Ο Σωτήρης Παστάκας μάς μιλά για τον πιο ευτυχισμένο άνθρωπο του κόσμου του και το ψυχιατρικό λειτούργημα που είναι υπεράνω, σχολιάζει το σύγχρονο λογοτεχνικό τοπίο «των υπερτροφικών εγώ» και τη μεταφυσική που μας λείπει. Αυτά και άλλα, με αφορμή το βιβλίο του «Ο Δόκτωρ Ψ και οι ασθενείς του», μια συλλογή τρυφερών και σαρκαστικών αφηγημάτων, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι.
Συνέντευξη: Πηνελόπη Πετράκου
Culturenow. gr: Οι περίοδοι λογοτεχνικής έμπνευσης ή μη αλληλοεπηρεάστηκαν ποτέ με την επαγγελματική σας καθημερινότητα;
Σωτήρης Παστάκας: Ναι και λυπάμαι πολύ γι αυτό: συνέβη στις αρχές τις επαγγελματικής μου καριέρας, για μια δεκαετία-δεκαπενταετία περίπου, όπου δεν είχα κυριολεκτικά τον χρόνο να οργανώσω τις σκέψεις μου, όχι να γράψω -για το γράψιμο πάντα υπάρχει χρόνος, η ποίηση, ας μην ξεχνάμε, είναι ζήτημα ενός απογεύματος (χαμόγελο). Από το 2003 που συνάντησα στο Σαν Φρανσίσκο τον Τζακ Χίρσμαν, δεν επέτρεψα στον εαυτό μου να ξαναπέσει στην ίδια λούμπα.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Cult. N.: Στο αφήγημα «Παγωτό στην παραλία» αναφέρεστε στην επίδραση που έχει στην ψυχοσύνθεση των Ελλήνων η στενότητα στους χώρους. Εξηγείστε μας λίγο περισσότερο.
Σ. Π.: Οι Έλληνες λόγω στενότητας χώρου δεν έχουν προσωπική ζωή. Είμαστε διάφανοι στα μάτια όλων: μιλάς για πρώτη φορά με έναν άνθρωπο και ξέρεις, από όσα έχεις ακούσει για αυτόν, τα πάντα: τις καταθέσεις του στην Τράπεζα, τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, τα «χούγια» και τα βίτσια του. Στερούμαστε μεταφυσικής, όλα συντελούνται κάτω από το σκληρό φως του «εδώ και τώρα».
Cult. N.: Ο χρηματισμός συναδέλφων σας από φαρμακευτικές, όπως αναφέρετε στο βιβλίο, που τους οδήγησε σε πλουτισμό, έχει συντελέσει ως πρακτική στη διαμόρφωση του σημερινού τοπίου της κρίσης;
Σ. Π.: Σταγόνα στον ωκεανό. Όχι, τη ζημιά την έκαναν τα εκατομμύρια από τα διάφορα προγράμματα, αυτά ναι, ζημίωσαν το Δημόσιο με απίστευτα ποσά. Οι φαρμακευτικές εταιρείες προάγουν και συντηρούν έναν επικερδή κλάδο του τουρισμού που λέγεται Συνεδριακός Τουρισμός. Ο συνεδριακός τουρισμός έμεινε πίσω στην Ελλάδα (αυτό μάλιστα, είναι ένα από τα αίτια, αν θέλετε της κρίσης)· έπρεπε να τον είχαμε αναπτύξει πολύ πιο νωρίς, γιατί δεν είναι μόνον οι γιατροί που επωφελούνται αλλά και τα στελέχη των πολυεθνικών (κόκα-κόλα πχ)… στα αρώματα και τα καλλυντικά να δείτε τί γίνεται!!! Χώρια που έχει αναπτυχθεί παράλληλα κι ένα πρωτόγνωρο είδος: ο ποιητικός τουρισμός (ταξιδεύω με δικά μου χρήματα για να διαβάσω ποιήματα!), στο οποίο διακρίνονται διάφοροι «ομότεχνοι»… (γέλια)
Cult. N.: Πώς ήταν ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος που έχετε συναντήσει;
Σ. Π.: Ο Τζακ Χίρσμαν στο Σαν Φρανσίσκο: άφραγκος και μες στην τρελή χαρά. Όταν τον γνώρισα έμενε σε ένα δωμάτιο 15 τμ (κρεβάτι, βιβλία, πισί, κάδρα κλπ) και για να πάει τουαλέτα (όπου του είχε δώσει τα κλειδιά ένας φίλος) έπρεπε να ανεβοκατεβαίνει δύο «φλατ». Υποδεχόταν τους φίλους του στο «καφέ Τριέστε» στο ισόγειο της πολυκατοικίας, που το είχε μετατρέψει σε «σαλόνι» του σπιτιού του, κι εκεί τον πρωτοσυνάντησα κι εγώ. Εγώ ήμουν τότε μεγαλογιατρός με πάρα πολλά λεφτά και απόλυτα δυστυχισμένος. Ο Τζακ πουλούσε από τραπέζι σε τραπέζι την εφημερίδα του Κουμουνιστικού Κόμματος των ΗΠΑ για ένα «μπακ», μετέφραζε ποιητές από διάφορες γλώσσες και μιλούσε για την ποίηση με μάτια που έβγαζαν σπίθες από τον ενθουσιασμό. Όλες οι συναντήσεις μας σε διάφορα μέρη του κόσμου, στα χρόνια που ακολούθησαν, ήταν μέσα στην απόλυτη χαρά κι ευτυχία με αγκαλιές και τραγούδια. Χαρά που αποταμιεύτηκε όταν τον φιλοξένησα στον δεύτερο όροφο στη Νέα Σμύρνη κατά την τελευταία του παραμονή στην Αθήνα, επειδή τον πέταξαν έξω αυτοί που είχαν την υποχρέωση να τον φιλοξενήσουν.
Cult. N.: Στο βιβλίο σας αποφεύγετε να κρίνετε πρόσωπα και καταστάσεις. Σε αντίστοιχα έργα σύγχρονών σας λογοτεχνών καμιά φορά συναντάμε άποψη ή στράτευση. Πώς το σχολιάζετε;
Σ. Π.: Ο Ψυχίατρος είναι υπεράνω του καλού και του κακού: δουλειά του δεν είναι να κρίνει αλλά να κατανοήσει. Στη σφαίρα του ανθρώπινου είναι και οι πιο ακραίες συμπεριφορές κι οι πιο τρελές σκέψεις: όσα κάνει ο άνθρωπος συμπεριλαμβάνονται στα ανθρώπινα. Μία από τις αγαπημένες μου φράσεις με τους πελάτες είναι πως «εδώ δεν είναι δικαστήριο, τα λέμε όλα με το όνομά τους χωρίς φόβο και πάθος»… Αν δεν την έβαλα στο βιβλίο, ίσως την κράτησα για το επόμενο… Ποιος ξέρει;
Cult. N.: Έχετε επίσης ασχοληθεί με την ποίηση, το δοκίμιο, το θέατρο, τη μετάφραση και το ραδιόφωνο. Πού αισθανθήκατε πιο άνετα;
Σ. Π.: Από ιδιοσυγκρασία είμαι άνθρωπος που αισθάνεται άνετα και στα πεντάστερα ξενοδοχεία αλλά και στα κουτουκάκια. Χάρη σε μια πεφωτισμένη δασκάλα που είχα από το 1963 έως το 1966 που αποφοίτησα από το Ε¨ Δημοτικό Σχολείο Λάρισας (και δυστυχώς δεν θυμάμαι το όνομά της), είχα πλήρη επίγνωση πως ήμουν ποιητής. Το ότι αισθανόμουν ποιητής από τα 8-9 χρόνια μου μ’ έκανε να επιλέξω και την Ψυχιατρική, και ως ποιητής μ’ αρέσει να «σπάζω» τα δάκτυλά μου, και να πειραματίζομαι με όλες τις μορφές τέχνης.
Cult. N.: Πώς αξιολογείτε το σύγχρονο λογοτεχνικό τοπίο;
Σ. Π.: Μια απέραντη πεδιάδα… ίσως, επειδή τα δύο τελευταία χρόνια είμαι μόνιμος κάτοικος στον κάμπο της Λάρισας. Δεν υπάρχουν υψώματα, ούτε καν λοφίσκοι. Μια απέραντη επίπεδη επιφάνεια που σχηματίζεται από υπερτροφικά εγώ που κατασπαράσσουν το ένα το άλλο. Όταν θέλω να πάρω λίγο καθαρό αέρα ανεβαίνω στα βουνά: διαβάζω και ξαναδιαβάζω τους κλασικούς. Σας ευχαριστώ πολύ.
Σημ.: Η φωτογραφία του Σωτήρη Παστάκα είναι του Ηλία Σωτηρόπουλου.
