Πέρα από την μουσική: Διήμερο για τον Ιάννη Ξενάκη από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Μέσα από ομιλίες, προβολές, συναυλίες, χορευτικές δράσεις, συζητήσεις και εργαστήρια, το πρόγραμμα επιχειρεί να παρουσιάσει τις πολλαπλές πτυχές του έργου του Ιάννη Ξενάκη και να διερευνήσει το αντίκτυπο του έργου του στα διαφορετικά πεδία που άγγιξε ο διεθνής πρωτοπόρος.

Το διήμερο είναι αφιερωμένο στη μνήμη του συνθέτη Χάρη Ξανθουδάκη (1950-2023), με τον οποίο το ΕΜΣΤ συνεργάστηκε στενά στην προετοιμασία των δύο εκθέσεων και ο οποίος θα συμμετείχε και στο πρόγραμμα.

Συμμετέχουν μεταξύ άλλων: Κατερίνα Γρέγου, Λίλα Ζαφειροπούλου & Σύνολο Corporis Miracula, Μάκης Σολωμός, Δημήτρης Καμαρωτός, Ελισάβετ Κιουρτσόγλου, Στέλλα Κουρμπανά, Μάχη Ξενάκης, Πέτρος Στεργιόπουλος, Θεόφιλος Τραμπούλης, Κατερίνα Τσιούρκα, Sudio LABOUR

Οργάνωση – Συντονισμός: Σταμάτης Σχιζάκης, Ματθίλδη Σκυλογιάννη

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΗΜΕΡΟΥ:

ΣΑΒΒΑΤΟ 2 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ
12.00-22.00

Ξενάγηση
Μάκης Σολωμός
Εκθεσιακός χώρος
Διάρκεια 60’
Ώρα έναρξης: 12:00

Ο καθηγητής Μουσικολογίας στο πανεπιστήμιο Paris 8 και ειδικός μελετητής και γνώστης των έργων του Ιάννη Ξενάκη, Μάκης Σολωμός, πραγματοποιεί μια ενδελεχή ξενάγηση στην έκθεση Ηχητικές Οδύσσειες. Μέσα από αναφορές στις εικόνες, τις πρωτότυπες παρτιτούρες και τα άλλα αντικείμενα της έκθεσης ξεδιπλώνονται γνωστές και άγνωστες πτυχές της ζωής και του έργου του Ιάννη Ξενάκη από έναν διακεκριμένο ειδικό στο έργο του.

Εγκατάσταση
Παρουσίαση του έργου The Hermit από τον Viron Erol Vert και την επιμελήτρια Ιόλη Τζανετάκη
Project Room 1, 3ος όροφος
Διάρκεια 15′
Ώρα έναρξης: 13.00

To έργο The Hermit (Ο Ερημίτης) είναι ένας εμβυθιστικός, διαδραστικός τόπος συνάντησης και ακρόασης με αισθητική εμπνευσμένη από το nightclubbing που δημιουργήθηκε ειδικά για το μουσείο και είναι εμπνευσμένος από το έργο του Iάννη Ξενάκη και τις εκθέσεις του ΕΜΣΤ. Η εγκατάσταση του Vert συμπυκνώνει διάφορα στοιχεία που χρησιμοποίησε και ο Ξενάκης στην πρακτική του, όπως αρχιτεκτονικά μοντέλα, μαθηματικά, γεωμετρικά σχήματα ή, η ακολουθία Fibonacci.

Διάλεξη
Κατερίνα Γρέγου
Ιάννης Ξενάκης: Ένας Αναγεννησιακός άνθρωπος από το μέλλον
Αίθουσα εκδηλώσεων ημιώροφου
Διάρκεια 30’
Ώρα έναρξης: 15:00

Η Κατερίνα Γρέγου εντάσσει το έργο του Ξενάκη και την σημασία του σε ένα ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο, προτείνοντας συγχρόνως και μια ανορθόδοξη ανάγνωση του δημιουργού από ένα ιστορικο-τεχνικό πρίσμα.

Βιβλιοπαρουσίαση
Θεόφιλος Τραμπούλης
Πολυφωνικές ραψωδίες και Ηχητικές Οδύσσειες
Αίθουσα εκδηλώσεων ημιώροφου
Διάρκεια 30’
Ώρα έναρξης: 15:30

Ο Θεόφιλος Τραμπούλης παρουσιάζει τον κατάλογο του διπλού εκθεσιακού αφιερώματος στον Ιάννη Ξενάκη, σε εκδοτική επιμέλεια του ιδίου και της Κατερίνας Γρέγου, με την επιστημονική συμβολή του Μάκη Σολωμού. Συμμετέχουν οι συγγραφείς Παύλος Αντωνιάδης, Pierre Carré, Κατερίνα Γρέγου, Δημήτρης Έξαρχος, Steven Feld, Benoît Gibson, James Harley, Ελισάβετ Κιουρτσόγλου, Στέλλα Κουρμπανά, Studio LABOUR, François-Bernard Mâche, Thierry Maniguet, Κατερίνα Τσιούκρα, Χάρης Ξανθουδάκης, Μάκης Σολωμός, Σταμάτης Σχιζάκης, Μάχη Ξενάκη. Ο γραφιστικός σχεδιασμός είναι της Δήμητρας Χρονά (Schema).

Χορός
Λίλα Ζαφειροπούλου & Σύνολο Corporis Miracula
KraanergSpolia23
Διάφοροι εκθεσιακοί χώροι και χώροι κυκλοφορίας κοινού
Διάρκεια 20’ (διάσπαρτες σύντομες δράσεις στο χώρο του ΕΜΣΤ)
Ώρα έναρξης: 16:00 & 18:30

Το Kraanerg (1968-1969) του Ιάννη Ξενάκη είναι ένα νεωτερικό μπαλέτο που γράφτηκε μετά από ανάθεση για τα εγκαίνια του Εθνικού Κέντρου Τεχνών της Οττάβα του Καναδά το 1969. Αποτελείται από μια ηλεκτροακουστική σύνθεση για έγχορδα, ξύλινα και χάλκινα πνευστά μαζί με τετραφωνική ταινία. Η δράση του συνόλου Corporis Miracula στο ΕΜΣΤ, σε χορογραφία Λίλας Ζαφειροπούλου, αποτελεί μια προσαρμογή της παράστασης που παρουσιάστηκε στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το 2022. Στους χώρους κοινού του Μουσείου, οι χορευτές κινούνται εκτελώντας σημειακά σπαράγματα-σπόλια, δημιουργώντας μια νέα σύνθεση. Συμμετέχουν οι Νεφέλη Ανθίδη, Γιάννης Βάρσος, Κατερίνα Γεραλή, Ειρήνη Δημογιάννη, Κωνσταντίνα Κονδύλη, Βασιλική Κουτσιλιανού, Μαρία Μπόσδα, Ευγενία Οικονόμου, Ιωάννα Ραγιά, Έλλη Τσιτσιπά, Κατερίνα Ψαρουδάκη, Δημητρία Φιλιππάκη.

Διάλεξη
Ελισάβετ Κιουρτσόγλου
Ιάννης Ξενάκης: Μουσικός ή Αρχιτέκτονας;
Αίθουσα εκδηλώσεων ημιώροφου
Διάρκεια 60’
Ώρα έναρξης: 17:00

Ο Ιάννης Ξενάκης ενσωμάτωσε υπολογισμούς, γραφήματα και γραφικές παραστάσεις πολυποίκιλων μαθηματικών θεωριών της μηχανικής και της αρχιτεκτονικής μέσα στη μουσική του, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στη μουσική σύνθεση. Παράλληλα, η μουσική εισχώρησε στο σχεδιαστήριό του και άλλαξε τον τρόπο παραγωγής αρχιτεκτονικών μορφών. Στην διάλεξη της, η αρχιτεκτόνισσα Ελισάβετ Κιουρτσόγλου θα επιχειρήσει να καταρρίψει τον διαχωρισμό μεταξύ αρχιτεκτονικής και μουσικής στο έργο του Ιάννη Ξενάκη.

Πρόγραμμα προβολών:

Ήχος, τόπος, αρχιτεκτονική. Οπτικοακουστικές προσεγγίσεις στο έργο του Ιάννη Ξενάκη
Αίθουσα εκδηλώσεων ημιώροφου
Διάρκεια 90’
Ώρα έναρξης: 20:00

Κώστας Φέρρης
Πολύτοπο Μυκηνών του Ιάννη Ξενάκη, 1978
Ψηφιοποιημένο φιλμ 16 χιλ., έγχρωμο, με ήχο
Διάρκεια: 32′
Αρχείο ΕΡΤ Α.Ε.

Το φιλμ Πολύτοπο Μυκηνών είναι από τις ελάχιστες υπάρχουσες καταγραφές του ξεχωριστού αυτού πολύτοπου που αποτέλεσε σταθμό στην πορεία του Ιάννη Ξενάκη αλλά και στην πρόσληψη των σύγχρονων μουσικών πρακτικών στην Ελλάδα. Με λήψεις από τις πρόβες, τις προετοιμασίες και την πραγματοποίηση, αλλά και με σχολιασμό από τον ίδιο τον Ξενάκη, το φιλμ του Κώστα Φέρρη αποτελεί μια προσπάθεια μεταφοράς του πολύτοπου στον κινηματογραφικό χρόνο και τόπο.

Stéphane Ghez
Η Επανάσταση Ξενάκη: Ο αρχιτέκτονας του ήχου (Xenakis révolution: Le bâtisseur du son), 2022
Βίντεο, έγχρωμο, με ήχο
Διάρκεια: 52’
Μια παραγωγή της Cinétévé

Με την ουσιαστική συμβολή της κόρης του συνθέτη Μάχης Ξενάκη, με τη συμμετοχή ειδικών όπως ο Μάκης Σολωμός και η Ελισάβετ Κιουρτσόγλου αλλά και προσωπικοτήτων της μουσικής όπως οι Γιώργος Απέργης, Jean-Michel Jarre και Michel Tabachnik, το ντοκιμαντέρ αυτό φωτίζει διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητας του Ξενάκη.

ΚΥΡΙΑΚΗ 3 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ
11.00-22.00

Χορός
Λίλα Ζαφειροπούλου & Σύνολο Corporis Miracula
KraanergSpolia23
Διάφοροι εκθεσιακοί χώροι και χώροι κυκλοφορίας κοινού
Διάρκεια 20’ (διάσπαρτες σύντομες δράσεις στο χώρο του ΕΜΣΤ)
Ώρα έναρξης: 13:30 & 19:30

Το Kraanerg (1968-1969) του Ιάννη Ξενάκη είναι ένα νεωτερικό μπαλέτο που γράφτηκε μετά από ανάθεση για τα εγκαίνια του Εθνικού Κέντρου Τεχνών της Οττάβα του Καναδά το 1969. Αποτελείται από μια ηλεκτροακουστική σύνθεση για έγχορδα, ξύλινα και χάλκινα πνευστά μαζί με τετραφωνική ταινία. Η δράση του συνόλου Corporis Miracula στο ΕΜΣΤ, σε χορογραφία Λίλας Ζαφειροπούλου, αποτελεί μια προσαρμογή της παράστασης που παρουσιάστηκε στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το 2022. Στους χώρους κοινού του Μουσείου, οι χορευτές κινούνται εκτελώντας σημειακά σπαράγματα-σπόλια, δημιουργώντας μια νέα σύνθεση. Συμμετέχουν οι Νεφέλη Ανθίδη, Γιάννης Βάρσος, Κατερίνα Γεραλή, Ειρήνη Δημογιάννη, Κωνσταντίνα Κονδύλη, Βασιλική Κουτσιλιανού, Μαρία Μπόσδα, Ευγενία Οικονόμου, Ιωάννα Ραγιά, Έλλη Τσιτσιπά, Κατερίνα Ψαρουδάκη, Δημητρία Φιλιππάκη.

Ξενάγηση
Μάκης Σολωμός
Εκθεσιακός χώρος
Διάρκεια 60’
Ώρα έναρξης: 14:00

Ο καθηγητής Μουσικολογίας στο πανεπιστήμιο Paris 8 και ειδικός μελετητής και γνώστης των έργων του Ιάννη Ξενάκη, Μάκης Σολωμός, πραγματοποιεί μια ενδελεχή ξενάγηση στην έκθεση Ιάννης Ξενάκης: Ηχητικές Οδύσσειες. Μέσα από αναφορές στις εικόνες, τις πρωτότυπες παρτιτούρες και τα άλλα αντικείμενα της έκθεσης ξεδιπλώνονται γνωστές και άγνωστες πτυχές της ζωής και του έργου του Ιάννη Ξενάκη από έναν διακεκριμένο ειδικό στο έργο του.

Προβολή
Κράανεργ-Αφιέρωμα στον Ιάννη Ξενάκη
Ψηφιακό βίντεο υψηλής ανάλυσης, με ήχο
Αίθουσα εκδηλώσεων ημιώροφου
Διάρκεια 80’
Ώρα έναρξης: 15:00

Χορογραφία: Λίλα Ζαφειροπούλου
Σύνολο Corporis Miracula
Διευθυντής ορχήστρας: Ajtony Csaba
Φωτισμός: Αλέκος Γιάνναρος
Βίντεο: Βίκη Μπέτσου

Το βίντεο είναι μια καταγραφή του αφιερώματος στον Iάννη Ξενάκη που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2022 στην εναλλακτική σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η Λίλα Ζαφειροπούλου σε συνεργασία με το σύνολο Corporis Miracula, την Ορχήστρα Black Page και σπουδαστές της Επαγγελματικής Σχολής Χορού της ΕΛΣ και της Επαγγελματικής Σχολής Χορού του Ωδείου Αθηνών, προτείνουν μια νέα προσέγγιση της νεωτεριστικής παρτιτούρας του μπαλέτου Κράανεργ του Iάννη Ξενάκη (1968-1969). Εν μέρει επηρεασμένη από τα φοιτητικά κινήματα των τελών της δεκαετίας του 1960, η σύνθεση αυτή αποτελεί μια από τις σπάνιες απόπειρες του συνθέτη να συνδυάσει ζωντανή μουσική με ηλεκτροακουστική ταινία. Ο τίτλος του έργου, Κράανεργ προέρχεται από το συνδυασμό δύο ελληνικών λέξεων («κράαν» πιθανότατα από το ρήμα «κραίνω», που σημαίνει «τελειοποιούμαι», και «εργ»), εκφράζοντας την έννοια της «περατωμένης ενέργειας».

Συζήτηση
Η κληρονομιά του UPIC
Αίθουσα εκδηλώσεων ημιώροφου
Διάρκεια 90’
Ώρα έναρξης: 16:30

Το UPIC (Unité Polyagogique Informatique CEMAMu), που στα ελληνικά ονομάστηκε Πολυαγωγία, ήταν ένα υπολογιστικό σύστημα δημιουργίας ήχου και μουσικής σύνθεσης που εφηύρε ο Ιάννης Ξενάκης με βάση τη γραφική αναπαράσταση του ηχητικού σήματος. Με την Πολυαγωγία ο Ξενάκης θέτει την τεχνολογία στην υπηρεσία της μουσικής σύνθεσης μέσα από την αξιοποίηση μιας οικουμενικής οπτικής γλώσσας. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης Η κληρονομιά του UPIC, χρήστες, διδάσκοντες και ιστορικοί ερευνητές του UPIC παρουσιάζουν πτυχές της λειτουργίας του, τη σημασία του για την Ελληνική μουσική σύνθεση, τη θέση της πολυαγωγίας στο όραμα του Ιάννη Ξενάκη καθώς και τον σημερινό απόηχο της πολυετούς λειτουργίας του στο ΚΣΥΜΕ. Με τη συμμετοχή των Δημήτρη Καμαρωτού, Πέτρου Στεργιόπουλου, Κατερίνας Τσιούκρα και Στέλλας Κουρμπανά.

Βιβλιοπαρουσίαση
Μάχη Ξενάκη & Μάκης Σολωμός
Ιάννης Ξενάκης, Ένας Συγκλονιστικός Πατέρας
Αίθουσα εκδηλώσεων ημιώροφου
Διάρκεια 60’
Ώρα έναρξης: 18:30

Παρουσίαση του βιβλίου της Μάχης Ξενάκη Ιάννης Ξενάκης: Ένας Συγκλονιστικός Πατέρας (Iannis Xenakis: Un père bouleversant), που μόλις κυκλοφόρησε στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Το βιβλίο παρέχει ανεκτίμητες πληροφορίες και ανέκδοτες ιστορίες για τη ζωή, το μουσικό και το αρχιτεκτονικό έργο του Ιάννη Ξενάκη. Στην παρουσίαση, η Μάχη Ξενάκη, συγγραφέας και κόρη του συνθέτη και συνεπιμελήτρια της έκθεσης Ηχητικές Οδύσσειες, συζητάει με τον μουσικολόγο Μάκη Σολωμό.

Μουσική
Δημήτρης Καμαρωτός
Πολυαγωγία-Μορφές του ονείρου
Καφέ
Διάρκεια 60’
Ώρα έναρξης: 20:00

Ο Δημήτρης Καμαρωτός παρουσιάζει μια επιλογή από ηλεκτρονικές μουσικές συνθέσεις που πραγματοποιήθηκαν στο εργαστήριο Πολυαγωγίας του ΚΣΥΜΕ, το οποίο λειτούργησε για χρόνια στο υπόγειο του σπιτιού του συνθέτη Στέφανου Βασιλειάδη. Η παρουσίαση περιλαμβάνει συνθέσεις από τους Ιάννη Ξενάκη, Άκη Δαούτη, Δημήτρη Καμαρωτό, Βασίλη Ριζιώτη, Thaurstein Hauksson, Δημήτρη Καραγιώργο, Παναγιώτη Βελιανίτη, Παναγιώτη Σταμόπουλο, Αργύρη Σταμόπουλο, Χάρη Ξανθουδάκη.

Εγκατάσταση
Παρουσίαση του έργου The Hermit του Viron Erol Vert από την επιμελήτρια Ιόλη Τζανετάκη
Project Room 1, 3ος όροφος
Διάρκεια 15′
Ώρα έναρξης: 21.00

To έργο The Hermit (Ο Ερημίτης) είναι ένας εμβυθιστικός, διαδραστικός τόπος συνάντησης και ακρόασης με αισθητική εμπνευσμένη από το nightclubbing που δημιουργήθηκε ειδικά για το μουσείο και είναι εμπνευσμένος από το έργο του Iάννη Ξενάκη και τις εκθέσεις του ΕΜΣΤ. Η εγκατάσταση του Vert συμπυκνώνει διάφορα στοιχεία που χρησιμοποίησε και ο Ξενάκης στην πρακτική του, όπως αρχιτεκτονικά μοντέλα, μαθηματικά, γεωμετρικά σχήματα ή, η ακολουθία Fibonacci.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ:

ΣΑΒΒΑΤΟ 02.12.2023

Studio LABOUR
Προς μια σύγχρονη ακροαστική πρακτική
Διάφοροι μη εκθεσιακοί και μη επισκέψιμοι χώροι
Διάρκεια 180’
Ώρα έναρξης: 12:00

Το εργαστήριο πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Sonic Activation των studio LABOUR (Farahnaz Hatam & Colin Hacklander) – εγχείρημα με το οποίο από το 2018 διερευνούν και παρουσιάζουν αρχιτεκτονικούς χώρους μέσα από τον ήχο. Οι συμμετέχοντες του εργαστηρίου δημιουργούν και οι ίδιοι ήχους με μικρά κρουστά όργανα σε μια σειρά ασκήσεων που τους εισάγει στον ηχητικό χώρο, τους τακτικούς και σταθερούς ήχους του κτιρίου του ΕΜΣΤ. Στόχος του εργαστηρίου είναι η ανάπτυξη της ενεργητικής ακρόασης και η ενίσχυση της καθημερινής ακουστικής εμπειρίας και των κριτικών ακροαστικών δεξιοτήτων.

Το εργαστήριο είναι ανοιχτό για όλους –επαγγελματίες μουσικούς και μη– και θα πραγματοποιηθεί στα αγγλικά.

ΚΥΡΙΑΚΗ 03.12.2023

Πέτρος Στεργιόπουλος
Από το UPIC στις σύγχρονες εκπαιδευτικές τεχνολογίες
Εργαστήριο εκπαίδευσης – Ημιώροφος
Διάρκεια: 2 ώρες, με διάλειμμα 10 λεπτών
Ώρα έναρξης: 11:00

Μια ευρεία παλέτα ψηφιακών εφαρμογών οφείλει την καταγωγή της στην Πολυαγωγία. Το εργαστήριο «Από το UPIC στις σύγχρονες εκπαιδευτικές τεχνολογίες», εστιάζει σε επιλεγμένες διαδικτυακές εφαρμογές οι οποίες βασίζονται στην Πολυαγωγία και αναδεικνύουν τη σχέση της τόσο με σύγχρονες μορφές αλληλεπίδρασης και ανάλυσης του ήχου όσο και με το εκπαιδευτικό όραμα του Ιάννη Ξενάκη. Μετά την εισήγηση οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν ψηφιακές εφαρμογές ακούγοντας τους πειραματισμούς τους στη δική τους συσκευή ή τον υπολογιστή του εργαστηρίου. Το εργαστήριο είναι ανοιχτό για όλους –επαγγελματίες μουσικούς και μη– με ειδικό στόχο τους εκπαιδευτικούς που θα ήθελαν να διερευνήσουν τον ρόλο της πολυαγωγίας σε άτυπα μαθησιακά περιβάλλοντα.

Για την παρακολούθηση των εργαστηρίων απαιτείται δήλωση συμμετοχής στο learning@emst.gr

Κεντρική φωτογραφία θέματος: O Iάννης Ξενάκης στο Πανεπιστήμιο της Ινδιάνας, 1972 © Συλλογή Οικογένεια Ιάννη Ξενάκη.

Διαβάστε επίσης:

Ιάννης Ξενάκης: Δύο εκθέσεις αφιερωμένες στο έργο του στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης