Κατοικία σε Κρίση: Το σινεμά ως κατοίκιση και οι ιστορικοί κινηματογράφοι υπό εξαφάνιση

Κάθε βραδιά του τριημέρου θα ξεκινάει με σύντομες ομιλίες με τις/τους δημιουργούς, με ανθρώπους του σινεμά, των εικαστικών, της αρχιτεκτονικής, της αρχαιολογίας και των κινημάτων, ενώ θα γίνεται συζήτηση με τις/τους δημιουργούς μετά την προβολή. Το τριήμερο προβολών και συζητήσεων έχει οργανωθεί από την ομάδα Σινέ Κατοίκιση σε συνεργασία με την ομάδα Interferences και πραγματοποιείται στο πλαίσιο του συνεδρίου ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ που διοργανώνει το Τμήμα Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων ΣΑΔΑΣ.

Πώς είναι ένας καλλιτεχνικός χώρος σαν τόπος κατοικίας; Πως μπορεί ένα σινεμά να είναι σαν φωλιά; Τι ρόλο έχουν παίξει οι κινηματογράφοι στις γειτονιές της Αθήνας, στη δημιουργία αίσθησης κοινότητας; Και τι χάνεται όταν κλείνει ένα ιστορικό σινεμά; 

Με αυτά τα ερωτήματα ξεκινά το πρόγραμμα όπου θα συμμετέχουν στις συζητήσεις οι: Θέμις Αμάλλου (κριτικός κινηματογράφου, μέλος του Πολιτιστικού Δικτύου για την Παλαιστίνη), Ντέπυ Βρεττού (παραγωγός, EΡΤ), Αναστασία Γεωργιάδη (αρχιτέκτων, αναστήλωση και αποκατάσταση μνημείων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), Κωνσταντίνα Θεοδώρου (αρχιτεκτόνισσα-ερευνήτρια), Διονυσία Κοπανά (κινηματογραφίστρια), Στέλιος Λεκάκης (αρχαιολόγος, σύμβουλος πολιτιστικής διαχείρισης, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, εκπρόσωπος της MONUMENTA), Λορέττα Μακόλεϊ (ακτιβίστρια, ιδρύτρια της Οργάνωσης Ενωμένων Γυναικών Αφρικής), Ιλιρίντα Μουσαράι (υποψήφια διδακτόρισσα κοινωνιολογίας), Θάλεια Ραυτοπούλου (εικαστικός), Εύη Στάμου (κινηματογραφίστρια, παραγωγός), Ελένη Τζιρτζιλάκη (αρχιτεκτόνισσα, εικαστικός), Χριστίνα Φοίβη (κινηματογραφίστρια-εικαστικός), Ντόρις Χακίμ (εικαστικός), ενώ την πρώτη μέρα θα γίνει επίσης χαιρετισμός και σύντομη ιστορική αναδρομή για τον κινηματογράφο STUDIO New Star Art Cinema από τον Βελισσάριο Κοσσυβάκη (καλλιτεχνικό διευθυντή κινηματογράφου τέχνης).

Στο τριήμερο προβάλλονται ταινίες γυρισμένες από τη χούντα του 1967 ως σήμερα, αλλά και ταινίες που συνδέουν την κατοίκηση στην Αθήνα με την φυγή απ’ αυτήν. Ταινίες γυρισμένες από μπαλκόνια και ταράτσες, πλατείες και σοκάκια, σε οικόπεδα και καφενεία, ανάμεσα σε αμυγδαλιές και κεραίες συνδρομητικής τηλεόρασης, οικογενειακά άλμπουμ και αφροδιασπορικά αρχεία. Η κάθε ταινία είναι σαν μια φωνή ή και πολλές. Πολυφωνίες. Κάθε ταινία είναι σαν μια κατοικία ή και πολλές. Πολυκατοικίες. Το πρόγραμμα μας ταξιδεύει σε χωροχρόνους, γειτονιές, τόπους, φωνές. Κάθε ταινία λειτουργεί σαν μια ψηφίδα που φανερώνει όψεις της ιστορίας του σύγχρονο εξευγενισμού, της τουριστικοποίησης και της νεοαποικιοκρατικής πολιτικής.

Τα σινεμά της Αθήνας έχουν λειτουργήσει σαν συλλογικά καθιστικά, τόποι που μοιραζόμαστε στο σκοτάδι μαζί, ξένοι και αγαπημένα πρόσωπα. Τόποι όπου μαζί μοιραζόμαστε το σκοτάδι. Σε προσφυγικές γειτονιές το σινεμά έχει υπάρξει τόπος συνάντησης, κοινοτικής γιορτής, μέρη όπου ακούγονται εκτοπισμένες γλώσσες και ντοπιολαλιές. Με την είσοδο της τηλεόρασης στα σπίτια, η κινούμενη εικόνα ιδιωτικοποιήθηκε από τα κανάλια και τα συνδρομητικά. Από την αφθονία των 90’s ως το streaming του Netflix, από την οικονομική κρίση μέχρι την πανδημία και τον εξευγενισμό της υπερτουριστικοποίησης των AirBnb, ρωτάμε: Tι σχέσεις έχουμε σήμερα με τα ιστορικά σινεμά και τι ρόλο παίζει το μέσο του κινηματογράφου; Aπό τους υπαίθριους κινηματογράφους σε πλατείες και τις λέσχες κινηματογράφου σε γειτονιές, τι ρόλο παίζει σήμερα το σινεμά στις κοινωνικές διεκδικήσεις; Ποια μοντέλα λειτουργίας βλέπουμε στον κινηματογράφο σήμερα και ποια η δυνατότητα του σινεμά να λειτουργεί στο παρόν ως κόμβος κριτικής σκέψης και πολιτιστικής αντίστασης, ενάντια στον εξευγενισμό και την τουριστικοποίηση στην εποχή των γενοκτονιών σε live streaming;

Το τριήμερο στοχεύει να ξεκινήσει μια εις βάθους χρόνου συζήτηση που φέρει μαζί τους ανθρώπους του σινεμά, της αρχιτεκτονικής, των τεχνών ευρύτερα, των κινημάτων και των γειτονιών.

Το πρόγραμμα ολόκληρου του συνεδρίου ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ βρίσκεται εδώ.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, 9.30μμ

ΧΑΜΕΝΗ ΑΝΟΙΞΗ, ΠΟΛΗ ΥΠΟ (ΑΝΑ)ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

ΣΥΖΗΤΗΣΗ:

Καλωσόρισμα & Συντονισμός: Χριστίνα Φοίβη, Εύη Στάμου

• Βελισσάριος Κοσσυβάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του STUDIO New Star Art Cinema, “Μια σύντομη ιστορική αναδρομή για τα 58 χρόνια του Studio Κινηματογράφο Τέχνης”
• Αναστασία Γεωργιάδη, αρχιτέκτων, αναστήλωση και αποκατάσταση μνημείων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, “Σινεμά στην Αθήνα – Ιστορία, δυνατότητες διάσωσης και εναλλακτικοί τρόποι λειτουργίας”
• Στέλιος Λεκάκης, αρχαιολόγος, σύμβουλος πολιτιστικής διαχείρισης, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, εκπρόσωπος MONUMENTA, Παρουσίαση του έργου της MONUMENTA , Μέλος της Ομάδας της Κοινωνικής Παιδαγωγικής του ΣΚΑΣΙΑΡΧΕΙΟΥ, “Κοινωνική παιδαγωγική, σινεμά και δημόσιος χώρος”

ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΑΙΝΙΩΝ:

• Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ, σκηνοθεσία: Τώνια Μαρκετάκη, 20’, 1967
• ΟΙΚΟΠΕΔΟ, σκηνοθεσία: Θόδωρος Μαραγκός, 13’, 1971
• ΓΙΟΡΤΗ ΣΤΗ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ, σκηνοθεσία: Τάκης Παπαγιαννίδης, 31’, 1977
• ΣΤΑ ΤΟΥΡΚΟΒΟΥΝΙΑ, σκηνοθεσία: Λευτέρης Ξανθόπουλος, 23’, 1982

Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον σκηνοθέτη Τάκη Παπαγιαννίδη.

ΣΑΒΒΑΤΟ 11 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, 9.30μμ

ΓΕΙΤΟΝΙΕΣ, ΦΩΝΕΣ, ΔΙΑΣΠΟΡΕΣ

ΣΥΖΗΤΗΣΗ:

Συντονισμός: Εύη Στάμου

• Θέμις Αμάλλου, κριτικός κινηματογράφου, μέλος του Πολιτιστικού Δικτύου για την Παλαιστίνη, “Η λαϊκή κατοικία σε σταθερή ομηρία. Από τις παράγκες της Αβάνας και της Δραπετσώνας στους σύγχρονους πλειστηριασμούς και την ισοπεδωμένη Γάζα”
• Λορέττα Μακόλεϋ, ακτιβίστρια, ιδρύτρια της Οργάνωσης Ενωμένων Γυναικών Αφρικής, “Να παίζουμε ταινίες που δείχνουν τι νιώθουν οι άνθρωποι στην κοινωνία, πως νιώθουμε ξένοι στη χώρα μας”
• Ιλιρίντα Μουσαράι, υποψήφια διδακτόρισσα κοινωνιολογίας, “Θα ήθελα να ζω σε μια πολυκατοικία με όλες τις φίλες μου”
• Κωνσταντίνα Θεοδώρου, αρχιτεκτόνισσα-ερευνήτρια, “Ανάφης, Νάξου, Αμοργού- Ανάφη, Νάξος, Αμοργός. Κάτω απ’ το τσιμέντο η άμμος?”
• Χριστίνα Φοίβη, εικαστικός-κινηματογραφίστρια, “Πως μπορεί μια ταινία να είναι σαν φωλιά / Σμιλεύοντας κινηματογραφικές φωλιές ως ζωτικός τ(ρ)όπος κοινοτικής κατοίκησης”

ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΑΙΝΙΩΝ:

• Ι ΑΜ AFROGREEK: ΜΑΥΡΑ ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ*, σκηνοθεσία: Αντεόλα Ναόμι Αντερέμι, 20’, 2022
• ΜΑΛΘΑ: The Thrice Burnt Archives of Unreliable Prophecies**, σκηνοθεσία: Μαρία Χριστοφορίδου, 15’, 2021
• ΑΜΥΓΔΑΛΙΑ*, σκηνοθεσία: Χριστίνα Φοίβη, 76’, 2019

Θα ακολουθήσει συζήτηση με τις κινηματογραφική ομάδα της ταινίας ΑΜΥΓΔΑΛΙΑ.

ΚΥΡΙΑΚΗ 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, 9.30μμ

Η ΠΟΛΗ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΓΥΡΩ ΜΑΣ

ΣΥΖΗΤΗΣΗ: 

Συντονισμός: Χριστίνα Φοίβη

• Ντέπυ Βρεττού, παραγωγός, EΡΤ, “Ο ρόλος της κινηματογραφικής αίθουσας στη πόλη και η άνθιση των υπαίθριων αυτοδιαχειριζόμενων κινηματογράφων”
• Ελένη Τζιρτζιλάκη, αρχιτεκτόνισσα, εικαστικός, “Δεν θέλουμε να χαθούν από την Αθήνα όλα τα μικρά τα διαφορετικά, όλα τα κρυμμένα, δεν θέλουμε να χαθούν τα σινεμά. Ο εξευγενισμος και οι εκτοπισμοί στο κέντρο της πόλης”
• Εύη Στάμου, κινηματογραφίστρια-παραγωγός, “Η πολυκατοικία ως ζωντανός οργανισμός”
• Διονυσία Κοπανά, κινηματογραφίστρια, “Πάνω και μέσα από την πόλη”
• Θάλεια Ραυτοπούλου, εικαστικός, “Spoilers”
• Ντόρις Χακίμ, εικαστικός, “Οι καλλιτεχνικοί χώροι ως κατοικίες και χώροι αντίστασης”

ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΑΙΝΙΩΝ:

• NOVAMAX SKYLAND, σκηνοθεσία: Διονυσία Κοπανά, 78’, 2025
• LIWAN: ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ* / ***, σκηνοθεσία: Ντόρις Χακίμ, 29’, 2021

Θα ακολουθήσει συζήτηση με την κινηματογραφίστρια Διονυσία Κοπανά και την εικαστικό Ντόρις Χακίμ.

* στα ελληνικά με αγγλικούς υπότιτλους
** στα αγγλικά με χωρίς ελληνικούς υπότιτλους
*** στα αραβικά/αγγλικά με ελληνικούς/αγγλικούς υπότιτλους

ΣΥΝΟΨΕΙΣ ΤΑΙΝΙΩΝ

Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ, σκηνοθεσία: Τώνια Μαρκετάκη, 20’, 1967

Το γύρισμα της πρώτης ταινίας της καταξιωμένης ελληνίδας σκηνοθέτριας Τόνιας Μαρκετάκη τελείωσε μια εβδομάδα πριν το πραξικόπημα του 1967. Η ταινία “Ο Γιάννης και ο δρόμος” απεικονίζει το σιωπηλό χαρακτήρα του Γιάννη, που γυρνάει στην πόλη, συλλέγει εικόνες, αφουγκράζεται, χορεύει, μπλέκει σε καυγάδες. Είναι ο ενδιάμεσός μας σε έναν κόσμο γεμάτο αντιθέσεις, «μια ατμόσφαιρα μεταξύ πνιγμού κι εγκυμοσύνης πού βάραινε πάνω μας, το πολιτικό αδιέξοδο, τη μοναξιά της μετεφηβικής ηλικίας που μάταια προσπαθεί να σπάσει τον κλοιό της με την ένταξη σε ομάδες» όπως έγραψε και η ίδια η σκηνοθέτις. Η ταινία είναι βασισμένη σε διήγημα του Μενέλαου Λουντέμη ενώ σε κάποιο σημείο ακούγεται και το ποίημα του «Απόψε».

ΟΙΚΟΠΕΔΟ, σκηνοθεσία: Θόδωρος Μαραγκός, 13’, 1971

Η ζωή σε ένα οικόπεδο των Πετραλώνων σε τρεις εποχές του χρόνου. Σε μια αλάνα το φθινόπωρο στήνεται ένα Λούνα Παρκ, το χειμώνα το οικόπεδο ερημώνεται και την άνοιξη χρησιμεύει σαν στάδιο όπου γίνονται οι γυμναστικές επιδείξεις του σχολείου. Γυρισμένη το 1971 και απαγορευμένη από το καθεστώς της Χούντας, η μικρού μήκους ταινία του Θόδωρου Μαραγκού, σε μόλις 12 λεπτά παρουσιάζει τις πολλαπλές χρήσεις του δημόσιου χώρου, μέχρι την εξαγορά του οικοπέδου για την ανέγερση μιας οικοδομής.

ΓΙΟΡΤΗ ΣΤΗ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑ, σκηνοθεσία: Τάκης Παπαγιαννίδης, 31’, 1977   

Στο φιλμ αποτυπώνεται μια λαϊκή γιορτή στη Δραπετσώνα, γεγονός που λειτουργεί ως αφορμή για την καταγραφή της εξέλιξης μιας χαρακτηριστικής προσφυγικής συνοικίας. Η ταινία απέσπασε το α΄ βραβείο ταινίας μικρού μήκους στο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου 1977.

ΣΤΑ ΤΟΥΡΚΟΒΟΥΝΙΑ, σκηνοθεσία: Λευτέρης Ξανθόπουλος, 23’, 1982

Στην κορυφή των Τουρκοβουνίων στην Αθήνα, τα πρώτα αυθαίρετα εμφανίστηκαν τη δεκαετία του ’50, από οικογένειες εσωτερικών μεταναστών που αναζητούσαν στέγη. Το ντοκιμαντέρ του Λευτέρη Ξανθόπουλου, βασισμένο σε αφηγήσεις κατοίκων, ολοκληρώνει την τριλογία του πάνω στο μεταναστευτικό, μετά τα Ελληνική κοινότητα Χαϊδελβέργης και Ο Γιώργος από τα Σωτηριάνικα. Με ποιητική κινηματογραφική γλώσσα, καταγράφει πορτρέτα ζωής μέσα σε μια Αθήνα που μεταμορφώνεται. Εστιάζει στους ήρωές του, αλλά και στο κοινωνικό τους πλαίσιο, αποκαλύπτοντας τις δυσκολίες, τις αντιστάσεις και το αστικό τοπίο που τους περιβάλλει. Ένα λιτό, ανθρώπινο έργο, φτιαγμένο με ευαισθησία, που φωτίζει μια αόρατη πλευρά της κοινωνίας μας.

Ι ΑΜ AFROGREEK: ΜΑΥΡΑ ΠΟΡΤΡΑΙΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, 20’, σκηνοθεσία: Αντεόλα Ναόμι Αντερέμι, 2022

Το 2018, πριν την πανδημία, η Adéọlá Naomi Adérè̩mí μαζί με την Jackie Abhulimen πήραν συνεντεύξεις από Αφροέλληνες πολίτες και κατοίκους, συζητώντας ιδέες γύρω από τον ρατσισμό, την ταυτότητα, την οικοδόμηση του έθνους αλλά και τις απόψεις τους σχετικά με αυτόν τον νεοσύστατο όρο, σε ένα νέο φιλμ το οποίο είχαμε την τιμή να στηρίξουμε. Με μεγάλη μας χαρά παρουσιάζουμε το φιλμ στο κοινό, σε μια περίοδο όπου παρατηρείται στην ελληνική κοινωνία αύξηση του μεροληπτικού λόγου, του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, και μετά από δύο χρόνια παγκόσμιας πανδημίας που έχουν αυξήσει τις εθνικιστικές τάσεις τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.”

ΜΑΛΘΑ: THE THRICE BURNT ARCHIVES OF UNRELIABLE PROPHECIES, σκηνοθεσία: Μαρία Χριστοφορίδου, 15’, 2021

Το ΜΑΛΘΑ είναι ένα βίντεο-δοκίμιο που παραποιεί και κάνει εικασίες πάνω στην πολιτισμική μνήμη. Ξεκινώντας από την κυρίαρχη ελληνική εικονοποιία και την επακόλουθη ηγεμονική υποδούλωση όσων δεν ταιριάζουν σε ένα «ελληνικό φαντασιακό», το Αρχείο ΜΑΛΘΑ εργάζεται για να επιβεβαιώσει την παρουσία ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής στην Ελλάδα και καταδεικνύει πώς μια ρευστή ταυτότητα διαμορφώνεται από τη «μετά θάνατον ζωή της αρχαιότητας».

ΑΜΥΓΔΑΛΙΑ, σκηνοθεσία: Χριστίνα Φοίβη, 76’,  2019

Μπορεί μια ταινία να είναι σαν μια φωλιά; Η Αμυγδαλιά είναι μια αναζήτηση για φωλιές στην Αθήνα, πόλη στο μεταίχμιο μεταξύ του οικείου και του ανοίκειου. Γυρισμενη την περιοδο 2011-2017, την περίοδο οικονομικης, κοινωνικής, συναισθηματικής και ψυχολογικής κρίσης, η φύση γίνεται στήριγμα, βράχος, καταφύγιο για γυναίκες που – σαν ξένο σώμα – βιώνουν την ξενότητα στην Αθήνα. Μέσα από ένα λεξιλόγιο αισθήσεων, η αναζήτηση του ανήκειν – της οικίας, της οικειότητας και οικείων χώρων – συνυφαίνεται με φωνές και πρόσωπα γυναικών σε τόπου όπου η πολυφωνία ανθίζει.

Μια περιπλάνηση από το Πεδίο του Άρεως ως την πλατεία Συντάγματος, από το αθηναϊκά σοκάκια μέχρι απόκοσμες αμμουδιές, υποθαλάσσια τοπία

NOVAMAX SKYLAND, σκηνοθεσία: Διονυσία Κοπανά, 78’, 2025

Γυρισμένη μέσα στην πανδημία σε μια ταράτσα ανάμεσα στα αθηναϊκά μπαλκόνια, θραυσματικές εικόνες, ήχοι, φευγαλέες, ανολοκλήρωτες ιστορίες. Οι εποχές εναλλάσσονται, τα σημαντικά μπλέκονται με τα ασήμαντα, η ομορφιά και η ασχήμια συνυπάρχουν. Καιρικά φαινόμενα, παράλογες συνθήκες, συμβάντα, ανθρώπινες χειρονομίες και άλλες ψηφίδες της ζωής, συνυφαίνουν το φάσμα ενός αστικού οικοσυστήματος.

LIWAN: ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ, σκηνοθεσία: Ντόρις Χακίμ, 29’, 2021

Η ταινία “Liwan” (Λιγουάν) αφορά ένα “πολιτιστικό καφέ” στη Ναζαρέτ, το οποίο άνοιξε το 2016, όταν η παλιά αγορά της Ναζαρέτ αποτελούσε απροσπέλαστη περιοχή, ρημαγμένη από την εφαρμογή ενός σχεδίου “ανάπλασης”. Παρά τις πολλές δυσκολίες, το καφέ άνοιξε και το παράδειγμά του ακολούθησαν πολλοί πολιτισμικοί χώροι, φέρνοντας στον χώρο μια αναβίωση των υπαίθριων αγορών (souq). Οι χώροι αυτοί εξασκούν μια πρακτική ‘πολιτιστικής αντίστασης’, οργανώνοντας δραστηριότητες που επικεντρώνονται στην παλαιστινιακή ταυτότητα. Η ταινία αποτελεί ένα σημαντικό τεκμήριο της μη βίαιης παλαιστινιακής αντίστασης.