Η πνευματική γαλήνη περί της οποίας μιλά ο Πλούταρχος είναι ένας ανεκτίμητος θησαυρός που χρειάζεται επιμονή και υπομονή για να τον αποκτήσεις ή να καλύτερα να επιχειρήσεις να τον αποκτήσεις. Ο κ. Ιωάννης Πλεξίδας που έχει αναλάβει την επιμέλεια του βιβλίου καθώς και την μετάφραση αναφέρει: “Το έργο του Πλουτάρχου Περί της πνευματικής γαλήνης [Περί ευθυμίας] εντάσσεται στην κατηγορία των Ηθικών κειμένων. Η βασική ιδέα του έργου αφορά στην ικανότητα του ανθρώπου να αντιμετωπίζει τις αντίξοες συνθήκες στη ζωή του”.

Στο βιβλίο αυτό ο Πλούταρχος απευθύνεται στον Πάκκιο και με σκέψεις απλές αλλά στοχευμένες προσπαθεί να του δείξει το μονοπάτι που θα τον οδηγήσει σε κάποια είδους κατάκτηση εσωτερικής πνευματικής γαλήνης. Ο λόγος του Πλουτάρχου – να θυμίσουμε πως έζησε στην Ρώμη αρκετό καιρό της ζωής του όπου και διακρίθηκε από τον αυτοκράτορα Τραϊανό – είναι ήπιος, μειλίχιος και στοχαστικός και έχει ως στόχο να μεταλαμπαδεύσει και να μεταδώσει με τον δικό του τρόπο την γνώση που ο ίδιος έλαβε.

Ένας φιλόσοφος που αντλεί έμπνευση σκέψης από την απλότητα

Απευθύνεται στον μαθητή ή συνομιλητή του με αμεσότητα και δίχως έπαρση με απώτερο σκοπό να τον βοηθήσει να εγγράψει στον σκληρό του δίσκο όσα ο ίδιος διδάχτηκε μελετώντας τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Σωκράτη, τον Μένανδρο, τον Όμηρο. Ο κόσμος του Πλουτάρχου είναι πλούσιος σε διδάγματα, δεν είναι δυσνόητος γιατί στηρίζεται στην απλότητα της ζωής, βασίζεται στο εύκολα αποδείξιμο δεδομένο που πρώτα έχει υποστεί επεξεργασία δια της καθημερινότητας. Διαβάζοντάς τον έχουμε την εντύπωση πως είναι σαν να ακούμε την ιστορία ενός παππού που αφηγείται στο εγγόνι του κάποιες από τις πολύτιμες εμπειρίες της ζωής του, μιλάει απλά για να τον καταλάβουν όσοι περισσότεροι γίνεται.

Ο Πλούταρχος για παράδειγμα μας προτρέπει και μας παρακινεί να στεκόμαστε στις δυνάμεις και να συγκρινόμαστε με το καλύτερο του δικού μας εαυτού ενώ είναι βαθιά του πεποίθηση πως οφείλουμε να βρισκόμαστε σε εγρήγορση, σε μία κατάσταση δυναμισμού και να προσπαθούμε συνεχώς να αντιμετωπίσουμε όσο πιο γαλήνια γίνεται τυχόν δύσκολες συγκυρίες που μπορεί να μας τύχουν. “…όσοι έχουν φρόνηση, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις μέλισσες που φτιάχνουν μέλι από το θυμάρι, το πιο έντονο και το πιο ξηρό από τα φυτά, έτσι κι αυτοί, ακόμη και από τις πιο αντίξοες καταστάσεις παίρνουν κάτι κατάλληλο και χρήσιμο για τους ίδιους”. Ο Πλούταρχος μιλάει στον Πάκκιο με αγάπη και κατανόηση, είναι προσιτός, ανθρώπινος και δεν κομπάζει.

ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!

Μας επισημαίνει πως στη ζωή δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα, αναφέρει χαρακτηριστικά πως δεν μπορούμε να είμαστε και ρήτορες και πλούσιοι και άνθρωποι του θεάτρου και παλαιστές αναφερόμενος φυσικά στην δική του εποχή. Αν το αναγάγουμε στο σήμερα, ο καθένας αντλεί τα δικά του συμπεράσματα για το τι εννοεί. Η ουσία της ζωής σε κάθε περίπτωση είναι να απολαμβάνουμε αυτά που έχουμε, όχι γιατί δεν μπορούμε να αποκτήσουμε περισσότερα αλλά γιατί δεν πρέπει να είμαστε αχάριστοι απέναντι σε αυτά που η ζωή μας χάρισε και γιατί οφείλουμε να μην είμαστε άπληστοι, δηλαδή να μην υπακούμε στον δαιμονικό και κακό μας εαυτό που μας κάνει χωρίς λόγο να ζηλεύουμε τα υλικά αγαθά του άλλου. Η ζωή του καθενός είναι φτιαγμένη από διαφορετικό ζυμάρι και αυτή είναι η μαγεία της ανθρώπινης φύσης, αυτή η διαφορετικότητα είναι που μας κάνει τελικά ξεχωριστούς. “Πρέπει, επομένως, αφού διαλέξουμε ό,τι ταιριάζει σε εμάς και αφού δουλέψουμε κοπιαστικά γι’ αυτό, να αφήσουμε τις υποθέσεις των άλλων χωρίς να κατηγορούμε τον Ησίοδο πως δεν τα είπε τόσο καλά…”

Η ανθρώπινη φύση εύθραυστη και τρωτή στον χρόνο

Ο Πλούταρχος έρχεται να μας υπενθυμίσει πως είμαστε θνητοί, άρα και περαστικοί από αυτόν τον μάταιο κόσμο αλλά όσο είμαστε παρόντες εδώ ας μείνουμε γαλήνιοι και ευτυχείς παραδεχόμενοι αυτό το δεδομένο. Είναι ανώφελο να θεωρούμε πως μπορούμε να τα βάλουμε με την φύση σαν τον βασιλιά που προσπαθεί με την εξουσία του να κυβερνήσει τα πάντα, η φύση είναι πάντα κυρίαρχη ό,τι και να κάνουμε εμείς και σε αυτήν οφείλουμε να υποτασσόμαστε με σεβασμό χωρίς να επιχειρούμε να την τιθασεύσουμε. Οι θεοί του Ολύμπου εξάλλου δεν είναι παρά η ατέρμονη και ενδελεχής προσπάθεια του ανθρώπου να ερμηνεύσει μια ανώτερη και ανεξήγητη δύναμη δίνοντας ονόματα και ιδιότητες μήπως μπορέσει και αποκρυπτογραφήσει το μυστήριο του κυρίαρχου σύμπαντος.

Μέσω της φιλοσοφίας και του στοχασμού, ο Πλούταρχος δίνει το δικό του στίγμα και μας παίρνει από το χέρι σαν ένας άξιος δάσκαλος για να μας διδάξει πού πρέπει να βαδίσουμε καλύτερα έτσι ώστε να περάσουμε μία ζωή μόνο με δικές μας σκοτούρες, να πορευτούμε σε έναν συλλογισμό που θα μας βοηθήσουμε να γίνουμε πιο ήρεμοι ψυχικά και πιο γαλήνιοι πνευματικά. Ο Πλούταρχος έχει μελετήσει τους προκατόχους του διεξοδικά όπως οι επίγονοί του Ρωμαίοι και Βυζαντινοί μελέτησαν αργότερα τον ίδιο γιατί δεν υπάρχει και ούτε υπήρξε ποτέ παρθενογένεση. Έχει εντρυφήσει στο έργο τους και έχει προσθέσει το δικό του λιθαράκι ή λίθο σε αυτό που ονομάζεται φιλοσοφικό οικοδόμημα, δηλαδή τον τρόπο που ο άνθρωπος θα σκεφτεί για να ζήσει καλύτερα. Μεταξύ άλλων αναφορών είναι και ο Ευριπίδης του οποίου τα λόγια αναπαράγει λέγοντάς μας πως “δεν χρειάζεται να θυμώνουμε με τις περιστάσεις ͘ αυτές δεν νοιάζονται για τίποτα ͘ όμως εκείνος που τις συναντά και θα μπορέσει να τις εκμεταλλευτεί σωστά, θα ευτυχήσει”.

Αποσπάσματα από το βιβλίο

… ο καθένας μας έχει και κάποια δική του σκοτούρα ͘ εκείνος που έχει μόνο τη δική μου σκοτούρα είναι ευτυχισμένος

… είναι ψέμα ότι αισθάνονται πνευματική γαλήνη όσοι δεν ασχολούνται με πολλά πράγματα. Επειδή θα έπρεπε, αν ίσχυε αυτό, οι γυναίκες να αισθάνονται μεγαλύτερη πνευματική γαλήνη από τους άντρες, καθώς περνούν τον περισσότερο καιρό μέσα στο σπίτι φροντίζοντας για το νοικοκυριό ͘ είναι, όμως, αλήθεια ότι ο Βοριάς δεν διαπερνάει το απαλό δέρμα της παρθένας

Διαβάστε επίσης:

Πλούταρχος – Περί της πνευματικής γαλήνης