Σε ένα ακόμα εξαιρετικό μυθιστόρημα, ο Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες παντρεύει την ιστορία και την πολιτική μόνο που αυτή την φορά μας έχει και μια έκπληξη, αυτήν της παράλληλης πορείας με τον χώρο της τέχνης. Μέσα από το πρόσωπο της πρωταγωνίστριάς του, της Φελίσα Μπουρστίν, η οποία περιπλανιέται στους χώρους των καλλιτεχνών στο Παρίσι της δεκαετίας του ’50 και του ’60 έχοντας για δασκάλους τον Σεζάρ, τον Τζιακομέτι, τον Ζάντκιν και για φίλους τον μετέπειτα Νομπελίστα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Είναι μια γυναίκα δυναμική και επαναστάτρια, πασχίζει να γλιτώσει από τον απολυταρχισμό και τον ολοκληρωτισμό που εφαρμόζεται στην πατρίδα της, την Κολομβία, όπου όλα μυρίζουν διαφθορά και αδικία ενώ η ίδια καλείται να δημιουργήσει καλλιτεχνικά μέσα σε ένα περιβάλλον όχι και τόσο φιλικό όταν επιστρέφει στην πατρίδα της. Ο Βάσκες γνωρίζει πολύ καλά πώς να αφηγηθεί μια ιστορία με πολλά στοιχεία μυθοπλασίας στην οποία όμως καθρεφτίζει την πολιτική και κοινωνική κατάσταση της χώρας του, μιας χώρας που αναζητά τα πατήματά της και τα βήματά της προς μια κάποια κανονικότητα.
Ακολουθώντας τα μονοπάτια της γλύπτριας Φελίσα Μπουρστίν στο καλλιτεχνικό Παρίσι
Η Φελίσα δεν κάθεται ήσυχη και δεν επαναπαύεται στις δάφνες της όποιας αναγνωρισιμότητας που μπορεί να έχει εξασφαλίσει. Πρόκειται για μια γυναίκα καλλιτέχνη με ερεθίσματα και πάνω από όλα άποψη για τα πράγματα, μια γυναίκα που αντιμετωπίζει απειλές από το καθεστώς της χώρας της και όμως συνεχίζει με σημαία τις αξίες και τις αρχές της, είναι μια γυναίκα σύμβολο ενός αγώνα αντίστασης κατά των καταπιέσεων και της φίμωσης του δημόσιου λόγου, τον οποίο και εκφράζει ανοιχτά. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως η Κολομβία, δυσκολεύονται μέχρι και σήμερα να αντιμετωπίσουν αυτήν την λάβα των δικτατορίσκων οι οποίοι προσπαθούν να επιβάλλουν πολιτικές βίας με αποτέλεσμα πνευματικοί κυρίως άνθρωποι, όπως η Φελίσα Μπουρστίν, να βρίσκουν καταφύγιο σε ξένες χώρες. Στο Παρίσι, όπου καταφεύγει, έρχεται σε επαφή με τους καλλιτεχνικούς κύκλους και εκεί σμιλεύει τόσο το καλλιτεχνικό της ύφος όσο και την ίδια της την προσωπικότητα. Ζει και δημιουργεί σε μια πόλη όπου χτυπάει η καρδιά της τέχνης και του πολιτισμικού φωτός, εκεί όπου κυριαρχεί η ανεξαρτησία και το ευρύ πνεύμα της ελευθερίας λόγου και έκφρασης.
Ο Βάσκες μέσα από μία πολύπλοκη αφήγηση που εγείρει ερωτήματα και προκαλεί απορίες αγγίζει, όπως πάντα, τα όρια της ανθρώπινης συνείδησης, γοητεύει γλωσσολογικά αλλά και νοηματικά τον αναγνώστη του, αναμετριέται πάνω από όλα με τους πολύ προσωπικούς του προβληματισμούς για το που μπορεί να φτάσει ένας αναστατωμένος από την φύση του άνθρωπος και πόσο τα συμβάντα και οι συγκυρίες τον παρασέρνουν να πράξει το λάθος ή το σωστό. Ο άνθρωπος με βάση ποια κριτήρια κινεί τα νήματα του νου του και πως καθορίζει τις πράξεις του σε κρίσιμες και αποφασιστικής σημασίας φάσεις της ζωής του; «Η γλυπτική, η γλυπτική ήταν το μόνο πράγμα που την ενδιέφερε, κι ήταν διατεθειμένη να κάνει οτιδήποτε για να συνεχίσει να τη μαθαίνει. Είχε τους γύψους που έμοιαζαν με του Τζακομέτι, είπε η Φελίσα, κι είχε ολοκληρώσει τους πρώτους της μπρούντζους που μπορεί να έμοιαζαν μ’ αυτούς του Ζαντκίν. Θα συνέχιζε να εξερευνά, θα συνέχιζε να μαθαίνει, και μια μέρα θα ‘χε κάτι να δείξει. «Το πρόβλημα» πρόσθεσε, «είναι ότι στη χώρα μου δεν υπάρχει χυτήριο».
Ο Βάσκες μέσω της πρωταγωνίστριάς του μας χαρίζει για ακόμα μία φορά ένα βιβλίο αναφορά, μία βαθιά ματιά σε γεγονότα που έκριναν κρίσιμες καταστάσεις στην πολύπαθη από τα διάφορα γεγονότα πατρίδα του και που πολλά από αυτά έχουν μείνει στην σκιά της ιστορίας γιατί κανείς δεν μπήκε στο σώμα της εκσκαφής τους. Εδώ επίσης αναλύεται και η αέναη δυσκολία και η ανηφορική διαδρομή στην διαδικασία συγγραφής ενός νέου βιβλίου και το οποίο χωρίς ιδρώτα και κόπο δεν μπορεί να γραφτεί, ο Βάσκες αναμετριέται με τον ίδιο του τον εαυτό και αυτοσυγκρίνεται. Και όταν αυτό το βιβλίο έχει και προσωπικές πτυχές που κλονίζουν τον ίδιο τον συγγραφέα τότε το εγχείρημα καθίσταται ακόμα πιο εξαντλητικό. Πρωταγωνιστούν εδώ όλα εκείνα τα συναισθήματα και οι σκέψεις που στροβιλίζονται στο μυαλό του συγγραφέα στην προσπάθειά του να εξηγήσει και να αναλύσει τις συγκυρίες και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η Κολομβία, η δική του πατρίδα, αιμορραγεί ανάμεσα σε δικτατορικά καθεστώτα, σε πολιτικούς που πυροβολούν το κοινό μέλλον ενός τόπου με σφαίρες, τα χτυπήματα των οποίων κανείς δεν εξουσιάζει και δεν κοστολογεί.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η ζωή της Φελίσας είναι δραματική και η μοίρα ακόμα πιο δραματική με ένα τέλος δυστυχώς που της στέρησε την συνέχεια στο έργο της ενώ απώλεσε και την επαφή με τα παιδιά της λόγω των φρονημάτων της. «Υπάρχει κάτι βαθιά συγκινητικό στις αναμνήσεις που μια μητέρα ή ένας πατέρας διατηρούν απ’ τα παιδιά τους, κυρίως όταν αυτά έχουν πεθάνει, αφού όλα μας φαίνονται ότι είναι μια διαστρέβλωση της τάξης των πραγμάτων: τα παιδιά είναι αυτά που θα όφειλαν να θυμούνται τους νεκρούς γονείς τους, να γράφουν γι’ αυτούς, ν’ αφηγούνται ανέκδοτα από τη ζωή τους, κι όχι αντίστροφα». Ο Βάσκες μας παραδίδει ένα μυθιστόρημα αξιομνημόνευτο και στιβαρό γιατί είναι κομμένο και ραμμένο στους καιρούς μας, στην διαχρονική λογική της εσωτερικής μάχης του ήρωα με τους προβληματισμούς που τον ταλανίζουν και τον αναγκάζουν να ψάξει πίσω και μέσα στον χρόνο. Είναι όμως και ένας φόρος τιμής στον χώρο της τέχνης που πάντα ταλανίζεται από τα διάφορα πολιτικά και κοινωνικά τεκταινόμενα σαν να μπορεί πότε να δράσει ελεύθερη. Παράλληλα, ο Βάσκες κινείται και στέκεται πλάι στην λογική των ανθρώπων που παλεύουν και στέκονται όρθιοι στα χτυπήματα της μοίρας για μία ζωή που αλλιώς υπολόγισαν και αλλιώς κατέληξε, εδώ είναι η περίπτωση της γλύπτριας Φελίσα Μπουρστίν, στο πρόσωπο της οποίας καθρεφτίζεται κάθε δημιουργός που επιθυμεί να εκφράζεται ελεύθερα δίχως περιορισμούς.
«Τι θα ‘βγαινε απ’ αυτόν τον πηλό, αναρωτιόταν η Φελίσα, αν καταπιανόταν να πλάσει το ίδιο της το πρόσωπο; Θα εμφανιζόταν μια γυναίκα αναγνωρίσιμη ή μια ξένη;»
Διαβάστε επίσης:
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες – Τα ονόματα της Φελίσας: Ένα υποδειγματικό λογοτεχνικό βιβλίο
