Μάνος Καρατζογιάννης: Η τέχνη έχει τη δυνατότητα να αναμετρηθεί με τη ρητορική του μίσους

Δύο αδέλφια που χωρίζονται σε νεαρή ηλικία και ξανά βρίσκονται εν καιρώ πολέμου, μόνο που αυτή φορά ο καθένας έχει επιλέξει το αντίπαλο στρατόπεδο.

Ο Μάνος Καρατζογιάννης μας μιλά για την ιστορία και τη σχέση των δύο αδελφών, μέσα από την οποία ξετυλίγεται η σύγχρονη πολιτική ιστορία των τελευταίων 50 χρόνων.

CultureNow: Από τις 6 Μαρτίου παρουσιάζετε για δεύτερη φορά (η πρώτη ήταν στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Γαλλικού Θεάτρου), το έργο Diktat. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να παρουσιάσετε ξανά το έργο του Enzo Gormann;

Μάνος Καρατζογιάννης: To αγάπησα αυτό το έργο. Το αγαπήσαμε, κι ο Μάξιμος κι εγώ. Σίγουρα έπαιξε ρόλο η καλή συνεργασία που είχαμε και η απήχηση που είχε η παράσταση στο πρώτο ανέβασμα. Αλλά κυρίως η ανάγκη του έργου, η ανάγκη μας. Να αφήσουμε πίσω τη διχόνοια και να ακούσουμε ο ένας τον άλλον. Να αφουγκραστούμε και να ξανά ξεκινήσουμε από το μηδέν.

C. Ν.: Πείτε μας λίγα λόγια για τους δύο χαρακτήρες του έργου, των δύο αδελφών. Δεν έχουν κοινή πορεία, χωρίζονται σε μικρή ηλικία. Τελικά πώς ξανασυναντιούνται και υπό ποιές συνθήκες;

Μ. Κ.: Δυο στρατόπεδα. Οι Γαλάζιοι και οι Κόκκινοι. Μια ιστορία. Η ίδια. Πάντα. Παντού. Σ’ όλες τις χώρες. Σ’ όλες τις εποχές.
Καθεστώς ο Διχασμός στην πόλη.
Όπως στην οικογένεια του Βάλ και του Πιετ.
Δυο αδέλφια από την ίδια μάνα.
Ο πατέρας…
Ποιος θα επικρατήσει;
Τι θα επικρατήσει;
Τι μπορεί να ανατρέψει το καθεστώς;

Μέσα στη δίνη του εμφύλιου σπαραγμού ένα ραντεβού-απολογισμός θα ενώσει ξανά τα δυο αδέλφια, που θα αφήσουν για λίγο στην άκρη το δίκιο τους. Σε αυτήν την άκρη, στο ανθρώπινο όριο της προσφυγικής κρίσης, λίγο πριν ο ένας αδελφός αναλάβει την εξουσία, τα δυο αδέλφια θα προσπαθήσουν να καταλάβουν το ένα το άλλο.

Να δανειστούν για λίγο ο ένας τα μάτια του άλλου. Να μεταφράσουν την πραγματικότητα ο ένας με την ιδιότητα του άλλου. Να ακούσουν.

Πὠς «διαβάζει» την προσωπική του ιστορία αλλά και την ιστορία του λαού του ένας ψυχίατρος και πὠς ένας καθηγητής ιστορίας;

C. Ν.: Πώς ξετυλίγονται επί σκηνής οι στιγμές της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας των τελευταίων 50 χρόνων;

Μ. Κ.: Μια αλληγορία με φόντο τη σύγχρονη πολιτική ιστορία είναι το Diktat του Εnzo Cormann που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Σύγχρονου Θεάτρου Γαλλικό Θέατρο à la grecque 2016.

Ουσιαστικά μέσα από ένα ανοιχτό δραματουργικό πλαίσιο σχετικά με τον χωροχρόνο του έργου τίθενται ερωτήματα, που συναντάμε ως μοτίβα στη σύγχρονη πολιτική ιστορία των τελευταίων πενήντα ετών.

Η μνήμη των περασμένων γενοκτονιών μας έσωσε ποτέ από τις νέες γενοκτονίες; Γιατί η ιστορία γράφεται πάντα από τους νικητές; Μπορεί ο πολιτισμός να μας βγάλει από το αδιέξοδο ή «καίγεται» κι αυτός ανάμεσα στις στάχτες και τα ερείπια του εμφύλιου σπαραγμού;

Ίσως να έχουν δίκιο και οι δύο, όπως σε όλες τις τραγωδίες. Ένα είναι σίγουρο: το μίσος είναι περιττό.

C. Ν.: Οι δεσμοί αίματος είναι ανίσχυροι μπροστά στο διχασμό και σ’ έναν εμφύλιο πόλεμο;

Μ. Κ.: Το αίμα είναι εκείνο που έχει την πρώτη και την τελευταία λέξη στο έργο. Όταν πήξει στο κεφάλι των ηρώων, τότε θα αφήσουν το αίμα της καρδιάς τους να μιλήσει και να υπερισχύσει εν τέλει της ρητορικής του μίσους των στρατοπέδων τους.

C. Ν.: Πιστεύετε είναι στην ανθρώπινη φύση μας να επιλέγουμε στρατόπεδα, είτε αυτό είναι πολιτικό, ομαδικό, μουσικό κτλ; Οι κοινωνίες που διακατέχονται από ομόνοια και ενότητα είναι ουτοπικές;

Μ. Κ.: Δεν ξέρω. Για μένα ένας κόσμος χωρίς την έννοια της ουτοπίας, δε θα είχε καμία απολύτως αξία. Παρατηρείται πάντως και στη χώρα μας, ακόμα και τώρα που έχουν καταρρεύσει οι ιδεολογίες, να αντιλαμβανόμαστε το δίκιο μέσα από την αίσθηση της παράταξης. Λες και το δίκιο έχει χρώμα. Θεωρείται αδιανόητο να εκτιμάς μόνο μια πλευρά ενός καλλιτέχνη ή ενός πολιτικού. Οφείλεις είτε να τον ακολουθείς είτε να τον απαξιώνεις συλλήβδην. Μας διαφεύγει η έννοια της σύνθεσης. Έχουμε μια θέση και μια κακή, τις περισσότερες μέρες, πρόθεση. Έτσι, «στενά» που ακούμε ο ένας τον άλλον, όταν ακούμε, καταλήγουμε μοιραία στην αντίθεση. Σα να μην μπορούμε να φτάσουμε στο επόμενο στάδιο: δηλαδή στη σύνθεση. Χωρίς όμως τη σύνθεση, που προϋποθέτει το σεβασμό σε ο,τιδήποτε διαφορετικό, δεν μπορεί να υπάρξει τίποτα.

C. Ν.: Τα έργα που επιλέγετε να παίξετε ή να σκηνοθετήσετε έχουν έντονα πολιτικά και κοινωνικά στοιχεία, όπως ο εμφύλιος, η διαφορετικότητα των ατόμων, οι μετανάστες… Είναι κατά κάποιο τρόπο ένα ηθικό χρέος σας ως καλλιτέχνης να θέσετε αυτά τα ζητήματα μέσα από τη δουλειά σας;

Μ. Κ.: Αισθάνομαι πολύ κρίσιμη τη δεδομένη στιγμή. Και πιστεύω ότι για κάποια πράγματα οφείλουμε πια να τοποθετηθούμε. Είναι ζήτημα αξιοπρέπειας. Εμείς που δουλεύουμε στο θέατρο, μέσα από το δρόμο της ποίησης, έχουμε τη δυνατότητα να μιλήσουμε στην καρδιά του θεατή και στη μνήμη. Η μνήμη είναι πιο δυνατή από τη μισαλλοδοξία και την καχυποψία. Η τέχνη έχει τη δυνατότητα να αναμετρηθεί με τη ρητορική του μίσους. Ακόμα κι όταν μοιάζει αδύναμη.

C. Ν.: Μετά το Diktat υπάρχει κάτι νέο που θα παρουσιάσετε στο προσεχές μέλλον;

Μ. Κ.: Ναι, ετοιμάζω κάτι για την άνοιξη στο Θέατρο Βασιλάκου με τέσσερις ανθρώπους που πιστεύω πολύ, πάνω σ῾ένα συγγραφέα που αγαπώ ξεχωριστά.

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση Diktat στο Bios μπορείτε να δείτε εδώ.