Χαρτογραφώντας τη σκηνή των Νέων Αποφοίτων

Πρώτες Εμφανίσεις

Το ντεμπούτο, η πρώτη εμφάνιση, τι ιστορία! Τα κότσια που απαιτούνται, το γερό στομάχι, η σχεδόν εξοντωτική διαλεκτική αποκοτιάς/μεθοδικότητας. Θέλει τόλμη το να επιχειρήσεις να γίνεις συνδαιτυμόνας αυτών που σε διέπλασαν. Πρέπει η συστολή να φάει μια γερή με το ρόπαλο του θάρρους (και του θράσους). Φοβάσαι αρχικά, τρέμεις μην πατήσεις βρεγμένο έδαφος, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι αν δεν το αποτολμήσεις δεν θα το καταφέρεις.

Είναι πάντα αξιοθαύμαστοι όσοι τολμούν να κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση με αξιώσεις ισχύος, όσοι επιχειρούν να περάσουν οπλισμένοι με γνώσεις και ιδέες την πύλη της αρένας που είναι η Τέχνη. Και είναι ασύλληπτα ενδιαφέρον το πώς κάποιοι νεοσσοί φτάνουν στην πίστα λες και είναι ήδη βετεράνοι ραλίστες, ανοίγουν δρόμους από την πρώτη τους στροφή. Τους αγαπάμε. Και τους έχουμε ανάγκη — τόσο εμείς όσο και η Τέχνη.

Τόλμη και Εργασία

Να είσαι νέος και σε ελάχιστο χρόνο να γίνεσαι στρατάρχης — σπουδαίο επίτευγμα, που βέβαια σημαίνει ότι την πρώτη σου εμφάνιση τη μελέτησες, την προετοίμασες, την οργάνωσες, την συστηματοποίησες. Ο νόμος είναι απλός, το μυστικό το ξέρουν οι πάντες, η συνταγή είναι μία: καταβυθίζεσαι μοχθώντας στο Άλλοτε, ιχνηλατείς εξαντλητικά το Τώρα, στρέφεις το βλέμμα (και τις διορατικές δυνάμεις σου) στο Αύριο.

Αυτοί που έρχονται για να μείνουν, όπως το ροκεντρόλ στο άσμα του Νιλ Γιανγκ (My my, hey hey / Rock and roll is here to stay), ξέρουν ότι θέλει σκληρή δουλειά το πράγμα. Και πολύπτυχη. Διαδρομές στην ιστορία της Τέχνης, στοχοπροσήλωση στο γραφείο ή στο ατελιέ ή στο στούντιο, γερά νεύρα, δυνατή διελκυστίνδα σύλληψης/υλοποίησης, ενίοτε θέλει ακόμα και δημιουργική διατροφή! Μην ακούτε τα περί καταχρήσεων που ευνοούν την έμπνευση. Ουδείς ζωγράφισε, έγραψε, συνέθεσε ιδιοφυώς επειδή έψαχνε για υποκατάστατα. Αδήριτη ανάγκη η δουλειά. Η μοναδική ουσία είναι η εργασία. Και η μοναδική πηγή έμπνευσης, εκεί μόνος σε δημιουργική κόντρα με τον εαυτό σου, το πινέλο και την πένα…

Οι πτυχιακές της Α’ ομάδας της ΑΣΚΤ

Την εναλλακτική είσοδο στις φετινές Πτυχιακές την ανακαλύψαμε ακολουθώντας τον ανατολίτικο ήχο της Ζιγκουάλας που ανέδυαν τα ηχεία ενός Datsun με καρπούζια στην αυλή. Τι να πούμε για το Παζάρι του Αριστείδη Πετρόπουλου; Αν ζούσε ο Warhol θα απέτιε φόρο τιμής σε αυτό το homage/wunderkammer λαϊκής χρηστικής σοφίας και ακόμα πιο λαϊκής-pop αισθητικής, όπου συναντιούνται χωρίς αιδώ το Υψηλό με το Χαμηλό, το sacred με το profane, μέσα σε μια υπερτοπική και υπερχρονική χρονοκάψουλα, σε ένα «ξεχείλισμα», ένα ξεχείλωμα, ένα ξεσάλωμα της ιερής πραγματικότητας. Εκεί που το σκουπίδι του ενός γίνεται ο θησαυρός του άλλου, και κάθε αξία ή κάθε αντίληψη περί ωραιότητας παραμένουν στη σφαίρα του υποκειμενικού, και γιατί όχι του φαντασιακού. Εκεί μέσα σε αυτό το γοητευτικά μπαρόκ συνονθύλευμα κρύβονται και τα έργα του καλλιτέχνη, γιατί η γοητεία από το κυνήγι ενός απροσδόκητου και δυσδιάκριτου θησαυρού θα αναδεύεται για πάντα μέσα στον πυρήνα του καλλιτεχνικού ταξιδιού.

Με τους καλύτερους οιωνούς, συνεχίστηκε η καλλιτεχνική εξερεύνηση στο εσωτερικό της αίθουσας Νίκος Κεσσανλής. Εκεί φάνηκε καθαρά η καλή δουλειά που επιτελείται τον τελευταίο καιρό στα εργαστήρια. Θα θέλαμε μόνο να είναι πιο ευδιάκριτα τα ονόματα και τα εργαστήρια μαζί με τα ονόματα των επιβλεπόντων καθηγητών που θα πρέπει να συνοδεύουν τα έργα. Επίσης ολόκληρη Σχολή Καλών Τεχνών και δεν έχει μία ενημερωμένη, δίγλωσση ιστοσελίδα με τους νέους απόφοιτους, κάτι για το οποίο ακούσαμε παράπονα και από ξένους επισκέπτες. Εντύπωση μας έκανε επίσης ότι κατά τα εγκαίνια, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, όχι μόνο δεν είδαμε δημοσιογράφους, μα ούτε γκαλερίστες και θεωρητικούς που θα όφειλαν αμφότεροι να υποστηρίξουν τους νέους καλλιτέχνες…

Η οφθαλμική εγκατάσταση της Πούρνιμα Φ. Μυλωνά δημιουργούσε αυτό το αμφίσημο συναίσθημα ότι ακόμα και στην ανείπωτη μοναξιά, νιώθουμε ένα βλέμα πίσω από τον κόρφο μας, όχι όμως με την ρηχή αντίληψη ενός Μεγάλου Αδελφού. Από κοντά η ευθραυστότητα και η μελαγχολία που εξέπεμπαν τα τόσα πολλά και αληθοφανή μάτια από πηλό και ρητίνη ήταν σαν να ενώνονταν σε ένα μεγάλο σιωπηρό ταλισμανικό δάκρυ, που επέστρεφε προς τα μέσα ως υγρό ανακλαστικό ενδοσκόπιο, όταν αντιλαμβάνεται ότι η ζωή είναι κάτι πολύ περισσότερο από ότι προσκρούεται στον αμφιβληστροειδή. Στο τοίχο πλησίον, η ζωγραφική της Ήρας Βιτάλη είχε πολλά θετικά στοιχεία, ειδικά στα αραχνούφαντα και σκοτεινά σχέδια της, ενώ η παραστατική ζωγραφική της ήταν διάφανη και θροίζουσα, αν και σε μερικά σημεία πιο αδρή και αφινίριστη, όχι όμως από άποψη. Έντονα ψυχολογικά και τα full frontal, cropped ασπρόμαυρα γυναικεία πορτραίτα του Κλεάνθη Πάγκαλου, μια εμμονική σπουδή στις οραματικές εξόδους που σχεδιάζει το βλέμμα.

Έργα στις παρυφές της ζωγραφικότητας αποτέλεσαν τα ασπρόμαυρα χαρακτικά sublime εσωτερικών μνημειακών τόπων της σειράς ‘Αχνόφως’ με έντονο το στοιχείο της λαγνείας των ερειπίων μέσα από τον υποβλητικό φωτισμό του Αντρέα Βεντούρη, αλλά και το συναρπαστικά ιλιγγιώδες animation του Themis H. Vansconcelos που μας εισάγει στον απροσδόκητο χώρο του ονείρου, με την επιδέξια ανάσυρση ενός γοητευτικά τρομαχτικού μενού από φροϋδικές, ορμεμφυτικές σπεσιαλιτέ. Από το ίδιο εργαστήριο και ο Κωσταντίνος Τσιτσίγκος, με εμφανείς ομοιότητες στο τρόπο του θραυσματικού χειρισμού του animated σχεδίου, μέσα από ένα πιο ανθρωποκεντρικό και βαθιά ποιητικό αφήγημα, συνομιλώντας με τον Saint Exupery αλλά και την Ρώσικη Αβάν Γκαρντ. Αλλόκοτα όντα σαν από τις σελίδες του Μπόρχες, μας οδηγούν στην ‘κρύπτη’ του πάνω ορόφου, κατατρύχουν τα όνειρά μας και μορφοποιούν τις φοβίες μας, όταν κοιμάται η λογική σύμφωνα με τον Goya. Δεν είδαμε κάπου το όνομα του δημιουργού αλλά του ευχόμαστε αυτό το αποκαλυπτικό μετα-πλειστόκαινο σύμπαν από οργανισμούς που έρπουν και κρύβονται στο σκοτάδι, να μεγαλώσει και να καταλάβει μονομανιακά τις αίθουσες κάποιου μουσείου Αφύσικης Ιστορίας.

Η ζωγραφική του Σωτήρη Μπατζιάνα δεν μας αφήνει να την κρίνουμε ως πτυχιακή εργασία, καθώς αποτελεί μία από τις πιο ολοκληρωμένες δουλειές που έχουν βγει τα τελευταία χρόνια από τη Σχολή. Η παρουσίαση μίας ενότητας δέκα καμβάδων, ένα εικονοκλαστικό Book of Hours, όπου απόκρυφα manuscripts συναντούν τον Hogarth σε παραστάσεις Μαγικού Ρεαλισμού, ευφάνταστους τίτλους όπως ‘The Massacre of Certainties’ και ‘We are All the Things We will Never Become’ συνταράσσει όλες μαζί τις εσωτερικές χορδές που συχνά ξεχνάμε ότι υπάρχουν. Οι καμβάδες έχουν χαϊδευτεί με φίνες επιστρώσεις αφύσικων, πλακάτων, ψηφιακών χρωμάτων, όπου μέσα τους εξελίσσονται πολλαπλές και πολυσύνθετες αφηγήσεις, όταν η φύση αναστρέφεται και το αρνητικό της μοιάζει ηδονικά φετιχιστικό. Είναι η στιγμή εκείνη όταν ο μουσαμάς αρχίζει να διαποτίζεται απ’ άκρη σε άκρη από μια αίσθηση Νέου Sublime, που προκαλεί τον τρόμο και το δέος μπροστά σε ένα Χιτσκοκικό/ Μπονιουελικό/ Ιερωνυμικό σύμπαν. Μέσα σε αυτό, ο Μπατζιάνας δεξιώνεται τους πιο γοητευτικούς εφιάλτες της post-Disney Ανθρωπόκαινου εποχής, σε ένα διαρκές ενύπνιο παρόν.

Η Γλυπτική φέτος κόβει το νήμα μαζί με τη Ζωγραφική, δανειζόμενη ορατά αναγνώσιμες φόρμες όπως φυτά, οικιακά είδη και τελετουργικά αντικείμενα, τις οποίες αναστρέφει και ξε-πτυχώνει, για να κυλίσουν από μέσα τους ερμητικές ερμηνείες και δυσεύρετες αλήθειες. Περιηγηθήκαμε με ενδιαφέρον στη νέο-ντανταϊστική γλυπτική του Κυριάκου Μητρόπουλου με ορισμένες ιδιαίτερα πεφωτισμένες στιγμές όπως τη συμπιεσμένη σε μέγγενη πουέντ και τα μικρά μαύρα παλίμψηστα από γυαλόχαρτο και κερί στον τοίχο, στις καρτούν γκροτέσκες σαμανικές μορφές από πηλό της Θεώνης Καρλάφτη, στην εννοιολογική πραγματεία των ιστορικών και ψυχολογικών φορτίων που φέρει η μορφή της καμπάνας από την Κατερίνα Καρατζαφέρη, στους νεοπλατωνικούς κάκτους της Έλλης Φωτοπούλου, όπου η ύλη εκπτυχώνεται αέναα από το φως σε ένα φωταυγές ερημικό τοπίο άγριας δύσης και λευκής μνήμης. Ως κορυφαία γλυπτική στιγμή θα θεωρήσουμε την εργασία Kidemӧnas της Ελένης Θεοδωροπούλου που αποτελείται από το ποιητικά αρχιτεκτονικό ανάπτυγμα της καρέκλας, που έρχεται και γίνεται ρούχο στενό, κλινικό εργαλείο της ‘σωστής’ στάσης σώματος, αλλά και hard core bdsm εξάρτημα απόλαυσης μέσα από τον πόνο, μια καρεκλοκένταυρη εξουσία που όποιος την ενδύεται αυτόματα αποτάσσεται την ελευθερία του.

Ο Στέφανος Τσίγκος αποτελεί μια κατηγορία μόνος του, καθώς το φως είναι αυτό που δημιουργεί το χώρο μέσα σε έργα που διαβάζονται και ως επιτοίχια και ως γλυπτά. Η εκθαμβωτική κοσμογονία του σχεδίου και του χρώματος, που σαν ρευστή κοσμική ύλη αναμοχλεύουν επάνω στις φωτεινές επιφάνειες, φέρει την αίσθηση του ζωώδους και του χθόνιου ταυτόχρονα. Θέλεις να κολυμπήσεις μέσα σε αυτόν τον γενεσιουργό πολτό από κύτταρα και ιστούς, και θες να βγεις από μέσα από το αλχημικό φίλτρο αναζωογονημένος και νέος ξανά

Τα έργα που εκτέθηκαν στα εργαστήρια είχαν σαφώς άλλη δυνατότητα ορατότητας, καθώς η επαφή με τον θεατή υπήρξε πιο προσωπική χωρίς τη διάδραση του ανοιχτού χώρου. Η αίσθηση που αποκομίσαμε από τα περισσότερα έργα που εκτέθηκαν στα εργαστήρια τους ήταν όπως ένας πολύγλωσσος εκκωφαντικός ψίθυρος να ανεβαίνει σαν καπνός πάνω από την απομυθοποιημένη πραγματικότητα και να αναζητεί να σχηματοποιηθεί στα απολύτως απαραίτητα. Ποια είναι αυτά; Αγαπήσαμε τα ζωγραφικά έργα του Αλέξανδρου Αλεκίδη που μοιάζουν με πολαρόιντ από τοπογραφικά στοιχεία μοναξιάς χαραγμένα με γραφές και θυμίζουν Wolfgang Tillmans. Η Ευγενία Γαλανοπούλου αναπτύσσει στο χώρο τα αιθέρια σχέδια της που μοιάζουν να ακροβατούν μέσα στην απόλυτη λευκότητα και αιωρούνται στις παρυφές της σκέψης. Η Αθηνά Γεωργία Κουμελά δημιουργεί animation με τις αντανακλάσεις ενός φωτός που ζωντανεύει ένα αηδόνι που έπεσε και χάθηκε στη σκόνη. Ο Άγγελος Μεργές, με το πιο πολιτικό έργο των παρουσιάσεων, φωτογραφίζει cropped ζωγραφικά στιγμιότυπα που αποφεύγουν τις εύκολες αφηγήσεις, από πτυχές της ιστορίας των γηγενών πληθυσμών που αντέχουν στωικά την καταπίεση του δυτικού ανθρώπου, όπως ανατριχιαστικά αντικρίζουμε σε μία λεπτομέρεια της απειλητικής λευκής κουκούλας των ΚΚΚ. Το αριστοτεχνικό κέντημα των σκιών δια χειρός Ονισιφόρου μας φέρνει στο νου τα διάτρητα τοπία της μνήμης του Γιώργου Λάππα, ενώ ο Παναγιώτης Σταύρου ψαύει σε πατίνες και υφές να ξεδιαλέξει τα ψήγματα του χαμένου χρόνου.

Κάποια Πρώτα Ίχνη από Μελάνι

Υφές και χροιές του μελανιού της αρχικής συγγραφικής βουτιάς μέσα σε έναν ωκεανό γραμμάτων, εντοπίζουμε σε μια ανθοδέσμη από λογοτεχνικές πρώτες εμφανίσεις που εντυπωσίασαν και συζητήθηκαν πολύ. Είναι εξόχως ενδιαφέρον ότι η σκούφια τους κρατάει από μιαν άλλη πρώτη εμφάνιση, από το μυθιστόρημα V. του Thomas Pynchon (μτφρ. Προκόπης Προκοπίδης, εκδ. Χατζηνικολή):

1. Ο πυραυλοκίνητος David Foster Wallace συνθέτει το μυθιστόρημα Η Σκούπα και το Σύστημα (μτφ. ΓΙΜ, εκδ. Κριτική) πατώντας γερά στο έδαφος του Pynchon, ενώ μπολιάζει τη φαντασμαγορία του με εσκεμμένα ημιδιασαλευμένες αναγνώσεις της φιλοσοφίας του Wittgenstein, βάζοντας στο σέικερ ισχυρές δόσεις από Αδελφούς Μαρξ, αναρχισμό της πανεπιστημιούπολης, σπαρταριστή κριτική των ηθών και εθίμων της εποχής μας και της σύγχρονης μεταβιομηχανικής παράνοιας.

2. Ο Paul Verhaegen μας προσφέρει το ογκώδες, αλλά διαβαστερότατο, μυθιστόρημα Omega Minor (μτφρ. Ινώ Μπαλτά, εκδ. Πόλις). Πρόκειται για ένα υπερπαλίμψηστο, για ένα μεγαλειώδες κολλάζ, όπου εμπλέκονται πυρηνικοί επιστήμονες, συμμορίες νεοναζί, περιπλανήσεις στην ιστορική μνήμη, φράσεις του Tom Waits, ερωτικά λυρικά ξεσπάσματα («Εκείνη είναι όλα αυτά: είναι η φωτιά στα μαλλιά της, είναι η θάλασσα στα μάτια της»), μουσικές του Miles Davis και —χα! χα! χα! εύγε στον Verhaegen— το αδιανόητο συγκρότημα Kick Knave and the Sad Beats!!! Το Omega Minor είναι το ιδιοφυέστερο mega-copypaste που σημειώθηκε στην ιστορία της σύγχρονης λογοτεχνίας. Φυσικά, μόνον ένας πολυεγκέφαλος σαν αυτόν του Paul Verhaegen θα κατάφερνε να ξαναγράψει το Ουράνιο Τόξο της Βαρύτητας του Pynchon.

3. Ο Nathan Hill ήρθε κι αυτός, με το πολυσέλιδο και πολύπτυχο μυθιστόρημα Το Νιξ (μτφρ. Γιάννης Βογιατζής, εκδ. Αλεξάνδρεια) για να μείνει και να αφήσει ίχνη, αφού πρώτα ακολούθησε, με ζαβολιάρικο σεβασμό, ίχνη άλλων, των λογοτεχνικών του θείων και παππούδων (ανάμεσά τους, και πάλι, ο Pynchon, αλλά και ο πολύς Norman Mailer, και οι μουσηγέτες της Beat Generation — μάλιστα, ο Allen Ginsberg όχι μόνο κάνει μια καμέο εμφάνιση στο μυθιστόρημα αλλά και διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο). Από το σήμερα, ο συγγραφέας, μέσω του Σάμιουελ Άντερσον, μας ταξιδεύει στο χθες, στη δεκαετία του εξήντα, σ᾽ εκείνο το Μέγα Πανηγύρι της Ανθρωπότητας, για το οποίο ακόμη μας τιμωρούν. Η μητέρα του Σάμιουελ, η Φαίη, είναι μια πολύτροπη προσωπικότητα που ξέρει από χαϊκού και που συνειδητοποιεί ότι «Το να δούμε καθαρά τον εαυτό μας είναι σχέδιο μιας ολόκληρης ζωής». Όπως σημειώνει ο Nathan Hill, «Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός αληθινός εαυτός κρυμμένος πίσω από πολλούς ψεύτικους. Όχι, υπάρχει ένας και μοναδικός αληθινός εαυτός κρυμμένος μέσα σε πολλούς αληθινούς».

Οι Θύελλες της Νιότης

Και καθώς ο ειδήμων και ψάχτης Νίκος Σαραντάκος δανείζεται από τα τσικό του ζωικού βασιλείου και καταγράφει με χαρωπή τρυφερότητα επίθετα λαϊκής θυμοσοφίας για τους νέους όπως αρούρι, γαλί, γαλόπουλο, κουνέλι, κωλόψαρο, πατόψαρο, ποντικαράς, τυφλίτης, χρυσόψαρο, ψάρακας, εμείς (μαζί με τους νέους που επιμένουν να βγαίνουν μπροστά) υψώνουμε ένα πλακάτ στολισμένο με αγριοτριαντάφυλλα και με κεντημένη τη φράση/λόγχη του Isidore Ducasse, κόμητος του Λωτρεαμόν: Οι Θύελλες της Νιότης προηγούνται των Λαμπρών Ημερών.