Ολοκληρώνοντας, τον Φεβρουάριο του 1922, τις Ελεγείες του Ντουίνο που, από δηµιουργική άποψη, τον στοίχειωσαν επί δεκαετία, «ανάβρυσαν», όπως γράφει ο ίδιος, «από την άκρη του µολυβιού του, απρόσµενα», σε έναν ποιητικό πυρετό λίγων ηµερών, τα 55 αριστουργηµατικά σονέτα που, στον τίτλο του έργου, ο Ρίλκε τα απηύθυνε στον µυθικό γενάρχη της ποίησης, τον Ορφέα. Κυκλοφόρησαν το 1923, µαζί µε τις Ελεγείες, που συγκαταλέχθηκαν στα κορυφαία έργα του ευρωπαϊκού µοντερνισµού.
Ο Ορφέας, ο µυθικός τραγουδιστής του οποίου η µουσική µπορούσε ακόµη και να πείσει τον Πλούτωνα να απελευθερώσει την Ευρυδίκη από τον κάτω κόσµο, βρίσκει παρηγοριά για την ατελή ζωή µας στην καλλιτεχνική εµπειρία. Τα σονέτα που του αφιερώνει ο Ρίλκε διερευνούν τη σχέση της τέχνης και της ποίησης µε τη ζωή µετά το τέλος του ροµαντισµού και υπό την επίγνωση της κυριαρχίας του τεχνολογικού πολιτισµού.
Τα Σονέτα στον Ορφέα τα λάτρεψαν οι αναγνώστες και παραµένουν επιδραστικά µέχρι σήµερα στην ποίηση. «Στα Σονέτα» γράφει ο οξφορδιανός θεωρητικός και κριτικός της λογοτεχνίας C.M. Bowra, «ο Rilke δείχνει τι σήµαινε γι’ αυτόν η ποίηση, τι πήρε και τι ήλπιζε από αυτήν».
ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑΛΗ
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ράινερ Μαρία Ρίλκε – Πληροφορίες για τον συγγραφέα
Ο γερµανόφωνος ποιητής Ράινερ Μαρία Ρίλκε (Rainer Maria Rilke, 1875-1926) γεννήθηκε στην Πράγα. Γιος ενός πρώην στρατιωτικού και µιας γυναίκας των κοσµικών κύκλων της εποχής, δεν έζησε ιδιαίτερα ευτυχισµένα παιδικά και εφηβικά χρόνια. Η παιδεία του υπήρξε ανοργάνωτη και αποσπασµατική. Αρχικά ακολουθεί στρατιωτική εκπαίδευση, όµως αδυνατεί να προσαρµοστεί και τελικά, λόγω εύθραυστης κράσης, την εγκαταλείπει. Επιστρέφει στην Πράγα, όπου έρχεται αντιµέτωπος µε το διαζύγιο των γονιών του, και ξεκινά ιδιαίτερα µαθήµατα για να εισαχθεί στο πανεπιστήµιο και συγκεντρώνεται στις σπουδές του. Το 1895 εγγράφεται στο Πανεπιστήµιο του Καρόλου και διδάσκεται λογοτεχνία, ιστορία της τέχνης, φιλοσοφία και, για ένα εξάµηνο, νοµικά. Συνεχίζει τις σπουδές του στο Μόναχο και στο Βερολίνο. Ταξιδεύει ακατάπαυστα σε όλη την Ευρώπη και εκδίδει την πρώτη του ποιητική συλλογή το 1894, υπό την επιρροή του ροµαντισµού αλλά και της παράδοσης του γερµανικού δηµοτικού τραγουδιού. Την ίδια χρονιά γνωρίζει την κατά 15 χρόνια µεγαλύτερή του διανοούµενη και µαθήτρια του Φρόυντ Λου Αντρέας-Σαλοµέ και συνδέεται µαζί της. Θα επισκεφθούν µαζί τη Ρωσία, την οποία ο Ρίλκε θα θεωρήσει πνευµατική του πατρίδα. Καρπός των επισκέψεών του στη Ρωσία είναι το Ωρολόγιον (1905). Το 1901 παντρεύεται τη γλύπτρια Κλάρα Βέστχοφ και την ίδια χρονιά γεννιέται η κόρη τους Ρουθ. Εγκαθίσταται στο Παρίσι, το γεωγραφικό και καλλιτεχνικό του επίκεντρο για δώδεκα περίπου χρόνια, όπου συνδέεται στενά µε τον Ροντέν και εξελίσσει ένα νέο ύφος ακραίας γλωσσικής και λυρικής εκλέπτυνσης, το όποιο αντανακλάται στα Νέα ποιήµατα (1907-1908) και στις Αναµνήσεις του Μάλτε Λάουριντς Μπρίγκε (1910). Περιέρχεται σε δηµιουργική κρίση και βαθύτατη κατάθλιψη έως το 1922, οπότε εν µέσω δηµιουργικού παροξυσµού ολοκληρώνει τις Ελεγείες του Ντουίνο (1923· Εκδόσεις Πατάκη, 2011, µετάφραση-σχόλια-επίµετρο: Μαρία Τοπάλη), που συνέλαβε σε µια στιγµή διαύγειας το 1912 στην Ιταλία. Σε διάστηµα λίγων µόλις ηµερών γράφει, στο περιθώριο της σύνθεσης των Ελεγειών, τα Σονέτα στον Ορφέα (1923· Εκδόσεις Πατάκη, 2025, εισαγωγή-µετάφραση: Μαρία Τοπάλη), εµπνευσµένα από τον θάνατο ενός νεαρού κοριτσιού. Τα δύο αυτά έργα θα θεωρηθούν τα ποιητικά του αριστουργήµατα και θα του χαρίσουν διεθνή φήµη. Ο Ρίλκε έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο ελβετικό Μυζό, κοντά στη λίµνη της Γενεύης, και πέθανε στις 29 Δεκεµβρίου του 1926 στο σανατόριο του Βαλµόν στην Ελβετία από λευχαιµία.
