Το αφιέρωμα «Herzog vs. Kinski (Together apart – O καλύτερος εχθρός μου)» στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, η Ταινιοθήκη της Θεσσαλονίκης και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, με την υποστήριξη του Ινστιτούτου Γκαίτε Θεσσαλονίκης (Goethe-Institut Thessaloniki), παρουσιάζουν το αφιέρωμα «Herzog vs. Kinski (Together apart – O καλύτερος εχθρός μου)» δίνοντας στο κοινό την ευκαιρία να απολαύσει τις εμβληματικές ταινίες που γέννησε η εκρηκτική συνεργασία ανάμεσα στον Βέρνερ Χέρτσογκ και τον Κλάους Κίνσκι, δύο από τις σπουδαιότερες μορφές στην ιστορία του ευρωπαϊκού σινεμά.

Το αφιέρωμα, που πραγματοποιήθηκε (18-21) στη Θεσσαλονίκη, έρχεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος στις 25-28 Ιανουαρίου. Θα προβληθούν 5 μεγάλου μήκους ταινίες μυθοπλασίας και ένα ντοκιμαντέρ που ο κορυφαίος δημιουργός γύρισε για τον Καλύτερό του εχθρό, τον Κλάους Κίνσκι. Tις προβολές στην Ταινιοθήκη προλογίζουν σημαντικοί δημιουργοί, δημοσιογράφοι και κριτικοί κινηματογράφου.

ΧΕΡΤΣΟΓΚ ΚΑΙ ΚΙΝΣΚΙ: ΜΙΑ ΘΥΕΛΛΩΔΗΣ ΣΧΕΣΗ

Ο Χέρτσογκ και ο Κίνσκι, δύο ανυποχώρητες και ασυμβίβαστες προσωπικότητες που δεν μπορούσαν να ανεχτούν την παραμικρή έκπτωση στο καλλιτεχνικό τους όραμα, συνέθεσαν ένα από τα πιο θυελλώδη και δημιουργικά ντουέτα που γνώρισε ποτέ η έβδομη τέχνη.

Καρπός αυτής της εκρηκτικής συνεργασίας υπήρξαν πέντε ταινίες, οι οποίες πλάθουν ήρωες που μοιάζουν με τα δύο τιμώμενα πρόσωπα του αφιερώματος: χαρακτήρες που ξεφεύγουν από τον μέσο όρο, μπλέκουν σε απίθανες ιστορίες, τολμούν το αδιανόητο, βαδίζουν στο χείλος του γκρεμού και ψηλαφούν το αδύνατο.

Το αφιέρωμα συμπληρώνει το συγκινητικό ντοκιμαντέρ που γύρισε ο Βέρνερ Χέρτσογκ οκτώ χρόνια μετά τον θάνατο του Κίνσκι, φέρνοντας στο φως τα εξωφρενικά περιστατικά που σημάδεψαν την κοινή τους πορεία, αλλά και τη διττή όψη του Κλάους Κίνσκι, ενός τυραννικού και βασανισμένου καλλιτέχνη που ακροβατούσε ανάμεσα στο θεόσταλτο ταλέντο και τον δαιμονικό του χαρακτήρα.

Το ντοκιμαντέρ Ο καλύτερος μου εχθρός είναι άκρως αποκαλυπτικό της επεισοδιακής σχέσης του σκηνοθέτη με τον εκκεντρικό ηθοποιό που παρ’ ολίγον να στοιχίσει ακόμα και τη ζωή τους. Στη βιογραφία άλλωστε του Κίνσκι «All Ι need is love» (που επανεκδόθηκε αργότερα ως «Kinski Uncut»), ο Κίνσκι «στολίζει» τον Χέρτσογκ με μια σειρά από διόλου κολακευτικά επίθετα («βδελυρός, κακόβουλος, σαδιστικός» κλπ), ενώ ο Χέρτσογκ, με αφορμή μια συνέντευξη τύπου για το ντοκιμαντέρ του, τον χαρακτηρίζει ως μια «ακραία παθολογική περίπτωση εγωμανούς. Όποτε συνέβαινε στα γυρίσματα κάποιο σοβαρό ατύχημα, ήταν μεγάλο πρόβλημα γι’ αυτόν επειδή ξαφνικά έπαυε να αποτελεί εκείνος το κέντρο της προσοχής».

Η πρώτη συνεργασία ανάμεσα στον 82χρονο σήμερα Χέρτσογκ και τον Κίνσκι, Αγκίρε, η μάστιγα του Θεού (1972), μας προσκαλεί σε ένα εφιαλτικό και παραληρηματικό ταξίδι στις εσχατιές του Αμαζονίου, μα πάνω απ’ όλα στα σκοτεινά μονοπάτια της τρέλας, υφαίνοντας μια μεγαλειώδη παραβολή για την ανθρώπινη ματαιοδοξία και την απάνθρωπη φύση της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας.

Τη σκυτάλη παίρνει το Νοσφεράτου: Ο Δράκουλας της Νύχτας (1979), με υποβλητική ατμόσφαιρα σαν γοτθικό όνειρο, που αποτίνει φόρο τιμής στη θρυλική βωβή ταινία του Φρίντριχ Βίλχελμ Μουρνάου, πλάθοντας μια μελαγχολική ιστορία αγάπης και μοναξιάς μέσα από το πιο αντισυμβατικό πρίσμα.

Την ίδια χρονιά, το Βόιτσεκ (τα γυρίσματα του οποίου ξεκίνησαν μόλις πέντε ημέρες μετά την ολοκλήρωση του Νοσφεράτου, προτού καν προλάβει ο Κίνσκι και το συνεργείο να πάρουν ανάσα), μεταφορά του ομότιτλου (και ανολοκλήρωτου) θεατρικού του Γκέοργκ Μπίχνερ, ξεδιπλώνει μια σπαρακτική ιστορία εκμετάλλευσης του αδύναμου από τις σκοτεινές δυνάμεις της εξουσίας.

Συνέχεια με το Φιτζκαράλντο, ο τυχοδιώκτης του Αμαζονίου (1982), όπου οι εξωφρενικές ιστορίες από τα γυρίσματα υπερβαίνουν ακόμη και την αδιανόητη πλοκή της ταινίας: μια συνταρακτική ωδή στο αδύνατο που γίνεται εφικτό, στην απελευθερωτική δύναμη της εμμονής και του πάθους, συγχρόνως και μια συναρπαστική παραβολή για την κοσμογονική δύναμη του κινηματογράφου, αλλά και για το περιπετειώδες σινεμά του ίδιου του Χέρτσογκ.

Το τελευταίο κεφάλαιο σε μια συνύπαρξη που μας χάρισε αριστουργήματα μέσα από τα συντρίμμια της συνεχούς σύγκρουσης ήρθε με το Κόμπρα Βέρντε (1987), βασισμένο στο βιβλίο «Ο αντιβασιλέας της Ουίντα» του Μπρους Τσάτουιν (για τον οποίο έμελλε να γυρίσει ντοκιμαντέρ ο Χέρτσογκ τριάντα δύο χρόνια αργότερα), ένα ντελιριακό ταξίδι στο βλέμμα του Άλλου, στις χυδαίες καταβολές της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας, αλλά και στην έμφυτη ανθρώπινη παρόρμηση της αυτοκαταστροφής.

Τέλος, το συγκινητικό ντοκιμαντέρ -με τον τόσο ευφυή και ενδεικτικό τίτλο- Ο καλύτερος μου εχθρός (1999), γυρισμένο οκτώ χρόνια μετά τον θάνατο του Κίνσκι και διανθισμένο με σπάνιο αρχειακό υλικό και πολύτιμες μαρτυρίες-συνεντεύξεις, ρίχνει μια τρυφερή αλλά και ειλικρινή ματιά τόσο στα σκοτάδια της προσωπικότητας του Κλάους Κίνσκι όσο και στις αμέτρητες αντιφάσεις και όψεις μιας επεισοδιακής καλλιτεχνικής συνύπαρξης, που όμοιά της δύσκολα θα συναντήσει κανείς σε ολόκληρη την ιστορία της έβδομης τέχνης.

Πρόγραμμα προβολών στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Πέμπτη 25/01

• 19.00 Αγκίρε, η μάστιγα του Θεού (1972, 93’)

Προλογίζουν: Νίκος Περάκης (σκηνοθέτης), Άκης Καπράνος (κριτικός κινηματογράφου, μουσικός)

Παρασκευή 26/01

• 21.00 Κόμπρα Βέρντε (1987, 111’)

Σάββατο 27/01

• 19.00 Βόιτσεκ (1979, 82’)

Προλογίζει η Άντζελα Μπρούσκου, σκηνοθέτης

• 21.00 Φιτζκαράλντο, ο τυχοδιώκτης του Αμαζονίου (1982, 108’)

Προλογίζει ο Γιάννης Ζουμπουλάκης, κριτικός κινηματογράφου

Κυριακή 28/01

• 19.00 Νοσφεράτου: Ο Δράκουλας της νύχτας (1979, 103’)

Προλογίζει ο Τάσος Γουδέλης, λογοτέχνης, εκδότης

• 21.00 Ο καλύτερός μου εχθρός (1999, 95’)

Προλογίζει η Ντέπυ Βρεττού, ραδιοφωνική και τηλεοπτική παραγωγός

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ

Αγκίρε, η μάστιγα του Θεού / Aguirre, the Wrath of God

(Δυτική Γερμανία-Μεξικό, 1972)

Σκηνοθεσία – σενάριο: Βέρνερ Χέρτσογκ / Werner Herzog. Με τους: Klaus Kinski (Lope de Aguirre), Helena Rojo (Inez de Atienza), Del Negro (Carvajal), Ruy Guerra (Ursua), Peter Berling (Guzman), Cecilia Rivera (Flores), Daniel Ades (Perucho), Armando Polanah (Armand). Γλώσσες: Γερμανικά, Κέτσουα, Ισπανικά. Έγχρωμη, 93΄.

Η είδηση για μια περιοχή γεμάτη χρυσό με το όνομα Ελδοράδο, οδηγεί τον Γκονσάλο Πιζάρο, αδελφό του Φρανσίσκο, σε μια αποστολή ανακάλυψης της περιοχής πέρα από τις Άνδεις στις αρχές του 1560. Αναγκασμένος να σταματήσει την πορεία του, ο Πιζάρο αποφασίζει να στείλει μια αποστολή εξερεύνησης κατά μήκος του ποταμού, με αρχηγό τον Δον Πέδρο ντε Ούρσουα και υπαρχηγό τον Λόπε ντε Αγκίρε. Η βιαιότητα του ποταμού δυσκολεύει αφάνταστα την κατάβαση με τις σχεδίες και όταν ο Δον Πέδρο αποφασίζει να επιστρέψει στην βάση, ο Αγκίρε παίρνει την κατάσταση στα χέρια του και χρίζεται αρχηγός της αποστολής. Γράφει μάλιστα και μια επιστολή εξέγερσης ενάντια στην εξουσία του Φιλίππου του Β΄ της Καστίλης και συνεχίζει το ταξίδι. Όμως, λόγω της πείνας, των συνεχών επιθέσεων των Ίντιος και των ανυπέρβλητων εμποδίων του ποταμού, το Φεβρουάριο του 1561 ο Αγκίρε, επονομαζόμενος και «οργή του θεού», πεθαίνει μαζί με το άπιαστο όνειρό του.

Νοσφεράτου, ο δράκουλας της νύχτας / Nosferatu the Vampyre / Nosferatu – Phantom der Nacht

(Δυτική Γερμανία-Γαλλία, 1979)

Σκηνοθεσία: Βέρνερ Χέρτσογκ / Werner Herzog. Σενάριο: Werner Herzog, από την ταινία του Φρίντριχ Βίλχελμ Μουρνάου και το μυθιστόρημα «Δράκουλας» του Μπραμ Στόουκερ. Με τους: Klaus Kinski (Κόμης Δράκουλας), Isabelle Adjani (Lucy Harker), Bruno Ganz (Jonathan Harker), Jacques Dufilho (ο καπετάνιος), Roland Topor (Renfield), Walter Ladengast (Dr Van Helsing). Γλώσσες: Γερμανικά, Αγγλικά, Ρομάνι. Έγχρωμη, 103΄.

Σταλμένος στην Τρανσυλβανία από τον εργοδότη του για μια αγορά ιδιοκτησίας του κόμη Δράκουλα, ο Τζόναθαν Χάρκερ αφήνει το Βίσμαρ της Ολλανδίας, μη δίνοντας σημασία στα δυσοίωνα προαισθήματα της γυναίκας του Λούσυ. Όταν όμως φτάνει εκεί, βρίσκεται σ’ έναν κόσμο παράξενο και ανησυχαστικό, βασικά λόγω της παρουσίας του κόμη, ο οποίος αφού φορτώσει κάποια φέρετρα σε μια άμαξα εξαφανίζεται, αφήνοντάς τον έγκλειστο στο κάστρο. Στο μεταξύ, στο Βίσμαρ καταπλέει ένα καράβι γεμάτο ποντίκια που ξεχύνονται στην πόλη σκορπώντας την πανούκλα. Κάποια στιγμή έρχεται και ο Τζόναθαν, αλλά είναι βαριά άρρωστος. Η Λούσυ διαισθάνεται την αλήθεια διαβάζοντας ένα βιβλίο για τα βαμπίρ και αποφασίζει να θυσιαστεί, κρατώντας μαζί της το Δράκουλα μέχρι τις πρώτες ακτίνες του ήλιου.

Βόιτσεκ / Woyzeck

(Δυτική Γερμανία, 1979)

Σκηνοθεσία: Βέρνερ Χέρτσογκ / Werner Herzog. Σενάριο: Werner Herzog, από το θεατρικό έργο του Georg Buchner. Με τους: Klaus Kinski (Woyzeck), Eva Mattes (Marie), Wolfgang Reichmann (Hauptmann), Willy Semmelrogge (ο γιατρός), Josef Bierbichler (ο επικεφαλής της μπάντας), Paul Burian (Andres). Γλώσσα: Γερμανικά. Έγχρωμη, 82΄.

Σε μια γερμανική κωμόπολη, στα μέσα του 1800, ζει ο στρατιώτης Βόιτσεκ, άνθρωπος καλοσυνάτος και αφελής, προικισμένος με μια βαθιά ευαισθησία και αφοσιωμένος στη Μαρί, με την οποία έχει αποκτήσει κι ένα γιο. Για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις οικογενειακές υποχρεώσεις, κάνει περιστασιακά τον κουρέα για τους συναδέλφους του και διαθέτει τον εαυτό του ως πειραματόζωο στις περίεργες έρευνες ενός γιατρού. Οι συνάδελφοί του τον κοροϊδεύουν και τον αντιμετωπίζουν υποτιμητικά. Ο Βόιτσεκ ανοίγει την καρδιά του μονάχα στο φίλο του Αντρές. Όταν ανακαλύπτει πως η Μαρί τον απατά, πέφτει σε βαθιά κατάθλιψη. Αφού αφήσει τα λιγοστά υπάρχοντά του στον Αντρές, δολοφονεί τη Μαρί μαχαιρώνοντάς την.

Φιτζκαράλντο, ο τυχοδιώκτης του Αμαζονίου / Fitzcarraldo

(Δυτική Γερμανία-Περού, 1982)

Σκηνοθεσία – σενάριο: Βέρνερ Χέρτσογκ / Werner Herzog. Με τους: Klaus Kinski (Brian Sweeney “Fitzcarraldo” Fitzgerald), Claudia Cardinale (Molly), Jose Lewgoy (Don Aquilino), Paul Hittscher (ο καπετάνιος), Huerequeque (Huerequeque), Miguel Angel Fuentes (Cholo). Γλώσσες: Γερμανικά, Ισπανικά, Αγγλικά, Σουάρ, Ιταλικά. Έγχρωμη, 108΄.

Ο Μπράιαν Σουίνι Φιτζέραλντ, λάτρης της όπερας, περισσότερο γνωστός με το όνομα Φιτζκαράλντο, θέλει να κατασκευάσει στο Ικίτος, στην καρδιά του Αμαζονίου, το μεγαλύτερο θέατρο λυρικής όπερας του κόσμου και να καλέσει στα εγκαίνια τον διάσημο τενόρο Καρούζο. Με τη βοήθεια της γυναίκας του Μόλι, προσπαθεί να βρει χρηματοδότες. Όμως ανακαλύπτει ότι ο μοναδικός τρόπος για να βγάλει πολλά χρήματα είναι να εκμεταλλευτεί το καουτσούκ. Σύμφωνα με τους χάρτες τους οποίους συμβουλεύεται, υπάρχει ένα σημείο όπου ο ποταμός είναι πλωτός και από το οποίο τον χωρίζει μονάχα ένα βουνό. Έτσι λοιπόν, μ’ ένα ποταμόπλοιο που το ονομάζει Μόλι-Αΐντα και πείθοντας τους ιθαγενείς της περιοχής να τον βοηθήσουν, προσπαθεί να πετύχει το ακατόρθωτο: να μεταφέρει το ποταμόπλοιο μέσα από τα βουνά και, περνώντας έτσι στην άλλη πλευρά, να αποφύγει το εμπόδιο των καταρρακτών και να κατεβεί κατά μήκος του ποταμού προς την περιοχή των δέντρων του καουτσούκ.

Ο καλύτερός μου εχθρός / My Best Fiend / Mein liebster Feind – Klaus Kinski

(Γερμανία-Ηνωμένο Βασίλειο-Γαλλία-Φινλανδία, 1999)

Σκηνοθεσία – σενάριο: Βέρνερ Χέρτσογκ / Werner Herzog. Με τους: Klaus Kinski, Eva Mattes, Claudia Cardinale, Beat Presser, Guillermo Rios, Andres Vicente, Justo Gonzalez, Benino Moreno Placido, βαρόνος και βαρόνη von d. Recke, Jose Koechlin von Stein, Bill Pence. Γλώσσες: Γερμανικά, Αγγλικά, Ισπανικά. Έγχρωμο, 95΄.

Στην δεκαετία του ’50, ο έφηβος τότε Βέρνερ Χέρτσογκ συγκατοικούσε με τον Κλάους Κίνσκι, έναν εγωπαθή και με μανιακές κρίσεις φιλόδοξο καλλιτέχνη. Στην διάρκεια μιας τέτοιας κρίσης, ο Κίνσκι, σε κατάσταση τυφλής οργής, κατέστρεψε κυριολεκτικά το διαμέρισμα όπου διέμεναν και κάπου εκεί ξεκινά μια συνεργασία και μια μεγάλη, όσο και προβληματική φιλία. Σ’ αυτό το πολύ προσωπικό ντοκιμαντέρ, ο σκηνοθέτης σκιαγραφεί, σχεδόν 10 χρόνια μετά το θάνατο του Κίνσκι, το πορτραίτο του, αναπολώντας τα πάνω και τα κάτω της φιλίας τους, τις συγκρούσεις και τα ξεσπάσματα του Κίνσκι στη διάρκεια των ταινιών που συνεργάστηκαν και επισκέπτεται το διαμέρισμα όπου ζούσαν στο Μόναχο, καθώς και τους χώρους των ταινιών που γύρισαν μαζί.

Κόμπρα Βέρντε / Cobra Verde

(Δυτική Γερμανία-Γκάνα, 1987)

Σκηνοθεσία: Βέρνερ Χέρτσογκ / Werner Herzog. Σενάριο: Werner Herzog, από το μυθιστόρημα «Ο αντιβασιλέας της Ουίντα» τού Mπρους Tσάτουϊν. Με τους: Klaus Kinski (Francisco Manoel da Silva), King Ampaw (Taparica), Jose Lewgoy (Don Octavio Coutinho), Salvatore Basile (καπετάνιος Fraternidade), Peter Berling (Bernabo), Guillermo Coronel (Euclides),. Γλώσσες: Αγγλικά, Έουε, Πορτογαλικά. Έγχρωμη, 111΄.

Στη Βραζιλία ο Φρανσίσκο Μανοέλ ντα Σίλβα δολοφονεί το αφεντικό του ορυχείου όπου δουλεύει και περιπλανιέται σαν ληστής με το προσωνύμιο Kόμπρα Bέρντε, προκαλώντας το φόβο. Μια μέρα πιάνει κάποιον σκλάβο που το ’σκασε και ο ιδιοκτήτης του, Δον Οκτάβιο Κουτίνιο, τον προσλαμβάνει ως επιστάτη στην απέραντη φυτεία του. Όταν όμως αφήνει έγκυες και τις τρεις κόρες του αφεντικού, εκείνος τον στέλνει στην Αφρική για να εμπορευτεί σκλάβους. Μόλις φτάνει στη Μαύρη Ήπειρο καταφέρνει να αγοράσει μέσω του τοπικού βασιλιά έναν μεγάλο αριθμό σκλάβων, τους οποίους και στέλνει στην Βραζιλία. Η δουλεμπορική του επιχείρηση ανθίζει. Στη συνέχεια όμως καταδικάζεται από το βασιλιά σε θάνατο. Απελευθερώνεται από τον αδελφό του βασιλιά, ο οποίος ζητάει τη βοήθεια του Φρανσίσκο για να εξεγερθεί εναντίον του αδελφού του. Ο Φρανσίσκο φαίνεται να έχει και πάλι το πάνω χέρι, μέχρι που ο νέος άρχοντας, που του έχει δώσει και τον τίτλο του αντιβασιλέα, του στέλνει ένα φορτίο σκλάβων που δεν είναι αρτιμελείς σωματικά, ενώ στη Βραζιλία δρομολογείται η νομοθετική κατάργηση της δουλείας.