Μιχάλης Κατζουράκης: Έργα σε δύο και τρεις διαστάσεις: Έκθεση στη γκαλερί Citronne στον Πόρο

Η Γκαλερί Citronne συνεχίζει τη φετινή καλοκαιρινή της περίοδο στον Πόρο με την έκθεση ζωγραφικής, …

κατασκευών και γλυπτών του Μιχάλη Κατζουράκη, «Έργα σε δύο και τρεις διαστάσεις».

Στα «Έργα σε δύο και τρεις διαστάσεις» του Μιχάλη Κατζουράκη, κυριαρχεί ο διάλογος ανάμεσα σε έργα μικρής και μεγάλης κλίμακας, εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, πίνακες και μνημειακά γλυπτά. Η έκθεση επιλέγει σημεία αναφοράς στην εξέλιξη των ιδεών του καλλιτέχνη και τις αναζητήσεις του ανάμεσα στην παραστατικότητα και την αφαίρεση.

Τα γλυπτά του, της δεκαετίας του 1960, χαρακτηρίζονται από τη δυναμική τους με πλήρεις και ελλιπείς γεωμετρικές μορφές, ορθογώνια, τετράγωνα, κύκλους και γραμμές, καθώς και από έντονα χρώματα. Η μινιμαλιστική γλυπτική τους εστιάζεται στις εξερευνήσεις της γεωμετρικής φόρμας και των κλασικών αναλογιών, σύμφωνη με• το προσωπικό εικαστικό γεωμετρικό λεξικό του καλλιτέχνη. Σχεδόν προφητικά ο γλύπτης Γιώργος Ζογγολόπουλος σε κείμενό του για τον καλλιτέχνη το 1969, όταν παρουσιάστηκαν τα πρώτα γλυπτά αυτής της ενότητας, έγραψε ότι «οι γλυπτικές και ζωγραφικές του κατασκευές, με το συγκρατημένο λυρισμό τους, προβάλλονται σαν δυναμικά απρόσωπα στοιχεία απέναντι στη γεμάτη ερωτήματα και φόβους εποχή μας, με το νόημα μιας πλαστικής ισορροπίας».

Στα επιτοίχια έργα, που παρουσιάζονται στον Πόρο, τμήμα της ενότητας με τίτλο “Windows” («Παράθυρα») – ο Κατζουράκης “επαναδιαπραγματεύεται” με ευαισθησία την εικαστική απεικόνιση των παραθύρων, κοινού στοιχείου από το καθημερινό μας περιβάλλον. Η αυστηρή γεωμετρία των παλαιοτέρων έργων του μετατρέπεται σε αφαιρετική προσέγγιση του γύρω κόσμου.
Ο Μιχάλης Κατζουράκης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1933. Σπούδασε ζωγραφική με τον André Lhote και αφίσα και σχέδιο με τον Paul Colin στο Παρίσι (1951-1955). Την περίοδο 1960-1967 ήταν Καλλιτεχνικός Σύμβουλος στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (ΕΟΤ). Το 1962 ίδρυσε με τον Φρέντυ Κάραμποτ το Διαφημιστικό Κέντρο Αθηνών «Κ&Κ». Το 1979 η ιστορική γκαλερί Denise René οργάνωσε την πρώτη του ατομική έκθεση στο Παρίσι. To 1997, το μεγάλων διαστάσεων γλυπτό του Incontri παρουσιάστηκε στην 47 Μπιενάλε της Βενετίας, σε πλωτή εξέδρα. Το 2001 το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και στη συνέχεια το 2002 η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών παρουσίασαν αναδρομική του έκθεση με ζωγραφική, κατασκευές και γλυπτά των ετών 1965-2001.

Την έκθεση επιμελείται η Ιστορικός Τέχνης Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη.

ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΤΑΛΟΓΟ CITRONNE 2012

Για την έκθεση του Μιχάλη Κατζουράκη «Έργα σε δύο και τρείς διαστάσεις»

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΕΠΙΤΟΙΧΙΑ ΕΡΓΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΝΟΤΗΤΑ “WINDOWS”

Κείμενο του Μιχάλη Κατζουράκη, σχετικά με την ενότητα του Windows

Παράθυρα και ανοίγματα υπάρχουν στη δουλειά μου από πολλά χρόνια, από τη δεκαετία του ’70. Ωστόσο η πρώτη φορά που εμφανίστηκε αυτός ο τίτλος ήταν όταν έκανα μιαν έκθεση με φωτογραφίες από παράθυρα βιτρινών στο Βερολίνο το 1998. Είχα εκθέσει τότε στο Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού αυτή τη σειρά από μεγάλα έργα 2,70 μ. επί 1,30 μ. μ’ αυτόν ακριβώς τον τίτλο. Μάλιστα, μπροστά στην πλατεία Wittenberg, είχα εγκαταστήσει ένα μεγάλο γλυπτό, το Incontri II, από ανοξείδωτο χάλυβα και από την άλλη μεριά της πλατείας ο Γιώργος Ζογγολόπουλος είχε το δικό του Tel Néant, ύψους 15 μ. …Ο τίτλος Windows, δηλαδή Παράθυρα, είναι λογοπαίγνιο, γιατί το θέμα είναι τα παράθυρα, αλλά στις μέρες μας, που τόσος λόγος γίνεται για τα ψηφιακά πράγματα και τα γνωστά Windows, μου άρεσε η σύνδεση με έναν σύγχρονο όρο, χωρίς καμία πραγματική φυσικά σχέση. … Έκτοτε λοιπόν, κάθε φορά που έκανα μια παρόμοια σειρά, χρησιμοποιούσα τον ίδιο τίτλο με την προσθήκη της χρονιάς: Windows ’98, μετά Windows 2000, 2001, κ.λπ., κάπως όπως συμβαίνει και με τα προγράμματα στους υπολογιστές…

…Το ερέθισμα έρχεται από το περιβάλλον, το δομημένο περιβάλλον, εκείνο όμως που έχει αποτυπώσει ίχνη μιας περασμένης ζωής, ερειπωμένοι τοίχοι, κατεστραμμένες μεσοτοιχίες, σφραγισμένες πόρτες ή παράθυρα από εγκαταλειμμένα κτίρια κ.ά…Η καλή ζωγραφική ή τουλάχιστον η ζωγραφική που με ενδιαφέρει, είναι, πιστεύω, πάντα αφηρημένη…Το θέμα μπορεί να είναι συγκεκριμένο ή όχι, αλλά η ζωγραφική του διεργασία σε όλα τα στάδια είναι προφανώς κάτι το αφαιρετικό…Ένα έργο είναι ένα ταξίδι στο άγνωστο. Όταν κάτι αρχίζει να γίνεται έργο, αποκτά τις διαδικασίες κατασκευής έργου. Αρχίζεις από κάπου, ένα θέμα πολύ συγκεκριμένο, που στην εξέλιξη του έργου παύει να σε απασχολεί, και πας αλλού…Ή πας κι εκεί που ήθελες αρχικά, ποτέ δεν είναι σίγουρο που θα καταλήξεις. Συχνά, το ίδιο το έργο σε οδηγεί. Ένα λάθος, ένα ασήμαντο γεγονός, σε οδηγεί σε άλλο δρόμο. Τυχαίο γεγονός – εξαρτάται αν θα το δεις ή όχι. Είναι στιγμές τυχερές που το βλέπεις…

 
Κείμενο του ζωγράφου Δημοσθένη Κοκκινίδη

για την έκθεση του Μιχάλη Κατζουράκη «Έργα σε δύο και τρείς διαστάσεις», από τον κατάλογο Citronne 2012.

Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ
μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ
για  νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει
ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.—
Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ
να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.
Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.
Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.
Τα Παράθυρα – Κ.Π. Καβάφης
(Από τα Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος 1984)

Τα παράθυρα του Μιχάλη Κατζουράκη

Πέρασε ένας περίπου χρόνος από τότε που επισκέφθηκα το ατελιέ του Μιχάλη Κατζουράκη. Εκεί είδα την πρόσφατη δουλειά του με την ενότητα “Παράθυρα”, τα αστικά, νησιωτικά και της υπόλοιπης Ελλάδας παράθυρα της νεοελληνικής παράδοσης. Πίνακες ζωγραφικής, τυπώματα με επεμβάσεις και σε μεγέθη κοντά σ΄ εκείνα των προτύπων.

Μόλις τα είδα τότε, ήρθαν στο νου μου δύο ειδών απεικονίσεις από την προσωπική μου εμπειρία. Η μια εικαστική, η άλλη γλωσσική, ή σωστότερα, ποιητική.

Η πρώτη μου θύμισε –συγχωρέστε με– έναν πίνακά μου καμωμένο το 1969 από τη σειρά “Μητρότητες”• μια μάνα κρατάει ένα παιδί ενώ πίσω της υπάρχει ένα κλειστό γκρίζο λαϊκό παντζούρι, σύμβολο απουσίας του φυλακισμένου επί χούντας συζύγου της.

Η άλλη, η ποιητική, με πήγε πολύ πίσω σ\’ ένα γνωστό και βαθύτατα προσωπικό ποίημα του Καβάφη. Το είχα μάθει απέξω πολύ νέος. Ο τίτλος του “Τα παράθυρα”.

Ίσως αυτή η διπλή αναφορά μ΄ έκανε ν΄ αναζητήσω, πέρα από τη μορφοπλαστική αρτιότητα των έργων του Μιχάλη, μιας άλλης τάξης νόημα στα παράθυρά του. Και ακόμα και σήμερα σκέφτομαι• άραγε τι είχε στο νου του όταν τάφτιανε; Μονάχα την αισθητική χαρά μιας όμορφης και πρωτότυπης εικόνας, ή μήπως και κάτι άλλο που ενδεχομένως συμβολίζει την κοινωνική, πολιτισμική ή και προσωπική ακόμη απώλεια πραγμάτων που για πολλά χρόνια αγαπήθηκαν.
Ποιό είναι το νόημα του σφαλισμένου παράθυρου, αποκομμένου –εν ασφαλεία– από τον κόσμο, απ΄ τη ζωή και το φως, από τα φανερώματα του δρόμου;

Προφανώς δεν μιλάμε για πλαστικά ή αλουμινένια παντζούρια της σύγχρονης κατοικίας αλλά για τα ξύλινα, γκρίζα, γαλάζια, πράσινα, ώχρα στη νησιωτική και την υπόλοιπη Ελλάδα, εδώ και δεκάδες χρόνια. Τα πολιτισμικά μικροσύμβολα. Αξίες αισθητικές, οπτικές μαρτυρίες μιας εποχής που γνώρισε η γενιά μας.

Τα κλειστά παράθυρα του Μιχάλη αναμφισβήτητα διεγείρουν την αισθητική στάση του θεατή. Και από την άλλη πλευρά, πιστεύω, υποδηλώνουν την πληγωμένη μνήμη μας για εκείνο που φεύγει χωρίς επιστροφή.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΩΡΓΟΥ ΖΟΓΓΟΛΟΠΟΥΛΟΥ
Ινστιτούτο Γκαίτε, Αθήνα, 1969

Όπως όλα τα ζωντανά έργα που κατά βάθος απαντούν στα σημερινά ερωτήματα – είτε ειρωνεύονται τη μηχανή είτε υπογράφουν τα δράματα του πολέμου, τη σύγχυση της εποχής ή πασχίζουν να συλλάβουν ποιητικά την εικόνα του τεχνολογικού και βιομηχανικού κόσμου ή προτείνουν μέσω της ζωγραφικής και γλυπτικής αντικείμενα τάξης και ρυθμού – έτσι και οι αναζητήσεις του Κατζουράκη τείνουν σε μια ροπή ενός εν γενέσει νεοουμανισμού.

Οι γλυπτικές και ζωγραφικές του κατασκευές, με το συγκρατημένο λυρισμό τους, προβάλλονται σαν δυναμικά απρόσωπα στοιχεία απέναντι στη γεμάτη ερωτήματα και φόβους εποχή μας, με το νόημα μιας πλαστικής ισορροπίας.
Δεν θα επικοινωνήσουμε με τις προτάσεις του, αν δεν δημιουργηθούν μέσα μας οι ανάλογες διαστάσεις κλίμακας χώρου που θα μπορούν να ζουν παρόμοιες πλαστικές προσπάθειες.

Η σύνδεσή τους με ανάλογες σημερινές πλαστικές προσπάθειες που εντάσσονται σε δράματα μιας νέας πολεοδομίας θα μπορούσε να μας μεταφέρει φανταστικά έξω από το στενό χώρο μιας εκθέσεως, σε ελεύθερο περιβάλλον που τα έργα δεν θα ασφυκτιούν και θα συνεργάζονται με τον ανάλογο ζωτικό τους χώρο και τη συμμετοχή του μεγάλου κοινού.

Το αντίστοιχο στοιχείο βρίσκεται στα ζωγραφικά: χρωματικές συνθέσεις, σε έντονες και άμεσες διατυπώσεις, και σχήματα σε αυστηρή οικονομία χώρου που μαζί με τα γλυπτά, χωρίς να είναι ανθρωπομορφικά, έχουν ανθρώπινο ρυθμό.

Πρωτόγονα, αλλά κάθε άλλο παρά απλοϊκά, περισσότερο σοφά, είναι έτοιμα να δεχτούν τη μεταμόρφωσή τους από κάτι νέο που γεννιέται.