Το νέο αυτό εγχειρίδιο, με τίτλο «Ψυχολογικές Θεωρίες Προσωπικότητας», περιέχει όλες τις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για τη μελέτη της προσωπικότητας. Πραγματεύεται τις σημαντικότερες ψυχολογικές θεωρίες για τον ιδιαίτερο και ξεχωριστό τρόπο με τον οποίο ο καθένας μας σκέπτεται, συμπεριφέρεται, αλλά επίσης βιώνει και εκφράζει τα συναισθήματά του. Η εστίαση σε κάθε θεωρητικό της προσωπικότητας χωριστά διευκολύνει την κατανόηση των βασικών εννοιών και του γενικότερου πνεύματος της θεωρίας του. Οι θεωρητικοί που εξετάζονται εκπροσωπούν την ψυχαναλυτική προσέγγιση, τη νεοψυχαναλυτική προσέγγιση, την προσέγγιση της διά βίου ανάπτυξης, τη γενετική, την ανθρωπιστική, τη γνωστική, τη συμπεριφοριστική και την προσέγγιση της κοινωνικής μάθησης, αλλά και το σύγχρονο κλινικό και πειραματικό έργο. Μια σημαντική καινοτομία του εγχειριδίου είναι τα βιογραφικά στοιχεία για κάθε θεωρητικό της προσωπικότητας. Αυτά βοηθούν τον αναγνώστη να κατανοήσει αφενός πώς η ανάπτυξη μιας θεωρίας μπορεί να επηρεάστηκε από ορισμένα γεγονότα ζωής του θεωρητικού που την εισηγήθηκε, και αφετέρου πώς ο θεωρητικός, στην πορεία διαμόρφωσης της θεωρίας του, μπορεί να αναζήτησε μεροληπτικά ή να επέλεξε να ανακαλέσει στη μνήμη του και να παρουσιάσει όσα από τα γεγονότα της ζωής του υποστήριζαν τη θεωρία του.

Σε κάθε κεφάλαιο περιγράφονται επίσης οι πιο σημαντικές ιδέες, οι υποθέσεις, οι ορισμοί και οι μέθοδοι του θεωρητικού, αναλύονται οι μέθοδοι αξιολόγησης που χρησιμοποιούσε (π.χ. ερωτηματολόγια, κλινική συνέντευξη, ανάλυση ονείρων, προβολικές τεχνικές, παρατήρηση συμπεριφοράς, μετρήσεις σε επίπεδο φυσιολογίας του σώματος κ.ά.) και διατυπώνονται κρίσεις, σκέψεις και αναστοχασμοί για την επιρροή που άσκησε το έργο του στην ερμηνεία της προσωπικότητας. Τα ερευνητικά δεδομένα για τις επιδράσεις της ηλικίας, του φύλου, της φυλής, της εθνοτικής καταγωγής, των θρησκευτικών πεποιθήσεων, του σεξουαλικού προσανατολισμού και των πρακτικών ανατροφής των παιδιών που συνδέονται με κάθε προσέγγιση συμβάλλουν στην πιο ολοκληρωμένη εξέτασή της. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου υπάρχει περίληψη που συνοψίζει τα κύρια σημεία της θεωρίας, καθώς και ερωτήσεις ανασκόπησης και προτεινόμενα αναγνώσματα.

Τα κεφάλαια έχουν εμπλουτιστεί με συνοπτικά περιεχόμενα, περιλήψεις, βασικά σημεία των ερευνών, ορισμούς κύριων εννοιών, πίνακες και σχεδιαγράμματα, βιβλιογραφικές αναφορές και παραπομπές σε σχετικές ιστοσελίδες. Τέλος, η ανασκόπηση όλων των οπτικών που περιγράφουν την ανάπτυξη της προσωπικότητας, οι προτάσεις για το μέλλον, το ελληνοαγγλικό γλωσσάρι και το ευρετήριο ονομάτων, όρων και θεμάτων είναι βέβαιο ότι θα βοηθήσουν ακόμη περισσότερο τους αναγνώστες που θέλουν να αποκτήσουν γνώσεις και να εμβαθύνουν τη μελέτη τους σε έναν τόσο σημαντικό και δυναμικό τομέα της ψυχολογικής επιστήμης.

Όπως αναφέρει ο επιστημονικός επιμελητής του βιβλίου, μέσα από την εξέταση των θεωριών της προσωπικότητας, το βιβλίο επιχειρεί να δώσει απαντήσεις σε σημαντικά ερωτήματα που έχουν απασχολήσει διαχρονικά την επιστήμη και τους ανθρώπους:

«Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στη συγκρότηση, οργάνωση και ανάπτυξη της προσωπικότητας; Παίζουν οι πρώιμες εμπειρίες της παιδικής μας ηλικίας καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας; Τι είναι πιο σημαντικό για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας: τα γονίδια και η κληρονομικότητα, το περιβάλλον ανατροφής μας ή το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό μας περιβάλλον; Άραγε το σημαντικό στοιχείο είναι η μάθηση και η ενίσχυση που λαμβάνουμε από το περιβάλλον μας όταν εκδηλώνουμε κάποιες συμπεριφορές, ή ο τρόπος που σκεπτόμαστε και ερμηνεύουμε τα διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή μας; […] Υπάρχουν καθολικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα της προσωπικότητας που είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους λόγω της ανθρώπινης φύσης τους; Μήπως ο καθένας μας παράλληλα μοιάζει με ορισμένους από αυτούς λόγω κοινών βιωμάτων, αλλά ωστόσο δεν μοιάζει με κανέναν άλλο, αφού είναι ξεχωριστός και μοναδικός; Έχουμε ελεύθερη βούληση, μπορούμε να ασκήσουμε έλεγχο και να κατευθύνουμε την πορεία της ζωής μας, είμαστε σε θέση να ορίσουμε εμείς οι ίδιοι τη μοίρα μας; Ή υπάρχουν δυνάμεις εκτός του ελέγχου μας που καθορίζουν τις εμπειρίες μας, τη συμπεριφορά μας και την προσωπικότητά μας; Είναι το παρελθόν μας που παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και διαμόρφωση της προσωπικότητας, ή μήπως είναι οι παρούσες και οι μελλοντικές επιδιώξεις και στόχοι που καθορίζουν τη συμπεριφορά μας;»

Το βιβλίο καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην ελληνόγλωσση βιβλιογραφία, η οποία αριθμεί ελάχιστα σχετικά συγγράμματα. Η όλη προσπάθεια μετάφρασης και επιμέλειάς του διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια. Προηγουμένως μάλιστα είχαν αναζητηθεί και εξεταστεί πολλά ξενόγλωσσα εγχειρίδια με αυτό το αντικείμενο μέχρι να επιλεγεί το σύγγραμμα που θα μπορούσε να μεταφέρει σύγχρονες πληροφορίες για την έρευνα σε θέματα προσωπικότητας και συγχρόνως να είναι ένα ανάγνωσμα κατανοητό και φιλικό προς τον αναγνώστη, ιδίως τη φοιτήτρια και τον φοιτητή ενός ελληνικού ΑΕΙ.

Σύντομη παρουσίαση του βιβλίου

Στην καθημερινή ζωή μας πολλές φορές προσπαθούμε να καταλάβουμε, να εξηγήσουμε ή να περιγράψουμε την προσωπικότητα τη δική μας ή των άλλων. Έχουμε συναντήσει ανθρώπους με ενδιαφέρουσα, φιλική, χαρισματική και υπέροχη προσωπικότητα, αλλά και άλλους με σκοτεινή, επιφυλακτική, εχθρική και απόμακρη προσωπικότητα. Το θέμα της «προσωπικότητας» είναι πάντα επίκαιρο. Ωστόσο, εάν εμβαθύνουμε, συχνά συναντάμε έννοιες δυσνόητες και συγκεχυμένες, που δεν γίνονται κατανοητές σε βάθος. Το νέο βιβλίο με τίτλο «Ψυχολογικές Θεωρίες Προσωπικότητας» (εκδόσεις Πεδίο, με συγγραφείς τους D.P. Schultz και S.E. Schultz) έρχεται να διευκρινίσει για σειρά από ζητήματα. Τι θα θέλατε λοιπόν να μάθετε σχετικά με την προσωπικότητα; Θα θέλατε να γνωρίσετε τη θεωρία του Σίγκμουντ Φρόϋντ για το ασυνείδητο, το Υπερεγώ, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, τους μηχανισμούς άμυνας στη ζωή μας όπως είναι για παράδειγμα η απώθηση, η εκλογίκευση, η άρνηση και η παλινδρόμηση; Θα θέλατε να αποκτήσετε πληροφορίες, βάσει της ψυχαναλυτικής προσέγγισης, για το πώς διαμορφώνονται χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως είναι η εξάρτηση από τους άλλους, η ισχυρογνωμοσύνη, η αδιαλλαξία, η φιλαργυρία; Επιθυμείτε να ενημερωθείτε σχετικά με τη θεωρία της αναλυτικής ψυχολογίας του Κάρλ Γιούνγκ για το «συλλογικό ασυνείδητο», ή της ατομικής ψυχολογίας του Άλφρεντ Άντλερ για το «σύμπλεγμα κατωτερότητας»; Θα σας ενδιέφερε να γνωρίσετε τη θεωρία του ψυχολόγου Χανς Άιζενκ για τις τρεις βασικές διαστάσεις της προσωπικότητα των ανθρώπων όπως είναι ο ψυχωτισμός και ο έλεγχος των παρορμήσεων; Πώς συγκροτείται η προσωπικότητα με βάση το μοντέλο των πέντε μεγάλων παραγόντων όπως είναι ο νευρωτισμός, η εξωστρέφεια, η δεκτικότητα σε νέες εμπειρίες, η προσήνεια και η ευσυνειδησία; Πώς άραγε μπορούμε να αξιολογήσουμε τα ξεχωριστά γνωρίσματα της «σκοτεινής τριάδας» της προσωπικότητας η οποία αποτελείται από τον εγωκεντρισμό και την ανάγκη θαυμασμού από τους άλλους, τον μακιαβελισμό και την προσπάθεια χειραγώγησης των άλλων, την ψυχοπάθεια, την αντικοινωνικότητα, την αναλγησία και τη σκληρότητα προς τους άλλους;

Το βιβλίο δίνει προς το αναγνωστικό κοινό, με εύληπτο τρόπο, τις κατάλληλες και επιστημονικά τεκμηριωμένες απαντήσεις σε όλα αυτά τα ζητήματα και σε ακόμη περισσότερα. Έτσι το βιβλίο βοηθά να εμβαθύνετε στην ιεράρχηση των αναγκών μας, όπως τις παρουσίασε ο ψυχολόγος Α. Μάσλοου (και περιλαμβάνουν την ανάγκη για τροφή, για ασφάλεια, αγάπη και στοργή, για αποδοχή από τους άλλους και για αυτo-πραγμάτωση). Το βιβλίο επίσης θα συμβάλλει στο να κατατοπιστείτε σχετικά με τις απόψεις του ψυχολόγου Καρλ Ρότζερς για την ανάγκη μας για θετική αναγνώριση, επιδοκιμασία και αποδοχή από τους άλλους, αλλά και για τις συνέπειες των «όρων» και των προϋποθέσεων που μας βάζουν οι άλλοι προκειμένου να μας αγαπήσουν και να μας αποδεχθούν. Παράλληλα, θα διευκρινίσει το ρόλο των ενισχύσεων και της τιμωρίας στην εκδήλωση των συμπεριφορών μας, υπό το πρίσμα του συμπεριφορισμού, όπως διατυπώθηκε από τον ψυχολόγο Μπ. Φ. Σκίνερ. Επιπρόσθετα θα εξηγήσει τη σημασία της κοινωνικής μάθησης στη ζωή μας και της μίμησης της συμπεριφοράς των άλλων, όπως την παρουσίασε ο ψυχολόγος A. Μπαντούρα. Μεταξύ άλλων, το βιβλίο έχει στόχο να φωτίσει τις ιδιαίτερες πτυχές της προσωπικότητας όπως είναι η αναζήτηση διεγέρσεων και έντονων συγκινήσεων (βάσει της θεωρίας του ψυχολόγου Μ. Ζούκερμαν), αλλά και θα υπογραμμίσει τις επιπτώσεις του απαισιόδοξου ερμηνευτικού στυλ στη ζωή μας και τη σπουδαιότητα της θετικής ψυχολογίας και της ψυχοκοινωνικής μας άνθησης και ευτυχίας (βάσει της θεωρίας του ψυχολόγου Μ. Σέλιγκμαν).

Εν κατακλείδι, το βιβλίο «Ψυχολογικές Θεωρίες Προσωπικότητας» θα καλύψει όλα τα παραπάνω θέματα γύρω από την προσωπικότητα, διευρύνοντας τις γνώσεις όλων των αναγνωστών, τόσο από το ευρύ κοινό όσο και από την επιστημονική κοινότητα, σε έναν τόσο σημαντικό και δυναμικό τομέα της ψυχολογικής επιστήμης.

-Φ. Αναγνωστόπουλος (Πάντειο Πανεπιστήμιο)

Βιογραφικά

Συγγραφείς του βιβλίου είναι δύο Αμερικανοί. Ο πρώτος, Dr Duane P. Schultz, διετέλεσε Καθηγητής Ψυχολογίας σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια, όπως το University of North Carolina at Charlotte. Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο, ενώ έχει επίσης ασχοληθεί με τη στρατιωτική ιστορία. Μαζί με τη σύζυγό του, Sydney Ellen Schultz, συγγραφέα και ερευνήτρια, έχουν συγγράψει διάφορα εγχειρίδια ψυχολογίας, μεταξύ των οποίων και το παρόν.

Ο επιστημονικός επιμελητής της ελληνικής έκδοσης, Φώτιος Αναγνωστόπουλος, είναι Καθηγητής Ψυχολογίας της Υγείας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Έχει εργαστεί επί 22 έτη ως ψυχολόγος σε ογκολογικά νοσοκομεία του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Έχει επιμεληθεί ή συγγράψει περισσότερα από 10 βιβλία με θέμα την κλινική ψυχολογία, την ψυχολογία της υγείας, την ψυχολογική προσέγγιση των ατόμων με καρκίνο και την οικογενειακή θεραπεία, ενώ έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 130 εργασίες σε ελληνικά και διεθνή επιστημονικά περιοδικά.