Βρισκόμαστε σε μια εποχή όπου όλα αλλάζουν με ταχείς ρυθμούς και ο άνθρωπος βρίσκεται στο κατώφλι θεαματικών μεταβολών ως προς τη δική του ύπαρξη. Σημείο αναφοράς και μεταβλητός παράγοντας είναι ο ανθρώπινος νους που μέσω της τεχνολογίας βλέπει να συμβαίνουν τεκτονικές αλλαγές στο ρόλο που διαδραματίζει σε καθημερινή βάση ειδικά στο χώρο εργασίας, αφού ο ανθρώπινος νους αντικαθίσταται από μηχανές πολλές φορές φαινομενικά πιο έξυπνες από αυτόν. Τίθεται το ερώτημα, ο άνθρωπος κινδυνεύει από τις ίδιες και δικές του εφευρέσεις, είναι δυνατόν τα μηχανήματα και η τεχνητή νοημοσύνη, που έχει σαρώσει τα πάντα στο πέρασμά της, να αντικαταστήσουν και να κατακτήσουν τον άνθρωπο; Τα ερωτήματα είναι αμείλικτα και έχει ήδη τεθεί το θέμα από την πρωτοπόρο Μαίρη Σέλλεϋ στο πολύ σπουδαίο της μυθιστόρημα Φράνκενσταϊν.
Φιλοσοφώντας με οδηγό και πυξίδα ένα από τα πιο εμβληματικά μυθιστορήματα
“Παραισθητικό και σουρεαλιστικό στο βαθύτερό του επίπεδο, ο Φράνκενσταϊν είναι ασφαλώς, ένα από τα πλέον ενσυνειδήτως φιλολογικά “μυθιστορήματα” που έχουν ποτέ γραφτεί” γράφει μεταξύ άλλων η Τζόις Κάρολ Όουτς αναφορικά με το εμβληματικό όσο και δυσερμήνευτο έργο σε πολλά σημεία βιβλίου της Σέλει*. Αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου ήταν ένα είδος συναγωνισμού ανάμεσα σε εκείνη, τον άντρα της Πίτερ Σέλλεϋ, τον λόρδο Μπάιρον και τον Πολιντόρι. Στο βιβλίο Φράνκενσταϊν, η συγγραφέας πραγματεύεται έντονα το διάλογο μεταξύ ζωής και θανάτου, αναφέρεται αλληγορικά σε αυτή τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στη χαρά της ζωής και την απώλειά της μέσα από ένα φανταστικό πλάσμα, ένα φάντασμα. “Εγώ είχα βαλθεί να σκεφτώ μια ιστορία, μια ιστορία αντάξια εκείνων που μας είχαν παρακινήσει στην αρχή. Μια ιστορία που θα επιβεβαίωνε τους μυστηριώδεις φόβους της ανθρώπινης φύσης μας και θα προκαλούσε τρομερή φρίκη”.
Μέσα στον πυρετό των ραγδαίων εξελίξεων στον χώρο της επιστήμης και με αναφορά στο παρόν αλλά και το μέλλον, η σπουδαία Τζάνετ Γουίντερσον ξαναγράφει την ιστορία του Φράνκενσταϊν και προσφέρει στον αναγνώστη μια φρέσκια ματιά στο προς τα πού οδεύουμε, θέτοντας πολλούς προβληματισμούς και εγείροντας πολλές απορίες. Να θυμηθούμε εδώ πως η Μαίρη Σέλλεϋ μαζί με τον άνδρα της, που έφυγε πρόωρα από τη ζωή, τον Πέρσι Σέλλεϋ, μαζί με τον Πολιντόρι και τον Μπάιρον, τον γνωστό σε όλους μας Λόρδο Βύρωνα είχαν διαμορφώσει μια ομάδα και ο Φράνκενσταϊν είναι αποτέλεσμα ενός διαγωνισμού στον οποίο συμμετείχαν και τα τέσσερα μέλη της ομάδας. Ανήκαν όλοι στο κίνημα του Ρομαντισμού, ενός κινήματος που προσπαθεί να παλέψει ενάντια στην όλο και επιταχυνόμενη βιομηχανική επανάσταση και να κατευθύνει το σύγχρονο άνθρωπο σε μια άλλη πιο ρομαντική θέαση και αίσθηση των πραγμάτων, αυτής της συνεχιζόμενης και ασυγκράτητης εξέλιξης δίχως φίλτρα και προϋποθέσεις. Αυτό το κίνημα διακόσια χρόνια μετά θα ήταν αναμφίβολα ένα αναγκαίο κίνημα για την εποχή μας που έχει πλέον εκτοξευθεί σε άλλη διάσταση όπου ο ρομαντισμός είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης και λίγο θέλει για να σπάσει και αυτός εις τα εξ ων συνετέθη.
Αυτό που επιχειρεί η Γουίντερσον είναι ένα πίσω μπρος στην ιστορία της Σέλλεϋ φέρνοντας όμως στο προσκήνιο με ιδιαίτερα εύληπτο και ευφυή τρόπο τα όσα συμβαίνουν στο σήμερα, με τους ανθρώπους που αλλάζουν εύκολα, πολύ εύκολα φύλο, με τους ανθρώπους που χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο μηχανές και ρομπότ, δεν είναι τυχαία η αναφορά στα σεξμποτ και σε κάθε είδους μποτ εντός του κειμένου, με όλα αυτά που καθημερινά συμβαίνουν και πολλές φορές δεν προλαβαίνουμε να αντιληφθούμε. “Με μια νευρικότητα που σχεδόν άγγιζε την αγωνία, είχα συγκεντρώσει γύρω μου τα αναγκαία όργανα, με την ελπίδα ότι ίσως εμφυσούσα μια σπίθα ζωής στο άψυχο πράγμα που κειτόταν στα πόδια μου”. Η Γουίντερσον μιλάει για πτώματα που παίρνουν ζωή, για κατασκευές τεράτων που δημιουργούνται από τον άνθρωπο αλλά που στην πραγματικότητα δεν ορίζονται ή κινδυνεύουν να μην ορίζονται από το ανθρώπινο χέρι και τέτοια είναι η περίπτωση των γιατρών στο δικό της μυθιστορηματικό κόσμο.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στο τέλος του βιβλίου Frankissstein, η ίδια αναφέρει πως όλα τα πρόσωπα δεν είναι υπαρκτά αλλά επινόηση της φαντασίας της, ωστόσο αυτό που προκύπτει από το βιβλίο είναι πως τέτοιες καταστάσεις θα είναι όλο και πιο συχνές, τέτοια παραδείγματα επεξεργασίας θα είναι όλο και πιο συνήθη και θα βρεθούμε σε τέλμα αν συνεχιστεί ό,τι περιγράφεται τόσο αιχμηρά και με δόση χιούμορ στο βιβλίο. Η εξαφάνιση του Νικηφόρου Φράνκενσταϊν μπορεί να γίνει η αφορμή για βαθύ προβληματισμό ως προς τις συνέπειες μιας τεχνητής νοημοσύνης που βαδίζει πέρα από τα όρια της ανθρώπινης υπόστασης, τότε θα είναι μια επανάσταση που θα βαίνει εις βάρος του ίδιου του ανθρώπου και της συνέχισής του στη γη. Δεν είναι τυχαίο το ερώτημα που τίθεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. “Τι θα συμβεί όταν ο άνθρωπος δεν θα είναι πλέον το ευφυέστερο ον στον πλανήτη;”. Οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί με τα κατορθώματά μας και τα δημιουργήματά μας για να αποφύγουμε να μην είμαστε κύριοί τους. Η Γουίντερσον έχει πιάσει για τα καλά τον σφυγμό των γεγονότων και στοχάζεται, συλλογίζεται και καταθέτει τη δική της ματιά σε φλέγοντα ζητήματα που αξίζει να μας απασχολήσουν όλο και περισσότερο.
*Το απόσπασμα είναι από το επίμετρο της ελληνικής έκδοσης από τις εκδόσεις Ψυχογιός, μετ. Κατερίνα Σχινά
Αποσπάσματα από το βιβλίο:
“Οι αριθμοί έχουν μια διαύγεια που λείπει από τους ανθρώπους”
“Το να είσαι νέος και ωραίος είναι για τους ροκ σταρ και τους ποιητές. Οι ατίθασοι θα έχουν τη λογική να πεθάνουν προτού να είναι πολύ αργά”
Διαβάστε επίσης:
Τζάνετ Γουίντερσον – Frankissstein: Ένα βιβλίο για την επιστήμη και τον ρομαντισμό
