Οι Εξομολογήσεις: Ένα πρωτότυπο βιβλίο από τον Ζαν Ζακ Ρουσσώ

Αναλαμβάνω κάτι που δεν έχει γίνει ποτέ στο παρελθόν, ούτε και πρόκειται να βρει στο μέλλον μιμητές. Θέλω να δείξω στους συνανθρώπους μου έναν άνθρωπο σε όλη τη φυσική του αλήθεια· και ο άνθρωπος αυτός θα είμαι εγώ.

Μόνο εγώ. Την καρδιά μου τη νιώθω και τους ανθρώπους τους ξέρω. Δεν μοιάζω με κανέναν από όσους συνάντησα. Τείνω να πιστεύω πως δεν μοιάζω με κανέναν από όσους υπάρχουν. Κι αν δεν είμαι καλύτερος, είμαι οπωσδήποτε αλλιώτικος. Το αν η φύση έκανε καλά ή άσχημα που έσπασε το καλούπι μες στο οποίο με έχυσε είναι κάτι που δεν μπορεί να το κρίνει κανείς προτού με διαβάσει.

Όποτε κι αν ηχήσει η σάλπιγγα της κρίσεως, εγώ θα έρθω με το βιβλίο αυτό στο χέρι. Θα παρουσιαστώ ενώπιον τού ανώτατου κριτή και θα πω με παρρησία: “Ιδού τι έπραξα, τι σκέφτηκα, τι υπήρξα. Είπα το καλό και το κακό με την ίδια ευθύτητα. Δεν αποσιώπησα τίποτα άσχημο, δεν πρόσθεσα τίποτα όμορφο, κι αν έτυχε να βάλω μερικά ασήμαντα διανθίσματα, το έκανα μόνο για να καλύψω κάποια κενά της μνήμης μου· υπέθεσα πως ήταν αλήθεια κάτι που ήξερα πως θα μπορούσε να είναι, αλλά ποτέ κάτι που ήξερα ότι δεν είναι. Παρουσιάστηκα αυτός ακριβώς που υπήρξα· ελεεινός και κατάπτυστος, όποτε ήμουν, καλός, υψηλόφρων, υπέροχος, όποτε ήμουν. Φανέρωσα τα βάθη της ψυχής μου όπως τα έβλεπες εσύ. “Ύψιστε, κάλεσε γύρω μου το αμέτρητο πλήθος των συνανθρώπων μου· να ακούσουν τις εξομολογήσεις μου, να φρίξουν με τις ατιμίες μου, να ντραπούν για τα βάσανά μου. Και ο καθένας στη σειρά να ξεσκεπάσει την ψυχή του ενώπιον του θρόνου σου με την ίδια ειλικρίνεια· και ας βρεθεί έστω κι ένας που να μπορέσει να πει: Εγώ ήμουν καλύτερος απ’ αυτόν”.

-Ζαν Ζακ Ρουσσώ

Οι Εξομολογήσεις (1782/1789) είναι αναμφίβολα το πιο δημοφιλές και πρωτότυπο έργο του Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Γραμμένο σε διάστημα μιας πενταετίας περίπου (1765-1770), απόρροια της επείγουσας ανάγκης του συγγραφέα να μιλήσει για την ταραχώδη ζωή του και συγχρόνως να εκθέσει χωρίς περιστροφές τα συναισθήματα, τις βαθύτερες σκέψεις και τα ανομολόγητα πάθη του, το ασυνήθιστα προσωπικό αυτό κείμενο αναγνωρίζεται σήμερα ως το πρώτο μείζον αυτοβιογραφικό έργο της νεωτερικότητας. Από ιστορική σκοπιά, η τεράστια φήμη του έργου φαίνεται απολύτως δικαιολογημένη. Επιχειρώντας την παράτολμη κατάδυση στον εσωτερικό του κόσμο, ο Ρουσσώ δεν καθιστά απλώς τον ιδιωτικό βίο νόμιμο αντικείμενο αφήγησης· στην πραγματικότητα, εγκαινιάζει τον νεωτερικό τρόπο αντίληψης του εαυτού και διανοίγει ένα από τα πιο γόνιμα και παραγωγικά πεδία γραφής στην ιστορία της λογοτεχνίας. (Από το επίμετρο του Η. Γ.)