Χ. Αλαβέρας – Θ. Μακινατζής – Χ. Κοντοσφύρης: Eικαστικά ρεπορτάζ εν Αθήναις

Η αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος μας καλεί στην πρώτη έκθεση της νέας χρονιάς με τίτλο Εικαστικό ρεπορτάζ εν Αθήναις, εικοστός πρώτος αιώνας στην οποία συμμετέχουν o Χρήστος Αλαβέρας με ρεπορταζιακό σχέδιο, o Χάρης Κοντοσφύρης με τσιμεντοτυπίες και ο Θωμάς Μακινατζής με ζωγραφική πάνω στα σχέδια του Χρήστου Αλαβέρα.

Η έκθεση Εικαστικό ρεπορτάζ εν Αθήναις βασίζεται σε μια ιδέα του Χρήστου Αλαβέρα, ταλαντούχου εικαστικού καλλιτέχνη με ανησυχίες και προβληματισμούς και συγκροτήθηκε από τον Χάρη Κοντοσφύρη, εικαστικού καλλιτέχνη και καθηγητή στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Φλώρινας.

Οι τρεις καλλιτέχνες μιλούν στο Culturenow.gr για την ενδιαφέρουσα αυτή έκθεση.

Συνέντευξη Αθηνά Πούλιου

CultureNow: Η αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος θα φιλοξενήσει από τις 9 Ιανουαρίου μία έκθεση, με τίτλο Εικαστικό ρεπορτάζ εν Αθήναις, η οποία βασίζεται σε μία ιδέα του Χρήστου Αλαβέρα. Πείτε μας λίγα λόγια για το πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτή. Ποια ήταν η αφορμή για να ασχοληθείτε με το θέμα της πόλης και μάλιστα να το προσεγγίσετε με μία πιο ρεπορταζιακή ματιά;

Χρήστος Αλαβέρας: Η προσδοκία μου στα σχέδια αυτά ήταν να συγκρατήσω τη ζωή των στιγμών που φεύγουν τόσο γρήγορα για να πάρουν τη θέση τους που με τη σειρά τους έρχονται άλλες, κι αυτές φεύγουν  και μετά άλλες. Αυτή ήταν η αρχική μου αγωνία.

Μέσα από αυτή τη δραστηριότητα χωρίς αρχικά να το έχω προγραμματίσει διαπίστωσα ότι οι εικόνες που προέκυπταν συνδεόντουσαν μεταξύ τους και καθώς είναι μαρτυρίες των διαδρομών που έχω ακολουθήσει και συναποτελούν ένα χρονικό από τη ζωή μου. Κατά την διάρκεια της διαμονής μου στην Αθήνα η σχεδίαση αυτών των στιγμών γινόταν όλο και πιο συχνά, ομολογώ μάλιστα ότι με κυρίευσε μία μανιώδης εμμονή στην καταγραφή αυτών των στιγμών.

Ίσως να συνέβαλε σ’ αυτό η μεταιχμιακή εποχή που βιώνουμε με τόσες μεταβολές και αντιθέσεις και ο τόπος αυτός της Αθήνας που αντικατοπτρίζει πάνω του όλες αυτές τις μεταβολές από τις οποίες δεν λείπει η τραγικότητα.

C. N.: Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια του ρεπορτάζ σαν καλλιτέχνης; Πώς η τέχνη μέσα από συμβολισμούς και υλικά μπορεί να “απεικονίσει” την έννοια του ρεπορτάζ, της καταγραφής ενός αληθινού γεγονότος;

Χ. Α.: Σιγά – σιγά διαπίστωσα ότι τα σχέδια αυτά έχουν και μία δημοσιογραφική διάσταση καθώς μέσα στα πρόσωπα και τις φιγούρες γνωστών ή αγνώστων ανθρώπων που τυχαία βρέθηκα μπροστά τους, αντικατοπτρίζονται οι επιδράσεις από τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις.

Αυτή η διάσταση, μπορώ να πω ότι μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρουσα εξ αρχής γιατί πίστευα ότι η τέχνη σηματοδοτείται εντονότερα μέσα από την αλληλεπίδρασή της με την κοινωνική ζωή την οποία φέρνει σε κοντινότερη σύνδεση με την εσώτερη πραγματικότητα, αλλά και από την οποία τροφοδοτείται.

Παράλληλα η εικαστική διάσταση αυτών των ρεπορτάζ έχει τη δυνατότητα έναντι της όποιας άλλης φωτογραφικής καταγραφής να καταγράφει μέσω της έμφασης που δίνει η ανθρώπινη γραφή τη συναισθηματική φόρτιση του παρατηρητή-καταγραφέα, μια φόρτιση που μεταφέρει στοιχεία που υπάρχουν εκείνη τη στιγμή και δεν μπορεί η αποτυπωτυπική δυνατότητα μιας μηχανής να συλλάβει.

C. N.: Η αποτύπωση ενός στιγμιότυπου της πόλης σε εικαστικό έργο τι ερεθίσματα δίνει στον παρατηρητή; Μπορεί να αντιλαμβάνεται αποκλειστικά το γεγονός όπως απεικονίζεται ή του δίνονται τα περιθώρια για πολλαπλές ερμηνείες και ερωτήματα;

Χ. Α.: Δεν μπορώ να προεξοφλήσω αυτή η ρεπορταζιακή εικαστική δράση τι προεκτάσεις θα πάρει στις σκέψεις του εκάστοτε παρατηρητή, γιατί αυτό εξαρτάται από την κάθε αυτόνομη προσωπικότητα, το κάθε προσωπικό σύμπαν που συνυπάρχει στον καθένα μας και από το πώς αυτό θα αλληλεπιδράσει μ’ αυτές τις εικόνες καταγραφής των στιγμών, όπως βιώθηκαν και εκφράστηκαν μέσα από τα αποτυπώματα των γραμμών ενός διψασμένου παρατηρητή.

Αυτή όμως η διαδοχή των σκέψεων από το ένα στο άλλο και το γεγονός ότι αρχικές εικόνες αναπτύσσονται εκ νέου μέσα από τις σκέψεις ενός ενεργητικού θεατή και μπορεί να φτάσει σε νέα διάσταση πέρα κι από τις αρχικές προσδοκίες. Ωστόσο με στοιχεία που ενυπάρχουν σ αυτές είναι αυτή που δίνει στην τέχνη ζωτικότητα και ουσία

C. N.: Δημιουργείτε τα έργα σας πάνω στα σχέδια – εικόνες που έχει ήδη καταγράψει ο Χρήστος Αλαβέρας. Ποια είναι η δική σας προσέγγιση στα ρεπορταζιακά σχέδια του Χ. Αλαβέρα;

Θωμάς Μακινατζής: Πιστεύω πως κάθε εικόνα είναι προέκταση μιας άλλης,έχοντας σαν βάση λοιπόν το παραπάνω επιχείρησα με την σειρά μου να δημιουργήσω νέες εικόνες όπου θα συνδυάζονταν το υπάρχον στοιχείο του σχεδίου με μια εκ νέου αφήγηση.

C. N.: Φανταστήκατε μόνος σας τις εικόνες που είδε ο Χ. Αλαβέρας ή υπήρξε κάποια συζήτηση μεταξύ σας; Σας επεξήγησε το ρεπορτάζ που έκανε ώστε να βασιστείτε κάπου;

Θ. Μ.: Έχοντας πρόσβαση στο αφηγηματικό υλικό που προέκυψε από την έρευνα του Αλαβέρα αυτόματα δημιουργήθηκαν ερωτήσεις και απαντήσεις που ο καθένας  έπρεπε να διαχειριστεί με τον δικό του τρόπο. Το πιο ενδιαφέρον για μένα στοιχείο ήταν ο ανθρωποκεντρισμός και η βιωματικότητα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ξεχωριστή προσωπική απόδοση του θέματος που ναι μεν  είχε μια κοινή αφετηρία αλλά ταυτόχρονα δημιουργούσε ανοιχτά συστήματα στον τρόπο προσέγγισης της με κοινό στόχο όλων την αλληλεπίδραση.

C. N.: Συμμετέχετε στην έκθεση με έργα τσιμεντοτυπίες. Τι ερεθίσματα σας έδωσαν τα σχέδια του Χ. Αλαβέρα για τη δημιουργία των έργων σας;

Χάρης Κοντοσφύρης: «Η νόηση δεν είναι μόνο η κίνηση των σκέψεων αλλά και η ακινητοποίηση τους» αναφέρει ο Βάλτερ Μπένγιαμιν. Πόσο αξιόπιστα είναι τα εικαστικά τεκμήρια του Χρήστου Αλαβέρα; Οι γραμμές των σχεδίων του είναι τεκμήρια σκέψης, είναι τρόπος του βλέπειν. Όλα αυτά πιστοποιούν μια προφορικότητα, μια ικανότητα να δημιουργεί σε κλάσματα δευτερολέπτων εικαστικό συλλογισμό και αξιόκριτο στιγμιότυπο και κατά συνέπεια τεκμήριο που φτάνει μέχρι ένα ευδιάκριτο ιστορικό δεδομένο: το ερέθισμα της όρασης μετατρέπεται σε γραπτή μαρτυρία με το μολύβι του. Η επαναληπτικότητα, το όμοιο, το αναφερόμενο, το ξανά-μαρτυρημένο, η αφομοίωση, είναι παράλληλα εγχειρήματα των «ρεπορταζιακών» σχεδίων του Αλαβέρα από τον Μακινατζή και εμένα. Εφαρμόζω μια μιμητική της χειρονομίας σε τσιμεντοτυπίες, ενδυναμωμένες από διάσπαρτες εικόνες της κρίσης και από τον καταγγελτικό πυρήνα του αγοραίου αστικού πολιτισμού. Ταυτόχρονα, αναδεικνύοντας την ικανότητα της τέχνης για παραγωγή μνήμης και την ανισότητα τεχνολογίας και τέχνης, οι εγγραφές και οι επανεγγραφές των σχεδίων προσδίδουν στην  ζωγραφική μια φωτογραφική χρησιμότητα.

C. N.: Πείτε μας λίγα λόγια για την εικαστική πλατφόρμα Το Μακρύ Όχημα (Long Vehicle) και πως σχετίζεται με την παρούσα έκθεση;

Χ. Κ.: Το ανοίκειο της τέχνης και η εξοικείωση σε συνθήκες μοιράσματος μας οδήγησε στο 3ο εργαστήριο Ζωγραφικής του τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δ. Μακεδονίας στην Φλώρινα να προτείνουμε μια εικαστική πλατφόρμα που προβλέπει και προϋποθέτει την συνύπαρξη καλλιτεχνών από πολλούς και διαφορετικούς εικαστικούς ορίζοντες. Κάθε φορά ένα «ρυμουλκό» (το μακρύ όχημα) προσκολλάται σε ένα κύριο όχημα, μια νταλίκα. Εδώ στο ρυμουλκό εγκαθίσταται ο Αλαβέρας, ο Μάκινατζής και εγώ στην νταλίκα του Τεχνοχώρου, προσπαθώντας από κοινού να λύσουμε ζητήματα ικανότητας της καταγραφικότητας της τέχνης. Την ίδια στιγμή τόσο ο Θωμάς Μακινατζής όσο κι εγώ προσκολλούμαστε στο ερευνητικό όχημα του Αλαβέρα και μετουσιώνουμε τη ματιά του σε συνεργατικό και συνδιαμορφωτικό εικαστικό γεγονός. Ούτω καθεξής όλοι είμαστε ρυμουλκούμενοι αλλά και ισχυρά αυτοκινούμενοι σε ισομερή μοιράσματα.

Photo 1: Χάρης Κοντοσφύρης, 2: Χρήστος Αλαβέρας, 3: Θωμάς Μακινατζής