Χριστίνα Θανάσουλα: Ο φωτισμός στο θέατρο

Με το φως πρωτογνωριστήκαμε το 1999 σε έναν σκοτεινό θάλαμο του Δήμου Ζωγράφου…

… Περάσαμε μαζί 2 χρόνια, συνθέτοντας εικόνες και ανακαλύπτοντας ο ένας τις ιδιότητες του άλλου. Δάσκαλοι και εμπνευστές αυτού του ταξιδιού ήταν ο Νίκος Ανδρικόπουλος και ο Νίκος Δημολίτσας.

Με το Θέατρο γνωριστήκαμε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Θέλοντας να συνδυάσω φωτογραφία και θέατρο, έφυγα για το Λονδίνο με την υποτροφία «Κυβέλη – Γιάννη Χορν» του  Συλλόγου «οι Φίλοι της Μουσικής» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Μετά από 2 χρόνια, επέστρεψα στην Αθήνα, στο ελληνικό φως, κατέχοντας Μaster of Arts in Advanced Theatre Practice (strand of Lighting Design) από το Central School of Speech and Drama. Από το 2003 ως το 2008 δούλεψα με την Ελευθερία Ντεκώ, δίπλα στην οποία έκανα τα πρώτα μου βήματα στον Σχεδιασμό Φωτισμών. Από τότε έχω σχεδιάσει φωτισμούς για πολλές παραστάσεις θεάτρου και χορού.

Κάθε παράσταση είναι και ένα καινούριο ταξίδι, μια νέα δημιουργική πρόκληση, μια νέα ευκαιρία για υπέροχες συνεργασίες. Σημείο εκκίνησης είναι η έμπνευση. Ο Σχεδιασμός Φωτισμών είναι μια δουλειά που προϋποθέτει φαντασία, δημιουργική «ευελιξία», αστείρευτη θέληση για μάθηση, καθώς και κέφι, χιούμορ, (απαραίτητα εφόδια για τις ατελείωτες ώρες που θα περάσεις με τους ίδιους ανθρώπους στα σκοτάδια του θεάτρου…). Ο καμβάς σου είναι το σκοτάδι. Καλείσαι να «ντύσεις» με φως την θεατρική παράσταση, να καταθέσεις την προσωπική σου ματιά πάνω στο έργο. Πειραματίζεσαι, δοκιμάζεις νέα πράγματα και έτσι διαρκώς εξελίσσεσαι.

 Ο Σχεδιασμός Φωτισμών εμπεριέχει στοιχεία σκηνοθεσίας, δραματουργικής ανάλυσης, σκηνικής αρχιτεκτονικής και εικαστικής σύνθεσης. Ένα από τα βασικά εργαλεία είναι η ικανότητα να αναλύεις το θεατρικό κείμενο. Με βάση όλα τα παραπάνω, «γράφεις» το φωτιστικό σενάριο για το συγκεκριμένο έργο. Διηγείσαι την ιστορία δηλαδή, χρησιμοποιώντας ως εκφραστικό μέσο το φως, αντί για τον λόγο. 

Είναι μια δουλειά τόσο καλλιτεχνική όσο και τεχνική, καθότι το μέσο έκφρασης του Φωτιστή είναι τα φώτα, το χρώμα, η κατεύθυνση και η ένταση του φωτός. Ο Σχεδιαστής Φωτισμών δεν δουλεύει μόνος, δεν λέει «εγένετο φως» και μαγικά οι προβολείς ανάβουν στο σωστό cue. Για να πραγματοποιηθούν οι καλλιτεχνικές του προτάσεις, χρειάζεται να συνεργαστεί μια ομάδα ανθρώπων διαφόρων ειδικοτήτων, όπως είναι οι Ηλεκτρολόγοι, οι Προγραμματιστές και όλοι οι Τεχνικοί του Θεάτρου. Πολλοί άνθρωποι δουλεύουν πίσω από την σκηνή, προκειμένου να υλοποιηθεί το φωτιστικό μας όραμα και παρότι το όνομα τους σπάνια φτάνει στο φως της δημοσιότητας, η συνεισφορά τους είναι καταλυτική. Δίχως εκείνους απλά δεν γίνεται.

Ο Σχεδιασμός Φωτισμών περιλαμβάνει αρκετά στάδια. Αρχικά διαβάζω το έργο και συζητάω με τον σκηνοθέτη για την σκηνοθετική προσέγγιση. Κάνω έρευνα,  παρατηρώ τον κόσμο. Έχω τα μάτια μου ανοιχτά. Ενίοτε, το ένστικτο μου ξέρει από την αρχή ποιον δρόμο πρέπει να ακολουθήσω, άλλες φορές χρειάζεται να ψάξω πολύ. Φιλτράρω τις ιδέες, κάνω επιλογές. Μερικές φορές η αρχική μου ιδέα είναι ακριβή (ναι, η οικονομική κρίση έχει χτυπήσει και το θέατρο…), άρα πρέπει να βρω μια δεύτερη ιδέα, πιο οικονομική αλλά εξίσου ποιοτική.  Σχηματίζω την φωτιστική μου πρότασή και την παρουσιάζω στον σκηνοθέτη και τους υπόλοιπους καλλιτεχνικούς συντελεστές. Συμφωνούμε, διαφωνούμε, γίνεται διάλογος. Η δημιουργική συνεργασία είναι μυστήριο πράγμα και θέλει ανθρώπους με τεντωμένες κεραίες και ανοιχτούς σε προτάσεις. Βλέπω πρόβες, μελετάω το σκηνικό, ακούω τη μουσική, παρακολουθώ τους ηθοποιούς, ρωτάω, απαντάω, σκέφτομαι,  περνάω συνεχώς το έργο μέσα στο μυαλό μου και «βλέπω» τις εικόνες να διαδέχονται η μία την άλλη. Πολλές φορές, όλο το φωτιστικό σενάριο του έργου χτίζεται γύρω από μια ατάκα, μια σκηνογραφική λεπτομέρεια ή αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα του χώρου. Προσδιορίζω τον «ρόλο» που θα παίξει το φως και παλεύω να παραμείνω συνεπής σε αυτόν και να μην «μουτζουρώνω» την σκηνή με φως, επειδή έχω πάρα πολλά φώτα και θέλω να κάνω εντύπωση. Σχεδιάζω φωτισμούς, σημαίνει φροντίζω την αναλογία φωτός και σκοταδιού πάνω στη σκηνή. Οι φωτισμοί αποτελούν οργανικό στοιχείο της παράστασης και κύριο ζητούμενο είναι να συνάδουν αρμονικά με τα υπόλοιπα εκφραστικά μέσα. Δουλεύω με στόχο την ισορροπημένη σκηνική σύνθεση. Σαν τον φωτογράφο, φτιάχνω φωτιστικά κάδρα, καρέ που διαδέχονται το ένα το άλλο.

Η δημιουργική διαδικασία συνεχίζεται μέσα στο θέατρο. Κρεμάμε προβολείς, σταμπιλάρουμε και ακόμη έρχονται ιδέες… Τα φώτα σβήνουν, καθόμαστε μπροστά στην κονσόλα με τον Προγραμματιστή και αρχίζουμε να  γράφουμε cues. Ο Σχεδιασμός Φωτισμών, ολοκληρώνεται ουσιαστικά, σαν διαδικασία, την ημέρα της πρεμιέρας, όταν τελειώνει το έργο και αρχίζει το χειροκρότημα. Ή και όχι. Αρκετές φορές το feedback που παίρνει η παράσταση στο σύνολο της από τον κόσμο, μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές που θα επηρεάσουν όλους τους καλλιτεχνικούς συντελεστές.
Πρόκειται για μια εξίσωση με πολλές μεταβλητές: καλλιτεχνικές, τεχνικές και επικοινωνιακές..

Έτσι κάνουμε θέατρο. Μου αρέσει αυτή η συνεχής αναδιαμόρφωση του υλικού. Μπορεί να κουραζόμαστε, να ξενυχτάμε, να κάνουμε μέρες να δούμε τους φίλους μας, να δουλεύουμε στις γιορτές και τις αργίες, όταν όλοι οι άλλοι κάνουν διακοπές, αλλά μας αποζημιώνει το αποτέλεσμα. Είναι μαγική η στιγμή που ανάβουν τα φώτα στη σκηνή!
 

Info
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1978. Απόφοιτος του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κάτοχος Master of Arts in Advanced Theatre Practice (strand of Lighting Design) από το  Central School of Speech and Drama του Λονδίνου. Επέστρεψε στην Αθήνα πριν 9 χρόνια και από τότε έχει σχεδιάσει φωτισμούς για πολλές παραστάσεις θεάτρου και χορού. Έχει συνεργαστεί με  το Εθνικό Θέατρο, το Ελληνικό Φεστιβάλ, την Εθνική Λυρική Σκηνή, Το Μέγαρο Μουσικής, Το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Το Ίδρυμα  Μιχάλη Κακογιάννη κ.α. Ήταν η Υπεύθυνη Συντονισμού του τμήματος Φωτισμού του Ελληνικού Φεστιβάλ 2011 και του Going Youth Festival 2009 (Τεχνόπολη). Το 2009, παρέδωσε  σεμινάρια Θεατρικού Φωτισμού στον πολυχώρο Spring People.