Ο βραζιλιάνικος αγριόγατος & άλλες ιστορίες μυστηρίου – A. C. Doyle: Κριτική βιβλίου

Ο περίφημος επιθεωρητής Σέρλοκ Χολμς, μία επινόηση του Άρθουρ Κόναν Ντόυλ που έχει αφήσει εποχή, σε αυτή την σειρά διηγημάτων έχει αποσυρθεί για να δώσει την θέση του σε άλλους πρωταγωνιστές που παίρνουν μέρος σε άλλες ιστορίες, εξίσου συναρπαστικές και πικάντικες, γεμάτες πάντα αγωνία για τα μελλούμενα. Ο πάντα ευφυής και ευρηματικός Κόναν Ντόυλ δεν αφηγείται μόνο κάποιες ιστορίες μυστηρίου όπως αυτή του Βραζιλιάνικου αγριόγατου, δεν μένει μόνο στον αφηγηματικό του ρόλο αλλά πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα. Και πως να μην γίνει αυτό όταν σε όλη την διάρκεια της ζωής του διάλεξε διάφορους δρόμους που του δημιούργησαν διαφορετικά ερεθίσματα, τα οποία χρησιμοποίησε με μοναδικό τρόπο εντάσσοντάς τα στις αφηγήσεις του.

Στην πραγματικότητα, σαν τον σύγχρονό του Ντίκενς, αναμετράται με τον ίδιο του τον εαυτό, ερμηνεύει τη ζωή και τις συμπεριφορές των ανθρώπων και εκφράζει την διάθεση σε πολλές από τις υποθέσεις τις οποίες μας παρουσιάζει να μας μεταφέρει στον δικό του κόσμο, να μας κάνει κοινωνούς των δικών του βιωμάτων μέσα από περιπέτειες που φωτίζουν στιγμές και επεισόδια της δικής του ζωής.

Δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό πως όπως και ο Αντόν Τσέχοφ υπήρξε γιατρός στο επάγγελμα ενώ παράλληλα εργαζόταν και φρόντιζε να καλλιεργεί την έμφυτη κλίση του στην γραφή, χωρίς όμως εμφανή και επιτυχή αποτελέσματα τουλάχιστον στην αρχή. Οι ιστορίες του δεν αγοράζονταν, δεν ενδιέφεραν ιδιαίτερα το κοινό και έτσι δεν του απέφεραν την φήμη που επιδίωκε. Αυτό όμως που τον εδραίωσε ήταν σαφέστατα η ηγετική όσο και ευφάνταστη προσωπικότητα ενός εκ των κορυφαίων επιθεωρητών, του Σέρλοκ Χολμς που ο μύθος του ζει μέχρι σήμερα. Σε αυτές τις ιστορίες που παρουσιάζονται εδώ για πρώτη φορά στα ελληνικά συγκεντρωμένες σε έναν τόμο, ο Ντόυλ θυμίζει για ποιον λόγο το όνομά του είναι χαραγμένο στην ιστορία της λογοτεχνίας.

Η ευρεσιτεχνία του, ο μοναδικός του λόγος και το ταλέντο του στην καταγραφή ιστοριών ξεπερνάει τα σύνορα του μυστηρίου και αγγίζει τα όρια ενός ανθρώπου που αποτυπώνει στις γραμμές των ιστοριών του τα κοινωνικά δρώμενα της εποχής, τις αντιλήψεις περί διαφθοράς, σεβασμού και λογικής, τις ανθρώπινες αδυναμίες, τη ζωή και τις εντάσεις της, τις αδικίες της, τις χαρές και τις λύπες της, τις απροσδόκητες εκπλήξεις, το συνεχές αναπάντεχο.

Ο Ντόυλ υπήρξε εκτός από συγγραφέας και μάχιμος πολεμιστής – έλαβε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο με πολλά όμως ψυχικά τραύματα που του άφησε ο πόλεμος καθώς και προσωπικές απώλειες – αλλά και στρατευμένος πολίτης γιατί αναμείχθηκε στα δημόσια πράγματα από νωρίς. Πολλές φορές ο ίδιος έπαιρνε τον ρόλο του διεκπεραιωτή υποθέσεων και του επιθεωρητή που καλούνταν να διαλευκάνει υποθέσεις. Έτσι ανέλαβε ουκ ολίγες φορές την υπεράσπιση ανθρώπων γιατί μέσα του έβραζε το καθήκον ενώ δεν έκρυβε την ευαισθησία του στην ανάληψη και εξιχνίαση υποθέσεων που εκ πρώτης ματιάς έμοιαζαν τελματωμένες, εκείνος επίμονος και αποφασισμένος να αποκαταστήσει το δίκαιο δρούσε ως από μηχανής θεός και έφερνε στο φως ως γνήσιος επιθεωρητής την πραγματική διάσταση.

Οι ιστορίες του έχουν πάντα ένα αίνιγμα που οφείλει να λυθεί, ένα μυστήριο που αξίζει να κυνηγήσει κανείς για να μάθει την αλήθεια αλλά στην πορεία της γραφής της ιστορίας τοποθετεί τον αναγνώστη σε θέση μάχης, όχι απλά παρατηρητή σαν να επιθυμεί να βρει ο αναγνώστης του τον μίτο της Αριάδνης και να λύσει τον πολύπλοκο γρίφο. Αν και παραθέτει κάποια στοιχεία, δεν αποκαλύπτει τα πάντα, κρύβει όσα χρειάζεται και αφήνει ομιχλώδες το τοπίο ενώ πολλές φορές σπέρνει εκούσια τον φόβο για την εξέλιξη της υπόθεσης που έχουμε την εντύπωση πως η τύχη των πρωταγωνιστών κρέμεται από μία λεπτή κλωστή σαν τον ιστό της αράχνης που έχει μέσα το θύμα αλλά εκείνο δεν κατανοεί που βρίσκεται.

Στον “βραζιλιάνικο αγριόγατο”, μια ιστορία πολύ τρομακτική αλλά και καθηλωτική κανείς δεν αντιλαμβάνεται τον ρου της ιστορίας αλλά στο τέλος εκπλήσσεται από τον τρόπο που η ιστορία λαμβάνει τέτοια περίπλοκη τροπή και όλα αποτελούν έκπληξη, ένα σύνολο διαφόρων επιφωνημάτων ακολουθεί.

Το χτίσιμο των χαρακτήρων, η δύναμη της αφήγησης που αφήνει περιθώρια για φαντασία, οι παρομοιώσεις και οι εικόνες, η δομή που είναι στέρεα και η γλώσσα του που είναι χειμαρρώδης είναι στοιχεία που καθιστούν τον Ντόυλ  ανάμεσα στους πρωτεργάτες των ιστοριών μυστηρίου πριν ακόμα το σήμα κατατεθέν του Σέρλοκ Χολμς του χαρίσει την λογοτεχνική αιωνιότητα. Στον βραζιλιάνικο αγριόγατο όλα είναι ένα παιχνίδι με την μοίρα αλλά κανείς δεν γνωρίζει ποια πραγματικά είναι η μοίρα που επιφυλάσσεται στον ήρωα. “Τα μάτια του ήταν σαν δύο δίσκοι από φώσφορο μες στο σκοτάδι. Με τρόμαζαν, αλλά και με γοήτευαν. Δε μπορούσα να τραβήξω τα μάτια μου από πάνω τους. Η φύση μας παίζει αλλόκοτα παιχνίδια σε τέτοιες στιγμές έντασης, κι εκείνα τα τρεμάμενα φώτα δυνάμωναν κι εξασθένιζαν με σταθερό ρυθμό”.

Αποσπάσματα

“Αποτελεί μία από τις στοιχειώδεις αρχές της Εφαρμοσμένης Λογικής πως όταν το αδύνατο έχει αποκλεισθεί, τότε αυτό που απομένει, οσοδήποτε απίθανο, πρέπει να περιλαμβάνει την αλήθεια”. Απόσπασμα από Το χαμένο τρένο

“Υπάρχει μια τεράστια διαφορά, ξέρεις, ανάμεσα σ’ έναν που πίνει και σ’ έναν μέθυσο. Όλοι πίνουν, αλλά τον μέθυσο δεν τον θέλουν για παρέα. Είχε καταντήσει σκλάβος του πιοτού, απελπισμένος και αβοήθητος”. Απόσπασμα από Το γυαλιστερό κουτί

“Μερικά φαντάσματα μπορεί να κοιμούνται για χρόνια, αλλά όταν ξυπνήσουν, δεν είναι εύκολο να τα ξαναστείλεις για ύπνο”. Απόσπασμα από Το δοχείο με το χαβιάρι

Διαβάστε επίσης: Ο βραζιλιάνικος αγριόγατος και άλλες ιστορίες μυστηρίου