Project «Γαία»: Ομιλία του Carl A.P.Ruck στα Αισχύλεια 2014

Οι «Φίλοι της Ελευσίνας» παρουσιάζουν στο πλαίσιο των Αισχυλείων 2014 τον διακεκριμένο σε διεθνές επίπεδο καθηγητή στο τμήμα Κλασικών Σπουδών του Boston University και θερμό φιλέλληνα Carl A.P.Ruck, ο οποίος θα παρουσιάσει το “Project Gaia” στις 2 Σεπτεμβρίου στο Παλαιό Ελαιουργείο.

Η βραδιά αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο, θα παρουσιαστεί το  “Project Gaia”. Πρόκειται για ένα παγκόσμιο εγχείρημα για τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ανθρώπου με τη γη, που θα έχει ως βάση του την πόλη της Ελευσίνας. Στο δεύτερο μέρος, καλλιτέχνες και κοινό θα συνδημιουργήσουν. Την ίδια μέρα θα μιλήσουν και οι: Εvie Zachariades-Holmberg, Βάνα Ξένου, Denis Guzzo.

Σύμφωνα με την ομιλία του Carl Ruck τον 7ο πΧ αιώνα περίπου, στον Ομηρικό Ύμνο λεγόταν ότι τα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν απαραίτητα για την τέχνη της ζωής:

«Ευτυχισμένος, όποιος από τους ανθρώπους της γης τα έχει δει ποτέ του, ενώ ο αμύητος κι όποιος δε λαβαίνει μέρος σε τούτες τις ιερές τελετές, πεθαίνοντας και κατεβαίνοντας στη σκοτεινιά του Κάτω Κόσμου, δε θά ‘χει την ίδια μοίρα».

Η ιεροτελεστία πραγματοποιούνταν ετησίως, για δύο χιλιάδες χρόνια, ξεκινώντας στα μέσα της δεύτερης χιλιετίας π.Χ., περίπου στην ίδια θέση, όπως τροποποιήθηκε και διευρύνθηκε στη διάρκεια του χρόνου για να φιλοξενήσει τον διαρκώς αυξανόμενο αριθμό των συμμετεχόντων.

Στον έκτο αιώνα π.Χ., η τελετή πέρασε στον έλεγχο των Αθηναίων και αποτέλεσε καθοριστική επιρροή στη νοοτροπία που χαρακτήρισε την κλασική εποχή, η οποία έγινε η κύρια πηγή του επακόλουθου ευρωπαϊκού πολιτισμού. Σχεδόν όλοι οι σημαντικοί, αλλά και οι συνηθισμένοι άνδρες και γυναίκες, ξένοι ή Έλληνες, κάθε κοινωνικής τάξης, αναζήτησαν την μύηση τουλάχιστον μια φορά στη ζωή τους. Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, ο ρήτορας και φιλόσοφος Κικέρων ανακήρυξε τη μύηση σαν το μεγαλύτερο δώρο της Αθήνας στον κόσμο, σαν την απαραίτητη ώθηση για την ανύψωση της ανθρωπότητας από τη βαρβαρότητα, δίνοντας τη δυνατότητα όχι μόνο να ζήσει με χαρά, αλλά και να πεθάνει με την καλύτερη ελπίδα.

Το μοντέλο της ενοποίησης ζωής και θανάτου ήταν ο σπόρος που εμφυτεύεται στο έδαφος, που έχει ανατεθεί στο σκοτάδι της γης, με την προσδοκία ότι θα επιστρέψει και θα βλαστήσει. Χωρίς αυτό δεν θα μπορούσε να υπάρχει ζωή στο βασίλειο του επάνω κόσμου. Στους μυημένους προσφερόταν η ευκαιρία να ταυτιστούν με τους κύκλους της φύσης στο βαθύτερο επίπεδο της ύπαρξής τους.

Ήμουν μέλος μιας ομάδας στη δεκαετία του 1970 που προσπάθησε να αποκαλύψει τι πραγματικά συνέβαινε στο ιερό, για τους μυημένους που είχαν ορκιστεί το απόρρητο και για το γεγονός που είχε ονομαστεί «μυστήριο». Επανεξέτασα το θέμα στη δεκαετία του 1990 και συνόψισα τα ευρήματά μας και την επακόλουθη έρευνα. Όταν ζήτησα από τον συνάδελφό μου, τον Ελβετό χημικό Άλμπερτ Χόφμαν λίγο πριν το θάνατό του, σε ηλικία 102 ετών, να δώσει ένα σχόλιο, ακόμη και αν ήταν μόνο μια πρόταση, αφού ήταν πολύ αδύναμος, έγραψε: «Μόνο μια νέα Ελευσίνα θα μπορούσε να βοηθήσει την ανθρωπότητα να επιβιώσει απέναντι στην απειλή καταστροφής της φύσης και της ανθρώπινης κοινωνίας και να φέρει μια νέα περίοδο ευτυχίας». Η Ελευσίνα είναι ένας τόπος ιδιαίτερα προικισμένος από τη φύση, μια εύφορη πεδιάδα που οριοθετείται από οροσειρές.

 
Ακόμη περισσότερο ευλογημένος είναι, αφού το νησί της Σαλαμίνας, που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση κατά μήκος των ακτών της Ελευσίνας, παρέχει ένα εξαιρετικό περίκλειστο καταφύγιο για τα πλοία στον κόλπο της.
Αυτή η ευλογία και η ευημερία της Ελευσίνας ήταν επίσης μια πρόσκληση για κατάχρηση των φυσικών χαρισμάτων, μετά τη βεβήλωση του ιερού και την υποκατάσταση της Ελευσινιακής θρησκείας από το σύγχρονο κόσμο. Σήμερα είναι μία μικρογραφία της καταστροφής που έχει εξαπλωθεί σε όλον τον πλανήτη – καταστροφή που δεσπόζει ως απειλή για την ανθρώπινη ύπαρξη. Ο κόλπος της Ελευσίνας γεμίζει με δεξαμενόπλοια που περιμένουν να ξεφορτώσουν το φορτίο του αργού πετρελαίου στα διυλιστήρια που ξερνούν μια δυσωδία ρυπασμένου αέρα.  Η πεδιάδα έχει στεγνώσει και ελάχιστη πιά γεωργική γή υπάρχει. Εκτός από τα διυλιστήρια, δύο άλλες μεγάλες βιομηχανίες επεξεργάζονται υλικό πλούτο αρπαγμένο από τη γη, ένα εργοστάσιο τσιμέντου και ένα χυτήριο σιδήρου. Ο συμβολισμός δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο προφανής.

Λίγοι άνθρωποι επισκέπτονται τώρα το ιερό, ή γνωρίζουν για το αρχαίο μυστήριο. Η Ελευσίνα δεν είναι στο μητρώο των τόπων που αναγνωρίζονται ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, ακόμα κι αν ήταν το κέντρο θρησκευτικής λατρείας για δύο χιλιετίες. Το ανεπαρκές μουσείο χρονολογείται από τον δέκατο ένατο αιώνα, και ορισμένοι θησαυροί του έχουν αντικατασταθεί με αντίγραφα. Μια προσπάθεια βρίσκεται σε εξέλιξη για τη βελτίωση της κατάστασης. Ο νέος δρόμος ταχείας κυκλοφορίας περνά έξω από την πόλη και οι προοδευτικές τοπικές κυβερνήσεις έχουν εργαστεί για την αποκατάσταση του χώρου, με τον βασικό δρόμο γύρω από το ιερό να μετατρέπεται σε πεζόδρομο.

Μια περιοχή ερειπωμένων και εγκαταλελειμμένων εργοστασίων του δέκατου ένατου αιώνα, δίπλα στο ιερό και κάτω από το σημερινό μουσείο έχει μετατραπεί σε ένα κέντρο για πολιτισμό, τέχνες και θεατρικές παραστάσεις.

Εμείς υιοθετούμε το ακόλουθο σύνθημα για την προσπάθεια: «Το μέλλον αρχίζει εδώ».  Εφ’ όσον ο τόπος έχει βεβηλωθεί με καταχρήσεις απέναντι στη Γη, προτείνουμε την Ελευσίνα σαν τον πυρήνα και παγκόσμιο κέντρο για την επαναδιαπραγμάτευση από την ανθρωπότητα του συμβολαίου της με τον πλανήτη της Γης. Για τον σκοπό αυτό, επιδιώκουμε την αναγνώριση του Αρχαιολογικού χώρου και των αρχαιολογικών ευρημάτων, ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς και την προσέλκυση χρηματοδότησης από διεθνείς και Έλληνες δωρητές για την κατασκευή ενός νέου Μουσειακού συγκροτήματος, που θα ενσωματώνει κάποια από τα εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά ερείπια που απαρτίζουν σήμερα το κέντρο τέχνης.
Ο συμβολισμός είναι απλός.

Εμείς δεν προτείνουμε να αποκαταστήσουμε μία νεκρή θρησκεία ή να αντιστρέψουμε την πορεία του χρόνου, αλλά να αρχίσουμε εκ νέου, με ένα νέο συμβόλαιο με τη Γη. Όπως και στην αρχαιότητα, έχουμε εξάρτηση από την γενναιοδωρία της Γής για ευημερία.

Το Μουσειακό συγκρότημα θα είναι πολυλειτουργικό. Ένας από τους στόχους του θα είναι να διερευνήσει τρόπους για την άμβλυνση των επιβλαβών επιπτώσεων της εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. Οι βιομηχανικές κατασκευές είναι πραγματικά έργα εξαιρετικής πολυπλοκότητας και εφευρετικότητας. Στη νέα Ελευσίνα, θα μάθουν να λειτουργούν καθαρά, και, περιβαλλόμενες από πάρκα, θα μπορούν να θεωρούνται ως γιγαντιαία γλυπτά μνημεία, να λειτουργούν αποτελεσματικά και όμορφα, όπως οι σύγχρονοι σχεδιαστές τους τις συλλαμβάνουν. Ένα ανάλογο είναι ο τρόπος που η Μεξικανική πόλη του Μοντερέι ενσωματώνει περήφανα εγκαταλελειμμένα εργοστάσιά της από τον δέκατο ένατο αιώνα, στην πολιτιστική της ταυτότητα, ως έργα τέχνης.

Εκτός από την προώθηση της έρευνας  για το παρελθόν και τη μελέτη των Ελευσινίων Μυστηρίων μέσω σεμιναρίων και συνεδρίων, το Μουσειακό συγκρότημα θα κοιτάζει προς το μέλλον. Μεταξύ των επιχορηγούμενων δραστηριοτήτων θα είναι οι έρευνες ανακάλυψης εκ νέου μιας προσωπικής  δέσμευσης με την Γη, μέσα από τεχνικές διαλογισμού, πνευματικής άσκησης, εναλλακτικής ιατρικής, και καλλιτεχνικών εργαστηρίων. Το κέντρο θα υποστηρίξει επίσης την έρευνα για περιβαλλοντικές αποκαταστάσεις, νέες πηγές ενέργειας και ασφαλείς μεθόδους διαχείρισης των δώρων του πλανήτη μας.

Τελικά ελπίζουμε να δούμε τη γεωργία να επιστρέφει στο Θριάσιο πεδίο και να καταστήσουμε, μέσω του Μουσείου, την Ελευσίνα, έναν προορισμό προσκυνήματος, αυτή τη φορά στον σύγχρονο κόσμο.