Δεν συγκαταλέγεται τυχαία στους κορυφαίους συγγραφείς της εποχής του, δεν είναι τυχαία που εκδόσεις σαν και αυτή βρίσκουν το φως της δημοσιότητας ξετυλίγοντας το κουβάρι των σκέψεών του που μας είναι πολύτιμες σχεδόν εκατό χρόνια από τότε που γράφτηκαν. Είναι από εκείνους τους συγγραφείς που συνεχίζει να στοχάζεται και να συλλογάται ελεύθερα άρα καλά για να θυμηθούμε τον Ρήγα Φεραίο. Μακριά από στερεότυπα και φόβο, ο Τσβάιχ εισέρχεται στην ουσία των πραγμάτων, αντιλαμβάνεται όσα συμβαίνουν γύρω του, τις ραγδαίες αλλαγές δηλαδή στις οποίες έχει υποκύψει ο κόσμος. Βιβλία σαν και αυτό είναι πολύτιμοι λίθοι για να κατανοήσουμε τον τότε αλλά και τον τωρινό κόσμο που δεν απέχει πολύ από εκείνον, διότι μπορεί οι εποχές να αλλάζουν, οι άνθρωποι όμως όχι δυστυχώς. Διαχρονικός και πάντα επίκαιρος, όσο και αν αυτό έχει πολυφορεθεί ως έκφραση και ως επιθετικός προσδιορισμός, ο Τσβάιχ προβληματίζεται και μοιράζεται μαζί μας αυτούς τους προβληματισμούς του.
Με όπλο την ευαισθησία που μετατρέπει σε λογοτεχνική πανδαισία ο Τσβάιχ συνταράσσει
Ο Στέφαν Τσβάιχ, με καταγωγή εβραϊκή, βρέθηκε ανάμεσα σε εκείνους τους διανοητές που αναγκάστηκαν να ρίξουν αυλαία στη ζωή που ζούσαν από τη στιγμή που είδαν πως ο Χίτλερ άρχισε να επικρατεί και να επιβάλλει τον εγκληματικό του όλεθρο στην ευρωπαϊκή ήπειρο, δεν άντεξε να περιμένει. Άκρως διαφωτιστική υπήρξε η αλληλογραφία που αντάλλασσε με τον έτερο κορυφαίο διανοητή της πρώην Αυστροουγγρικής μοναρχίας και έμπιστο φίλο του, Γιόζεφ Ροτ. Μέσα από την ανάγνωση των επιστολών τους, μπορεί οποιοσδήποτε να εντρυφήσει στο ανήσυχο πνεύμα που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Τα κείμενά του, όπως αυτό, είναι απόδειξη της συνεχόμενης ανάγκης του να αναλύει και να αποδομεί την εποχή του, εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’30 οπότε και γράφει αυτό το εξαιρετικό κείμενο γεμάτο με απορίες και ερωτήματα για το πού πάει ο κόσμος.
Μέσα από τα διηγήματα και τα μυθιστορήματά του περιγράφει έναν κόσμο που απέρχεται και έναν άλλον άγνωστο και τρομακτικό που έρχεται, έναν κόσμο αλλοπρόσαλλο που μοιάζει να έχει ξεμείνει από αξίες, καλοσύνη και αγάπη. Είναι από αυτόν τον κόσμο που ο ίδιος επιθύμησε όσο τίποτε άλλο να ξεφύγει και να διαφύγει για αυτό και επέλεξε μια τόσο δραστική και μη αναστρέψιμη λύση όπως είναι η αυτοκτονία. Στις ιστορίες αυτές που διαβάζουμε σε αυτήν την τόσο προσεγμένη έκδοση και που έχουν τόσο γλαφυρά μεταφραστεί από τον Απόστολο Στραγαλινό, τονίζει και υπερθεματίζει ιδιαίτερα το θέμα της θρησκείας και δη το εβραϊκό στοιχείο που είναι και το επίκεντρο του προβληματισμού του μιας και οι Εβραίοι θα τεθούν στο στόχο των ναζιστών τα χρόνια που θα έρθουν. Με μια προφητική ματιά στο μέλλον θα μιλήσει ανοιχτά για την επερχόμενη επίθεση μέσα από αλληγορίες που τρομάζουν για την πιστότητά τους. Ο ίδιος είχε διαισθανθεί τον κίνδυνο που ελλόχευε και δεν θα μπορούσε να μείνει άπραγος, να μην εντάξει αυτόν τον κίνδυνο μέσα στα κείμενά του.
Πληθώρα ηθικών αποριών και σκέψεων καταφθάνουν από κάθε γωνιά του μυαλού του και εμείς, ο καθένας με τις εμπειρίες του και τις προσλαμβάνουσές του, δονείται από αυτήν την αγωνία, τη βιώνει και την επεξεργάζεται κατά το δοκούν. Το μόνο σίγουρο είναι πως η ανθρώπινη αδυναμία στη διαφορετικότητα στην οποία αναφέρεται με κάθε ευκαιρία ο Zweig δεν εξαλείφεται, δεν σβήνεται και δεν εξαϋλώνεται, είναι ένα μικρόβιο που δεν βρίσκει θεραπεία γιατί απλά είναι έμφυτη και κινεί τα νήματα του καθενός και της καθεμιάς σε κάθε έκφανση αυτού που ονομάζουμε ζωή. Στην τελευταία ιστορία με τίτλο Το θαύμα της ζωής, ο Τσβάιχ θέτει σε πρώτη προβολή μια Εβραιοπούλα που σιγά σιγά βγαίνει από το καβούκι της και εμπιστεύεται τον ζωγράφο στον οποίο εκμυστηρεύεται τα όσα έχει περάσει στη ζωή της και τον διωγμό που έχει υποστεί. Η ιστορία εκτυλίσσεται τον 16ο αιώνα και αυτό το ιστορικό πλαίσιο βοηθάει τον συγγραφέα από τη μία και τον αναγνώστη από την άλλη να δει πως η ιστορία επαναλαμβάνεται τόσο τραγικά και τόσο πιστά.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
“Σαν ένα αποπνιχτικό και απωθητικό σύννεφο αναθυμιάσεων από αποσυντεθειμένα κουφάρια, η μανία του όχλου έφτασε τα σκοτεινά ύψη του καθεδρικού, τα οποία έριχναν το βλέμμα τους στις φλόγες που ξεπηδούσαν από τους πυρσούς και φάνταζαν ασάλευτα, απρόσιτα για τη χλεύη αυτού του ελεεινού όχλου”. Είναι ο ίδιος όχλος που θα κάψει τόσο βιβλία του Τσβάιχ όσο και του φίλου του Γιόζεφ Ροτ στην πυρά κατά την περίοδο της ανόδου του εθνικοσοσιαλισμού μέχρι να έρθει η φρικτή εκείνη ώρα που αντί για βιβλία θα καίγονται άνθρωποι στα περίφημα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στους θαλάμους των αερίων. Οι εκδιώξεις των Εβραίων, όπως τα μέλη της κοινότητας για την οποία μας μιλάει στην πρώτη ιστορία με τίτλο Στο χιόνι, θα γίνουν καθημερινό φαινόμενο με αποκορύφωμα πρώτα την περίφημη Νύχτα των κρυστάλλων και ύστερα τις μαζικές μεταφορές μέσω τραίνων στους τόπους της φρίκης όπως το Άουσβιτς και άλλα τέτοια μέρη εξολόθρευσης όπου εξαϋλώνεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και υπερισχύει η κτηνωδία.
Φορτώθηκε ο ίδιος εκ γενετής με το μικρόβιο της αιώνιας σκέψης, αυτής που δεν αφήνει στιγμή να ησυχάσει το μυαλό και αδυνατεί να γευτεί την απόλυτη γαλήνη και την απόλαυση της ζωής. Μοιάζουν αυτά τα θέματα του μυαλού, να πνίγουν το είναι του, σαν κάποιος να πειράζει συνέχεια τα καλώδια του νου του γιατί τι είναι το μυαλό παρά ένα σύνολο καλωδίων που συνδέονται και αποσυνδέονται εις το διηνεκές. Πολλές φορές δεν τα ορίζει αλλά τον ορίζουν αυτά σαν παρτίδα σκάκι που δεν έχει τέλος, αυτά τον καθοδηγούν τη μέρα και κάθε φορά που έρχεται αντιμέτωπος με κάποιο συμβάν που τον συνταράσσει. Αυτός είναι ο σπουδαίος Στέφαν Τσβάιχ και αυτό το βιβλίο είναι μια ακόμα απόδειξη της σπουδαιότητας των λόγων του και των γραπτών που μας άφησε κληρονομιά.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Το αστέρι πάνω από το δάσος»
«Η βαθιά πίστη αυτού του άντρα άγγιζε την καρδιά της κοπέλας, που και η ίδια τώρα ένιωθε θαρρείς και μια υπέροχη χώρα των θαυμάτων αποκαλυπτόταν ξαφνικά μπροστά της ανοίγοντας διάπλατα τις πύλες της μέσα στο σκοτάδι»
Διαβάστε επίσης:
Στέφαν Τσβάιχ – Το αστέρι πάνω από το δάσος: Βιβλίο με 3 κείμενα του Αυστριακού συγγραφέα
