Ο Σπύρος Βασιλείου και το θέατρο: έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Το Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το Atelier Σπύρου Βασίλειου παρουσιάζει την έκθεση «Ο Σπύρος Βασιλείου και το θέατρο», η …

οποία είναι αφιερωμένη στο σκηνογραφικό έργο του ζωγράφου με αφορμή τη συμπλήρωση 15 χρόνων από το θάνατό του.

Η έκθεση έχει στόχο να αναδείξει τις σημαντικότερες στιγμές της πολύχρονης διαδρομής του ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου στο θέατρο (από το 1929 έως το 1984), καθώς και τη συμβολή του ως ενός από τους δημοφιλέστερους καλλιτέχνες της γενιάς του ’30 στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής σκηνικής αισθητικής.

Στην έκθεση περιλαμβάνονται επιλεγμένες τρισδιάστατες και ζωγραφικές μακέτες, φωτογραφίες και κοστούμια για 44 θεατρικές παραστάσεις και τρεις κινηματογραφικές ταινίες της περιόδου 1929-1982. Η παρουσίαση συμπληρώνεται από κείμενα που φανερώνουν πώς υποδέχτηκαν οι κριτικοί της εποχής τις παραπάνω δημιουργίες του ή κείμενα του καλλιτέχνη που σχετίζονται με την εκάστοτε παραγωγή. Επιπλέον, σε ένα σπάνιο ακουστικό ντοκουμέντο, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να ακούσει τον ίδιο τον ζωγράφο να μιλά για τη δουλειά του στο θέατρο.

Το υλικό ταξινομείται σε επτά ενότητες, από τις οποίες οι τέσσερις κινούνται σε χρονολογικό άξονα, ενώ οι τρεις σε θεματικό. Στις πρώτες, η ταξινόμηση σχετίζεται με την περιοδολόγηση του έργου σε αντιστοιχία με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα (μεσοπόλεμος, δεκαετία του ’40, πρώτη και δεύτερη μεταπολεμική περίοδος), ενώ οι τελευταίες περιλαμβάνουν τις παραστάσεις που ο Βασιλείου επιμελήθηκε στις κρατικές σκηνές, τις παραγωγές αρχαίου δράματος, καθώς και τη συνεργασία του με το Ελληνικό Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου.

Η ταξινόμηση αυτή αποσκοπεί στο να καταδειχτεί ο τρόπος με τον οποίο ο ζωγράφος εργάστηκε πάντα σε αναλογία με τις αισθητικές αξιώσεις της εκάστοτε χρονικής περιόδου ή των εκάστοτε θιάσων, αλλά και ανάλογα με τα μέσα, τεχνικά και οικονομικά, που είχε στη διάθεσή του.

Ως σκηνογράφος στη νεοελληνική σκηνή, ο Σπύρος Βασιλείου ξεκίνησε την πορεία του στο πλάι του Φώτου Πολίτη και συνέχισε κοντά στον Σωκράτη Καραντινό, τον Γιώργο Θεοτοκά, τον Αλέξη Σολομό, τον Τάκη Μουζενίδη, τον Μάνο Κατράκη, τη Ραλλού Μάνου, και άλλους σπουδαίους εργάτες του θεάτρου: ηθοποιούς, σκηνοθέτες, χορογράφους, συγγραφείς. Υπέγραψε συνολικά 127 θεατρικές παραγωγές και ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση σε έξι κινηματογραφικές ταινίες. Υπήρξε έτσι ένας από τους παραγωγικότερους ζωγράφους-σκηνογράφους της γενιάς του ’30.

Την έκθεση συνοδεύει ομώνυμη εικονογραφημένη έκδοση, η οποία περιλαμβάνει το χρονολόγιο του Σπύρου Βασιλείου, την πλήρη παραστασιογραφία και φιλμογραφία του, καθώς και ένα πρωτότυπο κείμενο της επιμελήτριας της έκθεσης, Ίλιας Λακίδου.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ:

«Το κύριο σκηνογραφικό έργο του Βασιλείου συγκεντρώνεται στην πρώτη μεταπολεμική περίοδο. Τότε συγκροτείται το αναγνωρίσιμο ύφος του, παράλληλα με το ζωγραφικό, και την ίδια χρονική στιγμή συμπλέει με τους άλλους ζωγράφους της γενιάς του ’30 στους κόλπους του Ελληνικού Χοροδράματος.

Οι αντιπροσωπευτικές σκηνογραφικές καταθέσεις του Βασιλείου και οι πιο χαρακτηριστικές του Ελληνικού Χοροδράματος αφορούν υπαίθριες παραγωγές, είτε σε γραφικές, ιστορικές και αναλλοίωτες ακόμη, αλλά δυνάμει τουριστικά αξιοποιήσιμες, περιοχές είτε στο χώρο του κηποθεάτρου, το φτηνό υποκατάστατο του locus amenus, του εσωτερικού μετανάστη και νεοφώτιστου κατοίκου της Αθήνας. Ο υπαίθριος θεατρικός χώρος, ο λαϊκός λόγω της δυνητικά καθολικής προσβασιμότητας που τον διακρίνει και ο πλησιέστερος στα ιδανικά της ελληνικής ιδιαιτερότητας, μορφώνεται σε ένα αρραγές σύμπαν με ένα σύνολο σκηνογραφικών διατυπώσεων που δεν μπορούν να νοηθούν έξω από αυτόν.

Έτσι, η αισθητική της σκηνογραφίας του Σπύρου Βασιλείου και της γενιάς του ’30 οικοδομεί την εικόνα του εθνικού χώρου, το ιδανικό περιβάλλον της εθνικής ταυτότητας όπου το κοινό, υπό την έγκριση της καθεστωτικής ιδεολογίας, ταξινομεί τις μνήμες του και αντιλαμβάνεται το περιεχόμενο του οικονομικά προσφορότερου μέλλοντός του. […] Η δημιουργία μιας εθνικής σκηνογραφικής αισθητικής ήταν το τελικό απότοκο της εμπλοκής του Βασιλείου και των υπόλοιπων ζωγράφων της γενιάς του ’30 με τα θεατρικά πράγματα.[…]»

φωτογραφιες:

έξω: Νίκος Καζαντζάκης, Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, Μακέτα σκηνικού, 1956 – Τέμπερα σε χαρτί
Αρχείο Σπύρου Βασιλείου, Θ37β/1956

μέσα 1: ΣΠΥΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (1903-1985)

μέσα 2: William Shakespeare, Η στρίγγλα που έγινε αρνάκι – Μακέτα σκηνικού, 1956
Τέμπερα σε χαρτί – Αρχείο Σπύρου Βασιλείου Θ38α/1956

μέσα 3: Διονύσιος Ρώμας, Ζακυνθινή σερενάτα – Μακέτα σκηνικού, 1958 – Τέμπερα σε χαρτί
Αρχείο Σπύρου Βασιλείου Θ117/1958

μέσα 4: Γιώργος Ρούσσος, Βασίλισσα Αμαλία – Μακέτα κοστουμιού, 1958 – Τέμπερα σε χαρτί 
Αρχείο Σπύρου Βασιλείου Θ48β/1958

μέσα 5: Carlo Goldoni, Υπηρέτης δυο αφεντάδων – Μακέτα κοστουμιών, 1938 – Μελάνι και ξυλομπογιά σε χαρτί – Αρχείο Σπύρου Βασιλείου Θ5α/1938