Κινηματογραφικές εικόνες της παιδικής ηλικίας, στην Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης

Η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης συνεχίζει τη δραστηριότητά της παρουσιάζοντας το αφιέρωμα…

… με τίτλο «Κινηματογραφικές εικόνες της Παιδικής Ηλικίας», το οποίο θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 7 έως την Κυριακή 10 Μαρτίου 2013.

Το αφιέρωμα περιλαμβάνει τέσσερις ταινίες με πρωταγωνιστές τα παιδιά: Πισότε, το χαμίνι του Σάο Πάολο / Pixote, a lei do mais fraco του Έκτορ Μπαμπένκο / Héctor Babenco (Βραζιλία, 1981), Η ελευθερία είναι ο Παράδεισος / S.E.R. – Svoboda eto rai του Σεργκέι Μποντρόφ  / Sergei Bodrov (Σοβιετική Ένωση, 1990), Η θυσία του Κόρτσακ / Korczak του Αντρέι Βάιντα / Andrzej Wajda (Πολωνία-Γερμανία, 1990) και Ο βασιλιάς των μασκών / Bian Lian του Τιαν Μινγκ Γου / Tian-Ming Wu (Κίνα, 1997). 

ΑΦΙΕΡΩΜΑ
«ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ»
Πρόγραμμα προβολών
07/03/2013: 18.45, Πισότε, το χαμίνι του Σάο Πάολο
                   21.00, Η θυσία του Κόρτσακ
08/03/2013: 18.45, Ο βασιλιάς των μασκών
                   21.00, Η ελευθερία είναι ο Παράδεισος
09/03/2013: 18.45, Η θυσία του Κόρτσακ
                   21.00, Ο βασιλιάς των μασκών
10/03/2013: 18.45, Η ελευθερία είναι ο Παράδεισος
                   21.00, Πισότε, το χαμίνι του Σάο Πάολο

Οι ταινίες
Πισότε, το χαμίνι του Σάο Πάολο / Pixote, a lei do mais fraco
Βραζιλία, 1981
Σκηνοθεσία: Έκτορ Μπαμπένκο / Héctor Babenco, Έγχρωμο, 125΄
Το Σάο Πάολο είναι πλημμυρισμένο από εγκαταλελειμμένα παιδιά, οργανωμένα  σε συμμορίες ανηλίκων. Ο δεκάχρονος Πισότε, περιπλανώμενος και άστεγος, συλλαμβάνεται και οδηγείται στο αναμορφωτήριο, όπου έρχεται αντιμέτωπος με τους νόμους της ζούγκλας που ορίζουν την ζωή στα ιδρύματα εγκλεισμού: κακοποιήσεις και βιασμοί σε καθημερινή βάση, ναρκωτικά, εξαφανίσεις συγκρατούμενων, νυχτερινές επιδρομές από φασιστικές παρακρατικές ομάδες… Όταν δραπετεύει μαζί με δύο συντρόφους του, έχοντας χάσει οριστικά οτιδήποτε έχει σχέση με την αθωότητα της παιδικής ηλικίας,  επιστρέφει και πάλι στους δρόμους όπου κυριαρχούν η ωμή βία, ακραίες μορφές εγκληματικότητας και ο θάνατος είναι πανταχού παρών. Για να μπορέσει να επιβιώσει, συστήνει συμμορία μαζί με τους φίλους του, κατεβαίνοντας σταδιακά στην κόλαση ενός ζοφερού κόσμου: κλοπές, εκβιασμοί, νταβατζιλίκι, φόνος… Στο τέλος, θα φύγει  κυνηγημένος από την αστυνομία, σε άλλη πόλη.

Με αυτή την ταινία ο Έκτορ Μπαμπένκο καταγράφει με μεγάλη σκηνοθετική δεξιοτεχνία και τόλμη, ένα σοβαρό πρόβλημα που ταλανίζει την βραζιλιάνικη (και όχι μόνον) κοινωνία και αφορά στα χιλιάδες ανήλικα παιδιά που ζουν στους δρόμους, σε μια κατάσταση πλήρους ανομίας και παραβατικότητας και έχοντας μέσο όρο ζωής κάτω από τα είκοσι χρόνια. Τα προγράμματα κοινωνικής ένταξης είναι ανύπαρκτα, ενώ τα ιδρύματα που τα φιλοξενούν κατά καιρούς, ουσιαστικά τα εκπαιδεύουν πώς να γίνουν κανονικοί εγκληματίες. Η Αστυνομία, οι παρακρατικές και οι οργανώσεις του υποκόσμου, είτε τα χρησιμοποιούν και τα εκμεταλλεύονται  με τον πιο άγριο τρόπο (διακίνηση ναρκωτικών, πορνεία, εμπόριο ανθρώπινων οργάνων), είτε τα εκτελούν εν ψυχρώ, όταν ο αριθμός τους αυξάνεται και δεν μπορούν να τα ελέγξουν. Η αρχική πρόθεση του σκηνοθέτη ήταν να κάνει ένα ντοκιμαντέρ  σχετικά με το θέμα, γι’ αυτό και η ταινία διατηρεί την συγκλονιστική αμεσότητα του ντοκιμαντέρ, με σκηνές που συλλαμβάνουν εικόνες αληθινής ζωής, σοκάροντας το ανυποψίαστο βλέμμα. Οκτώ χρόνια μετά το γύρισμα της ταινίας, προς επιβεβαίωση των στατιστικών θανάτου, ο μικρός πρωταγωνιστής (παιδί του δρόμου κι αυτός), Φερνάντο Ράμος ντα Σίλβα θα δολοφονηθεί από την αστυνομία, δίνοντας ένα τραγικό εξωκινηματογραφικό τέλος στην ιστορία του Πισότε. 
Αργυρή Λεοπάρδαλη στο Φεστιβάλ Λοκάρνο 1981,  Καλύτερη ξενόγλωσση ταινία από τις Ενώσεις Κριτικών του Λος Άντζελες και της Νέας Υόρκης  

Η ελευθερία είναι ο Παράδεισος / S.E.R. – Svoboda eto rai
(Σοβιετική Ένωση, 1990)
Σκηνοθεσία: Σεργκέι Μποντρόφ / Sergei Bodrov, Έγχρωμο, 75΄
Ο Σεργκέι Μποντρόφ αποτυπώνει στο φιλμ με ευαισθησία, συγκρατημένο λυρισμό, αλλά και ρεαλιστική δύναμη, την Οδύσσεια ενός 13χρονου αγοριού, που το σκάει από το αναμορφωτήριο όπου είναι έγκλειστο στην Άλμα Άτα, για να αναζητήσει τον πατέρα του, τον οποίο δεν έχει δει ποτέ. Αρχίζει ένα μακρύ και επικίνδυνο ταξίδι, ταξιδεύοντας με κάθε δυνατό μέσο (τρένο, αυτοκίνητο, πλοίο ή περπατώντας), διασχίζοντας μια χώρα σε αποσύνθεση και συναντώντας στην διάρκεια του οδοιπορικού του, κάθε λογής ανθρώπους -ο καθένας με δική του ιστορία- μέχρι να φτάσει στο απομονωμένο γκούλαγκ, όπου βρίσκεται φυλακισμένος ο πατέρας του.  Η δεύτερη ταινία του ρώσου σκηνοθέτη, η οποία και τον καθιέρωσε διεθνώς, καταγράφει την ζωή της παιδικής ηλικίας, ως έναν οριστικά χαμένο παράδεισο, μια πραγματικά σκληρή εποχή, μια ακόμα φυλακή, σε πλήρη αντιστοιχία με το αναμορφωτήριο και το στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στοιχεία που παραπέμπουν σε μια κοινωνία ηθικά εξαχρειωμένη, χωρίς νόμο, τάξη, κανόνες και αξίες, ενάντια στην οποία εξεγείρεται διαρκώς ο Σάσα – ο μικρός πρωταγωνιστής υπήρξε πραγματικός τρόφιμος αναμορφωτηρίου. Όταν τελικά φτάνει στο γκούλαγκ (για πρώτη φορά κινηματογραφείται ένα αυθεντικό σοβιετικό στρατόπεδο συγκέντρωσης) και γνωρίζει τον χαμένο πατέρα, βρίσκει έναν άνθρωπο παραιτημένο, βασανισμένο και χωρίς ελπίδα. Το ταξίδι του Σάσα δεν είναι παρά μια περιπλάνηση σ’ ένα τοπίο μετά τη μάχη, στα ερείπια του οποίου συναντά μονάχα το φάντασμα της ελευθερίας.          
Βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Μόντρεαλ 1989

Η θυσία του Κόρτσακ / Korczak (Πολωνία – Γερμανία, 1990)
Σκηνοθεσία: Αντρέι Βάιντα / Andrzej Wajda, Ασπρόμαυρο, 115΄
Η ταινία είναι επικεντρωμένη στη σπουδαία μορφή του  πολωνού θεμελιωτή της μοντέρνας παιδαγωγικής, Γιάνους Κόρτσακ: Γεννημένος στην Βαρσοβία, σε μεγαλοαστική εβραϊκή οικογένεια το 1878, υπήρξε παιδίατρος, συγγραφέας βασικών, όσο και πρωτοποριακών για την εποχή τους (και όχι μόνον) βιβλίων, σχετικά με την εκπαίδευση του παιδιού, τα δικαιώματά του και την ανάπτυξη των δημιουργικών και καλλιτεχνικών του δεξιοτήτων, ιδρυτής και διευθυντής ενός ορφανοτροφείου (έργο ζωής) στην Βαρσοβία, στο οποίο έμεινε αφοσιωμένος μέχρι το τραγικό του τέλος. Το 1942, όταν οι ναζί μετακίνησαν τα εβραιόπουλα από το ίδρυμα στο γκέτο της πόλης, καθώς η τελική λύση είχε ήδη δρομολογηθεί, ο Κόρτσακ τέθηκε επικεφαλής της θλιβερής πομπής, στηρίζοντας τα 200 ορφανά του, αρνήθηκε να παραλάβει το ελβετικό διαβατήριο και να σωθεί (το έργο και η φήμη του ήταν παγκόσμια) και επέλεξε να θυσιαστεί και να χαθεί μαζί τους στο στρατόπεδο εξόντωσης της Τρεμπλίνκα. Ο Βάιντα, σε σενάριο της πολύ καλής σκηνοθέτιδας Ανιέσκα Χόλαντ, καταγράφει την τελευταία περίοδο της ζωής αυτής της σημαντικής προσωπικότητας, μ’ έναν σπαραχτικό όσο και συγκινητικό τρόπο, επικουρούμενος από την εκπληκτική ερμηνεία του Βόιτσεκ Πζόνιακ και την εξαιρετική ασπρόμαυρη φωτογραφία του Ρόμπι Μίλερ, αποτίνοντας φόρο τιμής σ’ έναν υπερασπιστή του θαύματος της παιδικής ηλικίας και μεγάλο δάσκαλο στο μάθημα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.  

Ο βασιλιάς των μασκών / Bian Lian
(Κίνα, 1997)
Σκηνοθεσία: Τιαν Μινγκ Γου / Tian-Ming Wu, Έγχρωμη, 100΄
Ο Βασιλιάς των μασκών είναι ένας ηλικιωμένος μοναχικός άνθρωπος,  καλλιτέχνης του δρόμου, δεξιοτέχνης στην τέχνη της γρήγορης αλλαγής μασκών, τόσο ικανός που θαρρεί κανείς  πως κάνει μάγια. Ο μοναδικός του γιος έχει πεθάνει και θέλει κάποιον ακόλουθο και συνεχιστή του έργου του. Η τρυφερή, συγκινητική και πολυβραβευμένη (14 βραβεία στα αντίστοιχα κινηματογραφικά φεστιβάλ στα οποία συμμετείχε), ταινία του κινέζου σκηνοθέτη Τιαν-Μινγκ Γου, αφορά στην παιδική ηλικία και ταυτόχρονα σε μια πανάρχαια παραδοσιακή τέχνη της Ανατολής και του καλλιτέχνη που την διακονεί. Η προσπάθεια του Βασιλιά να βρει τον διάδοχό του και να του κληροδοτήσει τα μυστικά της τέχνης του διασώζοντας την, θα μας αποκαλύψει μια σκληρή και απάνθρωπη κοινωνική πραγματικότητα: η ιστορία διαδραματίζεται στο Σετσουάν στις αρχές του αιώνα, όπου η οικονομική εξαθλίωση υποχρεώνει πολλές οικογένειες να πουλήσουν τα παιδιά τους για να μπορέσουν να επιβιώσουν. Σε μια από αυτές της «θλιβερές» αγορές  ο γερο-καλλιτέχνης ανακαλύπτει ένα χαριτωμένο και  έξυπνο  αγόρι, που έχει το παρατσούκλι Ντόγκι και το παίρνει μαζί του, χρίζοντάς το διάδοχό του. Ανάμεσά τους δημιουργείται μια σχέση στοργής και αγάπης και ο ηλικιωμένος άντρας μοιάζει να έχει βρει στο πρόσωπο του Ντόγκι, τον γιο που έχει χάσει και έναν άξιο κληρονόμο της τέχνης του, όμως τα πράγματα παίρνουν μια απρόσμενη τροπή…

Οι εκδηλώσεις της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση – Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας 2007-2013.