Τέχνη και Περιβάλλον: Η επίδραση του Έργου Τέχνης στα Οικοσυστήματα και τις Κοινωνικές δομές

«Τέχνη και Περιβάλλον: Η επίδραση του Έργου Τέχνης στα Οικοσυστήματα και τις Κοινωνικές δομές» είναι το θέμα μιας σειράς παρουσιάσεων/διαλέξεων που θα πραγματοποιήσει η Εικαστικός, Διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης ΑΣΚΤ Ελένη Πολυχρονάτου.  

Την Τρίτη 4 και την Πέμπτη 6 μαρτίου 2014 (ώρα 2:00μμ-5:00μμ) οι παρουσιάσεις φιλοξενούνται στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, στην Αίθουσα Διδακτικής της Τέχνης, ενώ την Τετάρτη 19 Μαρτίου 2014 (ώρα 7:30 μμ) στον Πολυχώρο Πολιτισμού «διέλευσις». Οι παρουσιάσεις πραγματοποιούνται με Ελεύθερη Είσοδο για το κοινό.  

«Οικολογία: Τεχνολογική ανάπτυξη και οικολογική καταστροφή», «Η διερεύνηση του φυσικού χώρου», «Η ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης», «Το οικολογικό όραμα: Για μια κοινωνία χωρίς απόβλητα», «Εικαστικές επεμβάσεις με οικολογικό χαρακτήρα», «Δημόσια έργα τέχνης και δημόσιος χώρος», «Η σκοπιμότητα του δημόσιου έργου τέχνης», «Το δημόσιο έργο τέχνης ως αποτέλεσμα των σχέσεων του καλλιτέχνη με τις κοινωνικές ομάδες», «Η προώθηση του καλλιτέχνη και η διαπαιδαγώγηση του κοινού», «Η μεγάλη κλίμακα του έργου τέχνης και τα κοινό», «Η νέα θέση του καλλιτέχνη στον πολεοδομικό σχεδιασμό», «Ο κοινωνικός / λειτουργικός χαρακτήρας του έργου τέχνης», «Ο κοινωνικός προβληματισμός των καλλιτεχνικών κινημάτων στο 2ο μισό του 20ου αιώνα», είναι οι βασικές ενότητες που θα αναπτυχθούν με ταυτόχρονη προβολή πολύ ενδιαφέροντος υλικού από Ευρώπη και Αμερική.

Λίγα λόγια για το θέμα της παρουσίασης

Γλυπτικές και Περιβαλλοντολογικές αναζητήσεις

Από τη δεκαετία του ’70, με μια σειρά από δράσεις που σχετίζονται με το φυσικό περιβάλλον καθώς και με το περιβάλλον των πόλεων και των οικισμών, διατυπώθηκε το αίτημα των καλλιτεχνών για τη βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής και γενικότερα για το σεβασμό της ζωής. Μέσα από αυτό το πλαίσιο προβληματισμού και προτάσεων γεννήθηκαν νέα είδη γλυπτικής παρέμβασης με κατεύθυνση τους αστικούς χώρους αλλά και το φυσικό τοπίο. Οι καλλιτέχνες κατέβαλαν συντονισμένη προσπάθεια επανένταξης των στοιχείων της φύσης στο δομημένο τοπίο.

Ενσωματώνουν πλέον κατευθείαν στη δημόσια γλυπτική στοιχεία που προέρχονται από το φυσικό περιβάλλον, όπως φυτά, βράχους ή νερά, σχεδιάζουν πάρκα ή συμμετέχουν σε προγράμματα ανάπλασης αστικών συγκροτημάτων τα οποία έχει καταστρέψει ο παράλογος τρόπος ανάπτυξης των βιομηχανικών πόλεων.

Περιβαλλοντικοί καλλιτέχνες βλέπουν την αλλαγή στον κύκλο της φύσης να παίζει ουσιαστικό ρόλο στην κατανόηση της ύπαρξής μας. Δουλεύοντας με τη φύση ο καλλιτέχνης αναγκάζεται να μπει σε διάλογο με την ανεξάρτητη ύπαρξη των φυσικών στοιχείων /υλικών ή τουλάχιστον να την αποδεχτεί. Οι φυσικές αλλαγές γίνονται ένα έμφυτο στοιχείο του έργου τέχνης και αποτελούν μια σημαντική διάστασή του. Σε αυτές τις περιπτώσεις η δημιουργική πράξη του καλλιτέχνη ολοκληρώνεται τη στιγμή που έχει επιλέξει το υλικό του (πέτρα, γρασίδι, χώμα, φυτό κ.λπ.) και το έχει διαμορφώσει με κάποια δομή. Στη συνέχεια το έργο διαμορφώνεται από τις δυνάμεις της φύσης, δηλαδή το χρόνο και τις ατμοσφαιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, άνεμο, βροχή). Με τον τρόπο αυτό το υλικό και η δομή αποτελούν μέρος μόνο του έργου τέχνης, το οποίο εννοείται ως μια γενικότερη καλλιτεχνική και φυσική διαδικασία.

Κοινωνικές αναζητήσεις της Τέχνης

Ο κοινωνικός προβληματισμός και η πρόθεση μετασχηματισμού της κοινωνίας εκφράστηκαν σε πολλά κινήματα και με ποικίλες μεθόδους κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα, όπως τους Ρώσους κονστρουκτιβιστές (αρχή του 20ου) ή στα έργα του Bauhaus. Τα κινήματα αυτά έθιξαν ή διερεύνησαν τους νόμους και τις συνθήκες της αστικής ζωής και του γεωγραφικού περιβάλλοντος, που επενεργούν άμεσα στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Ωστόσο , παρέμειναν σε θεωρητικό επίπεδο.

Η διαφοροποίηση που επήλθε στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα ορίζεται από την υλοποίηση των αισθητικών και κοινωνικών προβληματισμών, δηλ. από τις δυνατότητες εφαρμογής, καθώς ο καλλιτέχνης βρισκόταν πλέον σε θέση να υλοποιήσει το έργο του μέσα στο σύγχρονο περιβάλλον. Η επιρροή των κινημάτων αυτών εκδηλώθηκε με ουσιαστικό τρόπο στην τέχνη και τις καλλιτεχνικές μορφές που ακολούθησαν από τα τέλη της δεκαετίας του ‘60, και ιδιαίτερα μετά από τα γεγονότα του Μάη του 1968, υποστηρίζοντας μια τέχνη για όλο το κόσμο, μια τέχνη ως θεμελιώδες μέσο επικοινωνίας και αναγέννησης των μελών της κοινωνίας.

Ελένη Πολυχρονάτου, Εικαστικός, Διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης ΑΣΚΤ

Σπούδασε στην ΑΣΚΤ και πήρε το πρώτο της πτυχίο το 1985 στη Ζωγραφική και το δεύτερο το 1994 στη Γλυπτική. Ενεργή καλλιτέχνιδα της γενιάς της, έχει εκθέσει το έργο της σε 8 ατομικές και περισσότερες από 100 ομαδικές εκθέσεις σε Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία, Ρουμανία, Καναδά, Αλβανία, Τουρκία, Λίβανο, Μαρόκο. Το 2002-2003 συμμετείχε στο πιλοτικό διακρατικό (Ελλάδα-Ιταλία-Γαλλία) πρόγραμμα «Επικοινωνία-Τέχνη», με σκοπό να αναζητηθούν νέοι παιδαγωγικοί ορίζοντες. Έχει διοργανώσει και μετάσχει σε επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες με εισηγήσεις για τη δημόσια, οικολογική και περιβαλλοντική τέχνη και έχει δημοσιεύσει άρθρα σε καλλιτεχνικά και εκπαιδευτικά έντυπα.

Εκπόνησε και έλαβε το 2007 την πρώτη διδακτορική διατριβή που δόθηκε από το Θεωρητικό Τμήμα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Συγγραφέας του βιβλίου «Έργα Τέχνης Μεγάλης Κλίμακας στον Αστικό και Φυσικό Χώρο. Από τη δεκαετία του ΄60 έως τον 21ο Αιώνα».

Εμπνεύστηκε και διευθύνει από πέρσι (2013) το project «Κρεμάστρες του Δημόσιου Χώρου» ή «το Σύμβολο της Αμοιβαιότητας», μια ιδέα κοινωνικής τέχνης, ένα έργο δημόσιου χαρακτήρα με κοινωνική απήχηση.