Για κάποια θέματα είναι δύσκολο να μιλήσεις. Πιθανόν γιατί είναι δύσκολο και να τα κατανοήσεις. Και κάποιες θεματικές είναι δύσκολο να της περιορίσεις. Ο τίτλος της παρούσας έκθεσης εμπεριέχει μέσα του οτιδήποτε αλλάζει γύρω μας και μας ταρακουνάει. Έμψυχες και άψυχες υπάρξεις, το περιβάλλον μας, τους ανθρώπους που πορεύονται μαζί μας και τον ίδιο μας τον εαυτό. Πράγματα που χάνονται, που αλλάζουν, που αναγεννώνται. That which was is now no more. Είναι όμως κάτι καινούριο.
Οι εικαστικοί που παρουσιάζουν στην έκθεση αυτή τη δουλειά τους πραγματεύονται ο καθένας με τις δικές του σκέψεις και τα δικά του μέσα τις έννοιες αυτές της αλλαγής και της απώλειας, αλλά και της δημιουργίας που προκύπτει εντέλει από αυτές.
Το video της Doreida Xhogu, που συνοδεύεται από μία σειρά μικρά ξυλόγλυπτα που θυμίζουν τάματα, απεικονίζει την προσωπική τελετουργία που δημιούργησε η εικαστικός για να συνειδητοποιήσει τον θάνατο του πατέρα της, που συνέβη κατά την απουσία της. Στον τόπο εργασίας του, ένα ορυχείο στην Αλβανία, η εικαστικός κατασκεύασε ένα τεράστιο ανθρώπινο ομοίωμα από άχυρο και πίσσα, το οποίο στη συνέχεια κοίμισε για ένα βράδυ στο σπίτι της και τέλος έκαψε. Ο τρόπος που εφηύρε για να διαχειριστεί αυτό το επώδυνο συναίσθημα της απώλειας αποτέλεσε τελικά τη δική της προσωπική δημιουργία.
Στη συνέχεια, η νέα σειρά μεταξοτυπιών της Εύας Μήταλα μιλάει και πάλι κατά μία έννοια για την απώλεια. Μια απώλεια όμως ενός εντελώς διαφορετικού είδους, όχι τόσο οριστική και στάσιμη, που παραπέμπει περισσότερο σε μια μεταβαλόμενη συνθήκη. Μέσω της έρευνάς της για την έρημο Atacama της Χιλής και τη ζωή των ιθαγενών κατοίκων της περιοχής, ενσωματώνει στο έργο της, με τη μίξη ψηφιακών και παραδοσιακών τεχνικών, έννοιες που μας αφορούν όλους. Έννοιες που γίνονται πραγματικότητα σε έναν «κόσμο σε μετάβαση» όπως τον αποκαλεί η ίδια, όπως η εξαφάνιση εθίμων, γλωσσών, φυσικών τοπίων. Μέσα από την εξαφάνιση όμως έρχεται και η αναγέννηση με τη μορφή νέων, διαφορετικών τρόπων δημιουργίας, καθώς ο πολιτισμός βρίσκει πάντα καινούριους τρόπους έκφρασης.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Τα έργα που παρουσιάζει κατόπιν η Ναταλία Μαντά, που δίνουν πάντα στον θεατή την αίσθηση ότι προέρχονται ή προορίζονται για κάποιου είδους τελετουργία, πραγματεύονται επίσης την ζωογόνο δύναμη της απώλειας και του κινδύνου, παίρνοντας τη μορφή γλυπτικών τοτέμ στα οποία μπορεί κανείς να αναγνωρίσει στοιχεία μιας κυοφορίας, συγχρόνως όμως και μιας απροσδιόριστης απειλής. «Στην ουσία, ολόκληρη η εγκατάσταση αντικατοπτρίζει μια παρατεταμένη αιώρηση, στην οποία η υπαρξιακή αγωνία εγκαθιδρύεται και ορίζεται ως ελπίδα», αναφέρει η εικαστικός.
Αυτές οι σκέψεις, που αναλογίζονται την αγωνία της ανθρώπινης ύπαρξης και τη μετουσίωσή της σε δημιουργία, οδηγούν στη σειρά έργων του Χρόνη Μπότσογλου στα οποία απεικονίζει τη μητέρα του τις ημέρες της ασθένειάς της. Η σύνδεσή τους με την έκθεση δεν έχει να κάνει με τα γηρατειά και τον θάνατο, αλλά με την άνοια που την ταλαιπώρησε στα τελευταία της χρόνια και όσα αυτή επιφέρει· την αλλοίωση της συνείδησης, της προσωπικότητας και της ταυτότητας του ανθρώπου. «Η διάλυση του προσώπου», όπως είχε πει ο ίδιος ο Μπότσογλου αναφερόμενος στη μητέρα του, συσχετίζεται και με τη ζωγραφική του Νίκου Κομιώτη.
Κύριο μορφολογικό στοιχείο της δουλειάς του Κομιώτη αποτελεί η παραμόρφωση των ανθρώπινων χαρακτηριστικών, εξαιτίας της οποίας οι μορφές που απεικονίζει μοιάζουν να ακροβατούν ανάμεσα σε μία άψυχη ή μία ζωώδη συνθήκη ύπαρξης. Η συχνή έμπνευσή του από την διαδοχή των κινηματογραφικών καρέ, όπου για κλάσματα του δευτερολέπτου τα χαρακτηριστικά μπλέκουν, μπερδεύονται και χάνονται, μας υπενθυμίζουν για ακόμη μία φορά ότι ανεπαίσθητες αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν εντέλει σε ένα νέο θέαμα, σε μια νέα δημιουργία.
Γαληνή Λαζάνη,
Νοέμβριος 2023
*Ο τίτλος της έκθεσης εμπνεύστηκε από μία φράση από το μυθιστόρημα του Thomas Hardy A pair of blue eyes: “…she that was is now no more”.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Doreida Xhogu, Mirupafshim Baba, 2019, video still
