθοποιοί καλούμε δύο ψυχαναλύτριες, μια μαθήτρια Λυκείου, μία σχολική σύμβουλο και μία καθηγήτρια, δύο υιούς πολιτικών προσφύγων που γεννήθηκαν στην Τσεχία και επέστρεψαν στην Ελλάδα μετά το 1981, τον δημοσιογράφο Παύλο Κλαυδιανό, τον ιστορικό Γιώργο Κόκκινο, το βιβλίο της Ιστορίας του οποίου αποσύρθηκε το 2002 και τον Δημήτρη Πλουμπίδη, γιο του ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ Νίκου Πλουμπίδ για να στήσουμε από κοινού μια Σχολική Γιορτή μιας Φανταστικής Επετείου του Εμφυλίου πολέμου.
Αναγνωρίζοντας λοιπόν την ζωτική ανάγκη αποσυμπίεσης ενός απαγορευμένου πένθους, αυτού του αποσιωπημένου Ελληνικού Εμφυλίου πολέμου, αυτή η ετερόκλητη ομάδα επιδιώκει να καλύψει για μία έστω μέρα ,την ημέρα της παράστασης, το κενό μιας Επετείου του Εμφυλίου πολέμου και επιλέγει ως τρόπο πένθους τη γιορτή. Ξορκίζουμε τη συγκεχυμένη εθνική μας ταυτότητα καθώς και την ελλιπή θωράκιση μας με εργαλεία πολιτικής σκέψης και κοινωνούμε ως δώρο την αποκάλυψη-πρώτα από όλα στην ομάδα την ίδια -του μόχθου που απαιτεί η προσπάθεια νέας ανάγνωσης του παρελθόντος.
Τι θα γινόταν αν ξέραμε την ιστορία του Εμφυλίου; Μπορούν τελικά εξίσου αποτελεσματικά να αξιοποιηθούν οι τραγικές σελίδες της Ιστορίας, τα εθνικά μας τραύματα; Αν η δόξα των Αντιστάσεων και των ηρώων ενώνει δια της ανατάσεως, το τραύμα, η μελαγχολία και η συνειδητοποίηση των χαμηλών ορίων ενός λαού, μήπως συσπειρώνει δια του πένθους;
Μια (αντι-) γιορτή που ποτέ δεν γιορτάσαμε στα σχολεία μας, τώρα αρχίζει και ποτέ δεν τελειώνει.
Η είσοδος σε όλες τις παραστάσεις του Φεστιβάλ είναι ελεύθερη (με δελτία εισόδου) και πιστεύω πως αξίζει να τις παρακολουθήσετε.
Τέτοιες πλατφόρμες, που προβάλλουν φρέσκιες ιδέες και πειραματισμούς πάνω σε επίκαιρα θέματα, που κάνουν πράξη δημιουργικά όνειρα και επιδιώξεις νέων καλλιτεχνικών δυνάμεων οι οποίες αγωνίζονται να εκφραστούν και να επικοινωνήσουν μέσω της δουλειά τους, σε μία δύσκολη συγκυρία όπως η σημερινή, δεν πρέπει να περνούν απαρατήρητες!
Περισσότερες πληροφορίες: Πλατφόρμα νέων δημιουργών με θέμα τον Εμφύλιο: Οι παραστάσεις στην Πειραματική Σκηνή
