Μαρία Παπαφωτίου: Η συνάντηση του Δραγούμη με την Δέλτα ήταν ένα θεραπευτικό ταξίδι

Το βραβευμένο με τρία βραβεία κοινού βιβλίου του Στέφανου Δάνδολου «Ιστορία χωρίς όνομα» μεταφέρεται στο θεατρικό σανίδι μέσα από τη σκηνοθετική ματιά του Κώστα Γάκη. Η ομώνυμη παράσταση θέτει στο επίκεντρο της τον θυελλώδη έρωτα του εμβληματικού και για πολλούς αμφιλεγόμενου διπλωμάτη Ίωνα Δραγούμη και της σπουδαίας συγγραφέως  Πηνελόπης Δέλτα. Ο Δραγούμης και η Δέλτα γνωρίστηκαν στην Αλεξάνδρεια το 1905, ωστόσο το ειδύλλιο τους έμεινε πλατωνικό, καθώς η Δέλτα δεν θέλησε να αντιταχθεί στις κοινωνικές επιταγές και την υποχρέωσή της απέναντι στον σύζυγο και τα παιδιά της. Η ιστορία ξεκινάει με την Δέλτα σε ένα σανατόριο στα περίχωρα της Βιέννης του 1908, όπου την έστειλαν για να ξεχάσει  τον γοητευτικό διπλωμάτη που αγάπησε παράφορα  για να καταλήξει στον 1941, την χρονιά που οι Γερμανοί εισβάλλουν στην Αθήνα, και η συγγραφέας, καθηλωμένη στο σαλόνι του σπιτιού της στην Κηφισιά, επιχειρεί τον τελευταίο απολογισμό της ζωής της.

Τη Μαρία Παπαφωτίου την συναντάμε στον ρόλο της νεαρής Πηνελόπης, μία προσωπικότητα που όπως δηλώνει αποτέλεσε «διαρρηγμένη, μαχητική μέχρι τέλους, ενθουσιώδη, σύνθετη, σπάνια». Η ηθοποιός, μεταξύ άλλων, μιλά για τον θρυλικό έρωτα της Δέλτα με τον Δραγούμη: «Συμβαίνει λίγες φορές στη ζωή των ανθρώπων και συμβαίνει, ανεξαρτήτως έκβασης, για να σε τρέξει μπροστά, να σε ελευθερώσει από τα αβάστακτα όρια του εαυτού σου, να σου θυμίσει την ένωσή σου με το όλον. Αυτό ήταν η συνάντησή τους. Ένα θεραπευτικό ταξίδι μέσα στις καρδιές τους», για το αν μπορεί να υπάρξει πλατωνικός έρωτας στη δική μας εποχή, αλλά και σχολιάζει την επιγραφή  ΣΙΩΠΗ, που χαράχτηκε πάνω στον τάφο της Πηνελόπης Δέλτα.

-Στην νέα παράσταση «Ιστορία χωρίς Όνομα» ενσαρκώνεις την νεαρή Πηνελόπη Δέλτα. Πώς νιώθεις που υποδύεσαι μία από τις σημαντικότερες ελληνίδες συγγραφείς του 20ου αιώνα;

Το συναίσθημα που προκύπτει από τη συνάντηση με έναν τέτοιο ρόλο είναι μαγικό. Για μένα η ψυχή της είναι λατρεμένη, πολύτιμη… όχι γιατί είναι μια σημαντική συγγραφέας αλλά γιατί υπήρξε ένας άνθρωπος διαρρηγμένος, μαχητικός μέχρι τέλους, ενθουσιώδης, σύνθετος, σπάνιος. Αυτός ο οίστρος ζωής την οδήγησε και στον οίστρο συγγραφής. Είναι τιμητικό και διεγερτικό να συναντάς υποκριτικά τέτοιες αποχρώσεις ρόλων και είναι ακόμα πιο υπέροχο όταν αυτό αγκαλιάζεται από ένα ισχυρό περιβάλλον στήριξης και αξιώσεων όπως ακριβώς είναι η ομάδα της παράστασης.

– Το έργο βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Στέφανου Δάνδολου. Το έχεις διαβάσει; Τι συναισθήματα σου γεννήθηκαν διαβάζοντας το;

Φυσικά! 4 φορές. Είναι η πυξίδα μας. Όπως και ο ίδιος ο Στέφανος.Είναι μαζί μας από την αρχή των προβών μέχρι και σήμερα.Ένας φωτεινός υπερασπιστής του οράματος του Κώστα. Δροσιά και ταχυπαλμία, ποίηση και τραχύς ρεαλισμός χαρακτηρίζουν το βιβλίο. Ένα μυθιστόρημα που καθόλου τυχαία δεν έγινε best seller και το οποίο με την ευαισθησία της Ανθής Φουντά στη διασκευή, βρήκε την ιδανική θεατρική του μεταφορά.

-Πόσο καθοριστική πιστεύεις πως ήταν στη ζωή, αλλά και στο έργο της Πηνελόπης Δέλτα η γνωριμία της με τον Ίωνα Δραγούμη;

Όσο καθοριστική μπορεί να είναι η γνωριμία δύο ανθρώπων που ο έρωτας , η έλξη που νιώθουν ο ένας για τον άλλον τους μετακινεί συθέμελα. Τους αδειάζει από την πρότερη ζωή τους και τους γεμίζει το ίδιο λεπτό μέχρι να ξεχειλίσουν. Συμβαίνει λίγες φορές στη ζωή των ανθρώπων και συμβαίνει, ανεξαρτήτως έκβασης, για να σε τρέξει μπροστά, να σε ελευθερώσει από τα αβάστακτα όρια του εαυτού σου, να σου θυμίσει την ένωσή σου με το όλον. Αυτό ήταν η συνάντησή τους. Ένα θεραπευτικό ταξίδι μέσα στις καρδιές τους.

– Η Πηνελόπη Δέλτα επέλεξε -λόγω κοινωνικών συμβάσεων- ο έρωτας της για τον Δραγούμη να μείνει για πάντα πλατωνικός. Πιστεύεις πως ο πλατωνικός έρωτας μπορεί να υπάρξει και να επιβιώσει στη σύγχρονη κοινωνία;

Όχι δεν το πιστεύω. Είναι πλάνη. Ο άνθρωπος δεν είναι χωρισμένος σε τμήματα. Ό,τι είναι το σώμα του είναι και η ψυχή του. Ο έρωτας δεν τιμάται όταν θεωρείται ένα εγκεφαλικό ή συναισθηματικό παιχνίδι συγκεκριμένων ορίων.Μέχρι εδώ μπορούμε μέχρι εκεί όχι. Είναι η ακόρεστη , επίμονη ανάγκη να ενωθείς με τον άλλον συνταρακτικά, ολοκληρωτικά, ακαριαία με όλη σου την ανάσα και με κάθε μόριο της ύπαρξής σου. Για μένα ο άκρατος ρομαντισμός συναντάται στη ύψιστη ερωτική πράξη. Οι μη ολοκληρωμένες καταστάσεις είναι προϊόν ανεπάρκειας και κυρίως ψευδαίσθησης συναισθημάτων. Το ξέρω ακούγεται απόλυτο άλλα είναι ο μόνος τρόπος που διαθέτω για την αλήθεια.

– Γνωρίζεις πώς στον τάφο της Πηνελόπης Δέλτα χαράχτηκε η λέξη ΣΙΩΠΗ; Πώς το αντιλαμβάνεσαι αυτό;

Η πεμπτουσία κάθε καλλιτέχνη της γραφής είναι η σιωπή. Μετά τη θύελλα των όσων έχεις γράψει μάλλον αυτή η ανάγκη σε επισκέπτεται. Μέσα στη σιωπή βρήκε την ελευθερία, τη λύτρωση από τα δεσμά μας με τα οποία ομολογουμένως πάλεψε πολύ.

-Αν ήθελες σε πέντε γραμμές να πείσεις έναν θεατή να επιλέξει αυτή την παράσταση – ανάμεσα στην πληθώρα έργων που ανεβαίνουν στις θεατρικές σκηνές- τι θα του έλεγες;

Θα σας το πω καλύτερα με πέντε λέξεις. Όνειρο, μαζί, φαντάσου, λυγμός, διάφανο.

-Υποδύεσαι την νεαρή Πηνελόπη, ενώ η Μπέτυ Λιβανού την ώριμη. Πώς γίνεται αυτή η μετάβαση και πώς είναι η συνεργασία σας;

Στην ουσία, και αυτό αποτελεί για μένα και το απολαυστικότερο εύρημα της σκηνοθεσίας, δε χωριζόμαστε ποτέ. Ανασαίνουμε μαζί από την πρώτη έως την τελευταία στιγμή. Η Μπέτυ Λιβανού είναι μια γυναίκα που θαυμάζω ποικιλοτρόπως. Ξέρετε το έργο της όλα αυτά τα χρόνια είναι σπουδαίο αλλά δε θα αρκούσε αυτό για να την αγαπήσω τόσο. Είναι άνθρωπος σπάνιας αρμονίας σχεδόν βγαλμένη από γιαπωνέζικη μεταξοτυπία. Ευαίσθητη και ενσυναισθητική μέχρις εσχάτων χωρίς υποψία αυτοπροβολής , έπαρσης και άλλων αντίστοιχων και παντελώς άχρηστων ”θεατρικών” χαρακτηριστικών. Ήσυχη και ταυτόχρονα εκστατικά φροντιστική. Είναι περήφανη για τα λουλούδια της και εγώ πολύ περήφανη που στον θεατρικό μας κήπο στέκομαι κοντά της.

-Τι σε μάγεψε στο μονοπάτι της ηθοποιίας και αποφάσισες να το ακολουθήσεις; Υπάρχει ακόμα αυτή η μαγεία;

Σε πρώτο πλάνο ξεχνιέμαι από εμένα και ζω χίλιες ζωές. Υπάρχει και θα υπάρχει αυτή η μαγεία για όσο κάνω αυτή τη δουλειά. Αν χαθεί θα σταματήσω. Σε δεύτερη ανάλυση το θέατρο όπως ορίστηκε από τους μεγάλους τραγικούς αλλά και από σύγχρονες φωνές όπως ο Μπρεχτ θα εμπεριέχει πάντα την τάση της κοινωνίας για βαθιά κατανόηση της αλήθειας.Αυτό νομίζω με αφορά από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου.

– Τι πιστεύεις ότι λείπει από το σύγχρονο θεατρικό σκηνικό;

Η συνειδητοποίηση πως η δουλειά μας δεν είναι καθόλου μα καθόλου σοβαρή αλλά άκρως ουσιαστική και απαραίτητη. Αν απεγκλωβιστούμε από αυτό το δίπολο και το σύμπλεγμα δε θα πιστεύουμε στα μάτια μας με πόσο όμορφο τρόπο μπορούμε να υπάρχουμε να λειτουργούμε και να συναντιόμαστε με το κοινό.

Διαβάστε επίσης:

Ιστορία χωρίς όνομα, του Στέφανου Δάνδολου στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης