«Τα απομεινάρια μιας μέρας»: Η ιστορία ενός υπερήφανου μπάτλερ

Η πικρή αλήθεια είναι πως άνθρωποι σαν εμάς έχουν περιορισμένη επιλογή, γι’ αυτό αφήνουμε τις τύχες μας στα χέρια εκείνων των σπουδαίων προσωπικοτήτων που βρίσκονται στην καρδιά των γεγονότων αυτού του κόσμου, ενώ εμείς προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας. Ποιος ο λόγος να ανησυχούμε πάρα πολύ για το τι μπορούσε ή δε θα μπορούσε να είχε κάνει κανείς για να ελέγξει την πορεία που πήρε η ζωή του;, γράφει ο Ισιγκούρο για λογαριασμό του μπάτλερ Στίβενς. Ο τελευταίος, ο κύριος πρωταγωνιστής του βιβλίου, είναι ο άνθρωπος που αφηγείται μέσα από τις σελίδες μία ολόκληρη ζωή υπό την σκιά λόρδων, τους οποίους και υπηρέτησε με αφοσίωση και αυταπάρνηση. Αφηγείται όμως και την γνωριμία του με προσωπικότητες της πολιτικής σκηνής, πρωθυπουργούς και υπουργούς Εξωτερικών τους οποίους και συναναστράφηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του ως μπάτλερ.

Ένας ανώνυμος μπάτλερ ξεδιπλώνει τον ρόλο του

Δεν είναι διόλου τυχαίο πως το βιβλίο αυτό είχε την απήχηση που όλοι γνωρίζουμε, χάρη σε αυτό κυρίως ο Ισιγκούρο έλαβε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας για την σταδιοδρομία του ως συγγραφέας και επίσης το γεγονός πως μεταφέρθηκε με τόση επιτυχία στον κινηματογράφο αποδεικνύει πόσο αυτό το βιβλίο πλέον αποτελεί ένα κλασικό ανάγνωσμα που δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. Πρόκειται για ένα βιβλίο με ιστορικό πλαίσιο μεταπολεμικό, μιας και βρισκόμαστε δέκα χρόνια μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Ο Στίβενς είναι ένας κύριος αξιοπρεπής, ένας πολύ συνεπής και άξιος εργαζόμενος, ένας κύριος στο πλάι λόρδων σε τέτοιο βαθμό που στον ρου της ιστορίας κάποιος τον θεώρησε τον ίδιο λόρδο.

Ο Άντονι Χόπκινς που τον ενσάρκωσε στην ομώνυμη ταινία είναι μία εξαιρετική αποτύπωση του προσώπου και της μορφής αυτού του χαρακτήρα και της φυσιογνωμίας ενός μπάτλερ που άφησε το στίγμα του στην λογοτεχνική ιστορία. Ίσως αν κάποιος τον ζωγράφιζε σίγουρα θα ήταν ένας μεσήλικας κύριος, ευθυτενής και ευρυμαθής, αριστοκρατικός και ευγενής στα χαρακτηριστικά του, ένας λόρδος ο ίδιος στην υπηρεσία λόρδων, ίσως ιδανικά από τα χέρια του Λούσιαν Φρόιντ. Ο τελευταίος θα τον είχε αποδώσει περίφημα και θα είχε φιλοτεχνήσει την προσωπογραφία αυτού του ήρωα που αφηγείται τα όσα έζησε υπό την σκιά του πατέρα του που επίσης υπήρξε περίφημος μπάτλερ αλλά και όσα βίωσε όντας υπεύθυνος προσωπικού.

Ακέραιος και επιμελής στα καθήκοντά του δεν έδωσε ποτέ δικαίωμα αμφισβήτησης των ικανοτήτων του και αν διαβάσει κάποιος το βιβλίο ξετυλίγεται το κουβάρι της αντικειμενικής του κρίσης αλλά και των κρυφών του αδυναμιών, άνθρωπος γαρ. Διέπραξε λάθη όπως είναι λογικό υπό την πίεση καταστάσεων και προσώπων, τα οποία όμως έσπευσε να αναγνωρίσει. Ο ίδιος εξομολογείται: “Υπήρχαν πολλοί Εβραίοι ανάμεσα στα μέλη του προσωπικού μου στα χρόνια που εργάστηκα για τον λόρδο, και επιτρέψτε μου, επιπλέον, να δηλώσω πως ποτέ δεν έγιναν φυλετικές διακρίσεις σε βάρος τους”. Δυστυχώς, είχε προηγηθεί η εσφαλμένη αποπομπή δύο Εβραίων εργαζόμενων κοριτσιών, κάτι που δεν αποφάσισε ο ίδιος αλλά ήταν υποχρεωμένος να υπακούσει στις εντολές άνωθεν. Ακριβοδίκαιος πέρα από αυτό το δυσάρεστο συμβάν αλλά και ευχάριστη παρουσία ακόμα και με αυτούς που δεν συμπαθούσε ιδιαίτερα, ο Στίβενς υπήρξε ένας άνθρωπος ήπιων τόνων, ένας άνθρωπος ψυχραιμίας και σύνεσης.

Ένα πρόσωπο στην υπηρεσία της Ιστορίας

Η ιστορία του μπάτλερ Στίβενς δεν είναι μία απλή αφήγηση για τον απλούστατο λόγο πως ο Ισιγκούρο εγκιβωτίζει κοινωνικά, ιστορικά και πολιτικά στοιχεία. Ο πρωταγωνιστής του είναι η αφορμή να μιλήσει για την θέση του μπάτλερ σε εκείνη την εποχή, όσο και στις προηγούμενες εποχές. Επρόκειτο περί ενός προσώπου με ιδιαίτερη αναγνώριση αλλά και συμβολή στην καθημερινότητα του λόρδου αλλά και των καλεσμένων του, ήταν ένα πρόσωπο κλειδί που άκουγε πολλά αλλά έπρεπε να διατηρεί εχεμύθεια και να μην εκδηλώνει συναισθήματα και προτιμήσεις. Ο Στίβενς είναι ένα πρόσωπο μέσα από το οποίο ο συγγραφέας ξετυλίγει το κουβάρι των ιστορικών και πολιτικών αποφάσεων που έπαιξαν πρωταρχικό ρόλο στην διαμόρφωση της Ιστορίας όπως την γνωρίζουμε.

Μέσα στο βιβλίο θα βρούμε τα ονόματα προσώπων που υπήρξαν καίριες μορφές των τότε συγκυριών, άνθρωποι που σημάδεψαν τον ρου της ιστορίας όπως για παράδειγμα ο Γερμανός πρέσβης Ρίμπεντροπ, ο υπουργός Εξωτερικών Χάλιφαξ αλλά και ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Τσώρτσιλ. Αυτές τις προσωπικότητες είχε την ιδιαίτερη τύχη να συναντήσει ο Στίβενς στην οικία του λόρδου Ντάρλινγκτον, εκεί όπου συγκεντρωνόταν η ελίτ της εποχές και εκεί όπου σμιλευόταν αδιαμφισβήτητα το μέλλον της Ευρώπης. Αυτές λοιπόν τις αναμνήσεις ξεδιπλώνει και μας οδηγεί πίσω στον χρόνο για να διαπιστώσουμε πόσο το τοπίο των εξελίξεων μοιάζει τώρα δέκα χρόνια μετά να ξεθωριάζει.

Ο Ισιγκούρο εκτός των άλλων διαθέτει εκείνη την αριστοτεχνική γραφή που επιτρέπει στον αναγνώστη να δει πίσω από την αφήγηση την θεατρικότητα που ζωντανεύει και ο πρωταγωνιστής παίρνει σάρκα και οστά σαν να ήταν ζωντανός ενώπιόν του. Η ιστορία διαθέτει μοναδικά κινηματογραφικά instantanés, παρουσιάζει φωτογραφικά πλάνα που επικεντρώνονται στα πρόσωπα και τις σχέσεις μεταξύ των. Και μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο των ανθρώπινων στιγμών, ο Ισιγκούρο έχει και το μαγικό ραβδί να εμποτίζει την αφήγησή του με έναν στοχασμό περί των γενομένων διερωτώμενος μέσω του ήρωά του: “Είναι περίεργο το πως οι άνθρωποι μπορούν να περάσουν σε έναν τέτοιο βαθμό οικειότητας μεταξύ τους τόσο γρήγορα. Πιθανόν αυτοί οι συγκεκριμένοι άνθρωποι να νιώθουν ενωμένοι λόγω της συμμετοχής τους στην προσμονή του δειλινού”.

Αποσπάσματα του βιβλίου

Το δειλινό είναι το καλύτερο μέρος της ημέρας. Κάναμε το χρέος μας, τώρα μπορούμε να ξεκουραστούμε και να το απολαύσουμε. Εγώ έτσι το βλέπω. Ρωτήστε όποιον θέλετε, το ίδιο θα σας πει. Το δειλινό είναι η ωραιότερη ώρα της ημέρας.

…υπάρχει κάποια αλήθεια στη συμβουλή του πως πρέπει να σταματήσω να αναμοχλεύω το παρελθόν τόσο πολύ, πως πρέπει να υιοθετήσω μια πιο θετική θεώρηση και να προσπαθήσω να αξιοποιήσω καλύτερα τα απομεινάρια της μέρας μου

Διαβάστε επίσης:

Τα απομεινάρια μιας μέρας – Καζούο Ισιγκούρο