Μέγαρο Μουσικής: Το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής τιμά τη μνήμη του Γκιέργκι Λίγκετι

Το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής τιμά τη μνήμη του κορυφαίου Ουγγροεβραίου συνθέτη και δασκάλου …

Γκιέργκι Λίγκετι (1923-2006), με αφορμή τη συμπλήρωση πέντε χρόνων από το θάνατό του. Με μια συναυλία που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 12 Μαΐου, στις 8.30 το βράδυ, στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος και περιλαμβάνει έξι έργα του τα οποία συγκαταλέγονται στην πρώτη γραμμή της μουσικής πρωτοπορίας του αιώνα που πέρασε.

Έργα που απηχούν τον σκοτεινό και παράλογο κόσμο της μεταπολεμικής περιόδου που έζησε και ο ίδιος από πρώτο χέρι (επιβίωσε του Ολοκαυτώματος, διέφυγε από την κομμουνιστική Ουγγαρία όπου το έργο του ήταν απαγορευμένο κ.ο.κ.) αλλά και το προκλητικό, ιδιότυπο ύφος του που καθορίστηκε από ακούσματα δημοτικής μουσικής, συνθέσεις των Μπέλα Μπάρτοκ και Ζόλταν Κόνταγι, τους  πειραματισμούς του με το δωδεκάφθογγο σύστημα, τη μινιμαλιστική σχολή, τους αφρικανικούς και ινδονησιακούς ρυθμούς και την αβάν-γκαρντ μουσική (των Στοκχάουζεν και Μπουλέζ).

«Στη μνήμη του κορυφαίου Δασκάλου Γκιέργκι Λίγκετι (1923-2006)» (In memoriam Gyorgy Ligeti-An international Master), που το ευρύ κοινό γνώρισε κυρίως μέσα από τον κινηματογράφο (πρώτος ο Κιούμπρικ χρησιμοποίησε στο «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» αποσπάσματα από τα έργα του «Ρέκβιεμ» και «Ατμόσφαιρες»), το ΕΣΣΜ θα ερμηνεύσει τα έργα: «Συμφωνικό ποίημα για 100 μετρονόμους» (θα παρουσιαστεί κατά τη διάρκεια της προσέλευσης του κοινού στην αίθουσα), «Τρίο για βιολί, κόρνο και πιάνο» (1982), «2 Études για πιάνο» (1985), «6 Bagatelles για κουιντέτο ξύλινων πνευστών» (1953), «Τρία κομμάτια για δύο πιάνα» (1976) και «Κοντσέρτο για πιάνο» (1985-1988).

Για τις ανάγκες της παρουσίασης των έργων, συμπράττουν οι σολίστ: Κώστας Αναστασόπουλος (βιολί), Σπύρος Κάκος (κόρνο), Βίκυ Στυλιανού (πιάνο) και Ανδρέας Ζαφειρόπουλος (πιάνο). Το ΕΣΣΜ θα διευθύνει,  αντί του Θόδωρου Αντωνίου που ακύρωσε τη συμμετοχή του για λόγους υγείας, ο υπεύθυνος του Συγκροτήματος, Ιάκωβος Κονιτόπουλος.

Η εκδήλωση εντάσσεται στο πλαίσιο της Σειράς Μουσικές του 20ού & 21ου Αιώνα-Σταθμοί Σύγχρονης Μουσικής.

Το «Συμφωνικό ποίημα για 100 μετρονόμους» που θα ακουστεί πριν την επίσημη έναρξη της συναυλίας, εισάγει το κοινό του Μεγάρου στο πνεύμα και το ύφος του πρωτοποριακού συνθέτη.

Το έργο που σχεδιάστηκε το 1962 ενόσω ο Λίγκετι δούλευε πάνω στο έργο «Aventures», «ερμηνεύεται» μόνο του, χωρίς εμφανή ανθρώπινη βοήθεια: οι μετρονόμοι τίθενται σε κίνηση προτού εισέλθει το κοινό στην αίθουσα. Έτσι αυτό έρχεται σε απευθείας επαφή με τα κρουστά όργανα κι εξασφαλίζεται ο μηχανικός, αυτόματος χαρακτήρας της μουσικής του Λίγκετι.

Η μορφολογική σκέψη του κομματιού βασίζεται σε ένα παιχνίδι εναλλαγής ανάμεσα σε ατομικά καθορισμένους περιοδικούς ρυθμούς και μια συνολική μορφή ταυτόχρονης πολυρρυθμίας. Η πρώτη εκτέλεσή του πραγματοποιήθηκε το 1963 στην αίθουσα εκδηλώσεων του δημαρχείου του Hilversum στην Ολλανδία, και προκάλεσε τρομερό σκάνδαλο. Διηύθυνε ο ίδιος ο Λίγκετι  και οι μετρονόμοι «παίχτηκαν» από δέκα συμμετέχοντες του τμήματος σύνθεσης του ιδρύματος Gaudeamus. 

Τη συναυλία ανοίγει το «Τρίο για βιολί, κόρνο και πιάνο» που γράφτηκε το 1982 «ως φόρος τιμής στον Μπραμς», με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 150 χρόνων από τη γέννησή του.

Για το έργο αυτό – που οι κύκλοι της αβάντ-γκαρντ χαρακτήρισαν μερικώς ως στροφή του συνθέτη στον νεοσυντηρητισμό – ο Λίγκετι χρησιμοποίησε ως «πρότυπο» το τρίο με κόρνο έργο 40 του Γερμανού συνθέτη. Ακολουθούν Δύο Σπουδές από το πρώτο βιβλίο Σπουδών για πιάνο, με ερμηνεύτρια την Βίκυ Στυλιανού: η Σπουδή αρ.5 (Arc-en-ciel), ένα «εντόνως συναισθηματικό» έργο του συνθέτη που ο ίδιος θεωρούσε ως γέφυρα ανάμεσα στον Σοπέν και την τζαζ, και η Σπουδή αρ. 4 (Fanfares).

Το πρώτο μέρος της συναυλίας κλείνει με τις «Έξι Μπαγκατέλες για κουιντέτο ξύλινων πνευστών». Πρόκειται για έξι από τα έντεκα κομμάτια του πιανιστικού κύκλου Musica Ricercata που ο Λίγκετι προσάρμοσε για κουιντέτο ξύλινων πνευστών ύστερα από προτροπή του γνωστού κουϊντέτου Jeney. Το έργο λόγω της λογοκρισίας δεν εκτελέστηκε δημόσια και ο συνθέτης αρκέστηκε σε μια ιδιωτική ακρόαση.

Η πρεμιέρα του δόθηκε δεκατρία χρόνια αργότερα  στις 6 Οκτωβρίου του 1969 από το Φιλαρμονικό Κουιντέτο Ξύλινων Πνευστών της Στοκχόλμης και έκτοτε αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των προγραμμάτων αντίστοιχων μουσικών συνόλων.

Για τα «Τρία κομμάτια για δύο πιάνα» που ανοίγουν το δεύτερο μέρος του προγράμματος, θα συμπράξουν οι πιανίστες Βίκυ Στυλιανού και Ανδρέας Ζαφειρόπουλος.

 Πρόκειται για έργο που γράφτηκε το 1976 και η πρώτη εκτέλεσή του πραγματοποιήθηκε από το περίφημο πιανιστικό ντούο Αλφόνς και Άλοϊς Κοντάρσκι το ίδιο έτος. Κάθε μέρος του έργου φέρει διαφορετικό τίτλο: Μνημείο, Αυτοπροσωπογραφία με τον Reich και τον Rilley-και ο Σοπέν παρευρίσκεται (όπου ο Λίγκετι χρησιμοποιεί, εκτός των δικών του τεχνικών, και τη μεταμόρφωση των προτύπων του Rilley και την μετακύλιση των φάσεων του Reich ενώ ο Σοπέν «παρεμβαίνει» ως μακρινή ανάμνηση του τελευταίου μέρους της δωδέκατης σονάτας σε σι ύφεση μείζονα) και Σε ήπια ρέουσα κίνηση.

Η συναυλία ολοκληρώνεται με το «Κοντσέρτο για πιάνο» (1985-1988) το οποίο, σύμφωνα με τον ίδιον το συνθέτη, παρουσίαζε το «αισθητικό πιστεύω» του. «Την ανεξαρτησία μου από τα κριτήρια της παραδοσιακής αβανγκάρντ αλλά και από εκείνα του Μεταμοντέρνου».

Ως πηγή έμπνευσης αλλά και σημείο εκκίνησης του έργου χρησίμευσε ένα ευρύ φάσμα μουσικής που περιλαμβάνει την ευρωπαϊκή μουσική παράδοση (Λιστ, Στραβίνσκι), τον Αμερικανό – Μεξικανό συνθέτη Κ. Νανκάροου, τον πιανίστα της τζαζ Όσκαρ Πήτερσον, την λαϊκή μουσική της νοτιοανατολικής Ευρώπης, την αφρικανική πολυρρυθμία, την μουσική της Καραϊβικής, της Ιάβας και της Βραζιλίας.

Ο Σπύρος Κάκος γεννήθηκε  στη Κέρκυρα  το 1981. Πήρε τα πρώτα μαθήματα κόρνου στη  Παλαιά  Φιλαρμονική Εταιρία Κερκύρας  με δάσκαλο τον Ι. Αργαλιά  και αργότερα στο Ωδείο Κερκύρας. Συνέχισε τις σπουδές του στο Ωδείο Φ. Νάκας με καθηγητή τον Χρ. Καλούδη και έπειτα με τον Κ. Σίσκο στο Διεθνές  Ωδείο απ’  όπου πήρε το δίπλωμά του το 2003 με άριστα παμψηφεί και Α΄Βραβείο.

Έχει συμμετάσχει σε σεμινάρια κόρνου με τους Hermann Baumann, Hector McDonald, Henry Halen και Francis Orval ενώ έχει παρακολουθήσει μαθήματα με τον Hector McDonald στη Βιέννη και το Γκράτς. Το 2000-01 υπήρξε μέλος  της Συμφωνικής Ορχήστρας της  ΕΡΤ και στη συνέχεια της Ορχήστρας του Δήμου Αθηναίων. Έχει συνεργαστεί με την  Καμεράτα, Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής, με την Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου και την Ορχήστρα Πατρών όπου έχει εμφανιστεί ως σολίστ στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Είναι μέλος του κουιντέτου ξύλινων πνευστών «Αίολος». Από το 2001 είναι μέλος της Κρατικής  Ορχήστρας Αθηνών.

Η Βίκυ Στυλιανού γεννήθηκε στην Αθήνα όπου πήρε τα πρώτα μαθήματα πιάνου. Δέκα χρόνων πήρε το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό «Κ. Παπαϊωάννου». Αποφοίτησε από το Ωδείο Αθηνών με άριστα και Α΄ Βραβείο. Με υποτροφία από τη Γαλλική Κυβέρνηση σπούδασε στο Παρίσι (Ecóle Normale). Επίσης σπούδασε στη Μουσική Ακαδημία της Βασιλείας απ’ όπου πήρε δίπλωμα σολίστ.

Έχει δώσει ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου στην Αθήνα, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Αγγλία – Queen Elizabeth Hall, Γαλλία, Ελβετία, Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία, Ιταλία – Φεστιβάλ Σπολέτο, Βουλγαρία, Τσεχοσλοβακία, Αλβανία, Ρουμανία, Κύπρο, ΗΠΑ – στα Πανεπιστήμια της Βοστόνης, του Μπλούμιγκτον της Λουιζιάνα, κλπ). Ως σολίστ έχει συμπράξει με πολλές ελληνικές και ξένες ορχήστρες (ΚΟΑ, ΚΟΘ, Καμεράτα των Φίλων της Μουσικής, Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα, Συμφωνική Ορχήστρα Δήμου Αθηναίων, ΟΔΕΛΣ, Δημοτική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, Κρατική Ορχήστρα Βελγίου, Συμφωνική Ορχήστρα Βασιλείας, Συμφωνικές Ορχήστρες Μάριενμπαντ, Μπουργκάς και Βράτσα, Φιλαρμονική του Έρφουρτ, Ορχήστρα Δωματίου Constantin Silvestri του Βουκουρεστίου, Sinfonietta της Λουιζιάνα, κλπ).Έχει συμμετάσχει σε ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ και έχει κάνει πρώτες ελληνικές και παγκόσμιες εκτελέσεις πολλών σύγχρονων έργων. Έχει πραγματοποιήσει ηχογραφήσεις για το Ραδιόφωνο και την Τηλεόραση. Έχει ηχογραφήσει πολλά ελληνικά έργα (Θεοδωράκης, Βάρβογλης, Πετρίδης, Μικρούτσικος, Κανάς, Καρυωτάκης, κλπ.). Συμμετείχε επίσης σε ηχογράφηση σειράς CD για λογαριασμό της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας 2004. Η Βίκυ Στυλιανού σπούδασε επίσης ανώτερα θεωρητικά (πτυχίο φούγκας). Ενορχηστρώσεις και διασκευές της έχουν εκτελεστεί από διάφορα μουσικά σύνολα (ΕΛΣ, Ορχήστρα Χρωμάτων, ΟΔΕΛΣ, ΟΣΜ της ΕΡΤ, Melos Brass, κλπ). Είναι μέλος του Τρίο Αθηνών, του Ελληνικού Συγκροτήματος Σύγχρονης Μουσικής του Θ. Αντωνίου και της Ορχήστρας των Χρωμάτων. Διδάσκει στο Ελληνικό Ωδείο.

Ο Ανδρέας Ζαφειρόπουλος ξεκίνησε τις μουσικές του σπουδές στην Πάτρα (τάξη: Κ. Κυδωνιάτη) και αποφοίτησε με υποτροφία, διακρίσεις, χρηματικά έπαθλα και α΄ βραβεία από το Ωδείο Αθηνών στο πιάνο και στη σύνθεση ( τάξη Π. Κούκου).

Έπειτα συνέχισε με τους Θ. Αντωνίου και Ν.Butterworth ενώ η Ακαδημία Αθηνών του χορήγησε υποτροφία. Εισήχθη στο Τμήμα Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και είναι πτυχιούχος Μουσικολογίας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών  της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει αποσπάσει πρώτα βραβεία και ειδικές διακρίσεις τόσο ως πιανίστας (Γερμανία, Ιταλία 2002 κ.α.) όσο και ως συνθέτης (ΜΜΑ 2000, Μ. Βρετανία 2006 κ.α.). Ως πιανίστας έχει εμφανιστεί σε όλα τα εγχώρια φεστιβάλ και αίθουσες συναυλιών αλλά και στο εξωτερικό (Μ. Βρετανία, Ιταλία, Ολλανδία, Γερμανία, Κύπρο κ.α.).

Έχει συνεργαστεί με τους περισσότερους Έλληνες συνθέτες παρουσιάζοντας έργα τους, πολλά απ’τα οποία σε πρώτη εκτέλεση ενώ αξίζει να σημειωθεί η σταθερή συνεργασία του με το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής και οι συνεργασίες του με μαέστρους όπως οι: Θ. Αντωνίου, Γκ. Σούλερ, Σ. Σαντέτσκις κ. α. Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε φεστιβάλ και χώρους συναυλιών στην Ελλάδα (ΜΜΑ, Αθήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη κ.α.) καθώς και στο εξωτερικό (Μ. Βρετανία, Πορτογαλία, Γερμανία, ΗΠΑ, Ιταλία κ.α.).

Έχει συμμετοχές σε δισκογραφικές παραγωγές και έχει κάνει αφιερώματα σε πολλούς συνθέτες (Μητρόπουλος, Δραγατάκης, Καλομοίρης, Κυδωνιάτης, Μεσσιάν, Νόνο, Νταλαπίκολα, Σαίνμπεργκ, Κέιτζ, Σνίτκε, Γκουμπαιντούλινα, κ.α.), ενώ υπάρχουν δημοσιευμένες μελέτες του σχετικά με τον Μ. Δούνια, σχετικά με την μουσική ζωή του μεσοπολέμου καθώς και καταλογογραφήσεις έργων Ελλήνων συνθετών. Επιπλέον έχει συνθέσει μουσική για θέατρο. Είναι καθηγητής στο Δημοτικό Ωδείο Πατρών και μέλος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών ενώ τελευταία εκπονεί την διδακτορική του διατριβή επάνω στην μουσική για το αρχαίο δράμα.

O Κώστας Αναστασόπουλος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε βιολί στο Εθνικό Ωδείο (τάξη Κώστα Σέττα) απ’όπου πήρε το διπλωμά του με πρώτο βραβείο (1992). Έχει παρακολουθήσει ορχηστρικά σεμινάρια με τον Viktor Liberman και έχει συνεργαστεί με πολλές ορχήστρες στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες.

Σήμερα είναι μόνιμο μέλος –στα πρώτα βιολιά – της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Από το 1995 φοίτησε στην Ανωτάτη Μουσική Ακαδημία «Fonty’s Hogensholen» του Tilburg-Maastricht στην Ολλανδία και το 1998 ολοκλήρωσε επιτυχώς τις σπουδές του στο Master Class-Advanced Diploma ως σολίστ και ειδικεύτηκε στη μουσική δωματίου. Καθηγητές του υπήρξαν οι: Kati Sebestyen (βιολί), Lena Basova (ντουο), Alexander Hrisanide(σύγχρονη μουσική και μουσική του 20ου αιώνα) και Mirel Iancovici (πιάνο τρίο).

Από το 1995 σχηματίζουν ντούο με την πιανίστα Βάλια Τσιμπλακάκη και το 1996 ιδρύουν μαζί το σύνολο «Narkissos Ensemble» με το οποίο και πραγματοποιούν πολλές εμφανίσεις. Έχει λάβει μέρος σε διεθνή σεμινάρια και master classes βιολιού και μουσικής δωματίου σε πολλές πόλεις της Ελβετίας, του Βελγίου, της Ολλανδίας, της Αυστρίας και της Γαλλίας με καθηγητές τους Erwin Schiffer, Herman Krebers, Zakhar Bron, Paul Badura Skoda, Zaque de Tiege, Martin van Wurkum. Εμφανίζεται τακτικά ως σολίστ σε συναυλίες με την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών και τον Θ. Αντωνίου και είναι μόνιμο μέλος του συνόλου Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής. Έχει συνεργαστεί με το Γ’ πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και εμφανίζεται τακτικά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και σε άλλες σημαντικές αίθουσες της Αθήνας.

Με το σύνολο «Νάρκισσος» έχουν ερμηνεύσει έργα του σύγχρονου ρεπερτορίου τόσο Ελλήνων όσο και ξένων συνθετών, πολλά απ’αυτά σε πρώτη εκτέλεση. Εμφανίζεται τακτικά σε ρεσιτάλ τόσο κλασικού όσο και σύγχρονου ρεπερτορίου στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, Ολλανδίας, Βελγίου, ΗΠΑ και Ελβετίας. Έχει διδάξει σε master class βιολιού στην Ελβετία και ΗΠΑ. Τον Ιανουάριο του 2004 παρουσίασε στο Βερολίνο στην αίθουσα Ballhaus Naunystrasse την παραγωγή Visions-Οράματα (για βιολί-tape-video art). Είναι ιδρυτικό μέλος και πρώτο βιολί του κουαρτέτου Modern Quartet