Η Ελλάδα και η Δύση: Ομιλία στο Megaron Plus

Οι καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Μ. Z. Κοπιδάκης και Στάθης Ψύλλος σκιαγραφούν όψεις των σχέσεων Ελλάδας και Δύσης …

αναφερόμενοι στο έργο των αρχαίων κλασικών (Πλάτωνα, Αλκαίου, Οράτιου κλπ) και τη λειτουργία του ως υπόβαθρου της κοινής πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Πρόκειται για την εναρκτήρια μιας σειράς ομιλιών του φετινού Κύκλου «Κοινωνία-Οικονομία-Δίκαιο» του Megaron Plus που πραγματοποιούνται σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ) και την Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας (Ε.Μ.Ε.ΙΣ.).

«Η Ελλάδα και η Δύση» ή αλλιώς οι όψεις των σχέσεων που ανέπτυξαν στο πέρασμα των αιώνων οι Έλληνες και οι ευρωπαϊκοί λαοί απασχολούν, μεταξύ άλλων, το ανοιχτό φόρουμ ιδεών που συνιστά και φέτος το πρόγραμμα του Megaron Plus και ειδικότερα τον Κύκλο του με θέμα «Κοινωνία-Οικονομία-Δίκαιο». Έναν Κύκλο (διαλέξεων, δημόσιων συζητήσεων και νομικών συμποσίων) που πραγματοποιείται σε συνεργασία με άλλους ελληνικούς και ξένους φορείς πολιτισμού, ιδρύματα κι οργανισμούς και τη συμμετοχή κορυφαίων προσωπικοτήτων και διανοουμένων οι οποίοι συζητούν θέματα που απασχολούν την κοινωνία και τη διαμόρφωση του κόσμου που αλλάζει κι επαναδιατυπώνει το μέλλον του.

Στο πλαίσιο αυτού του Κύκλου, η πρώτη εκδήλωση μιας σειράς ομιλιών με θέμα την «Ελλάδα και τη Δύση», φέρνει στη σκηνή του Megaron Plus – τη Δευτέρα 29 Οκτωβρίου, στις 7 το απόγευμα – τον καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μ. Ζ. Κοπιδάκη και τον καθηγητή Φιλοσοφίας και Θεωρίας της Επιστήμης και της Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Στάθη Ψύλλο. Την εκδήλωση συντονίζει ο αρθρογράφος της Καθημερινής κι αρχισυντάκτης του καλλιτεχνικού τμήματος της εφημερίδας, Νίκος Ξυδάκης. Χαιρετισμό θα απευθύνουν ο Τηλέμαχος Μαράτος, Πρόεδρος του Ε.Μ.Ε.ΙΣ. και ο Μάνος Δημητρακόπουλος, Αντιπρόεδρος του Κ.Ι.Κ.Π.Ε.

Δύο Έλληνες επιστήμονες να μοιραστούν με το κοινό του Μεγάρου τις απόψεις τους περί της αμφίδρομης σχέσης Ελλήνων και ευρωπαϊκών λαών που με διακυμάνσεις συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Πιο συγκεκριμένα, μέσα από τη διάλεξή του με τίτλο «Αλκαίος και Οράτιος στον Ψηλορείτη», ο καθηγητής Μ. Κοπιδάκης, θα μιλήσει για την κλασική παράδοση και τη λειτουργία της ως υπόβαθρου της κοινής πολιτιστικής μας κληρονομιάς Ελλήνων κι Ευρωπαίων, έχοντας ως σημείο αναφοράς μία «επιφάνεια» που συντελέστηκε το 1941, με πρωταγωνιστές τον στρατηγό Κράιπε και τον εκπρόσωπο της Αγγλίας επί γερμανοκρατούμενης Κρήτης, Πάτρικ Λη Φέρμορ. Ενώ η ομιλία του καθηγητή Στάθη Ψύλλου με θέμα «Ιδέες και πράξεις: Ο Πλάτων και η σύγχρονη φιλοσοφία» θα περιστραφεί γύρω από το χρέος της ευρωπαϊκής φιλοσοφικής σκέψης στον αρχαίο Έλληνα φιλόσοφο, με αφορμή την πολυσυζητημένη δήλωση του Άγγλου μαθηματικού και φιλόσοφου Αλφρεντ Νορθ Γουάιτχεντ, συνεργάτη του Μπέρτραντ Ράσελ, πως «ο ασφαλέστερος γενικός χαρακτηρισμός της ευρωπαϊκής φιλοσοφικής παράδοσης είναι ότι συνίσταται σε μια σειρά από υποσημειώσεις στον Πλάτωνα».

Στη διάλεξή του με θέμα «Αλκαίος και Οράτιος στον Ψηλορείτη», ο καθηγητής Μ. Κοπιδάκης ανατρέχει στο ιστορικό γεγονός της απαγωγής του Γερμανού διοικητή του νησιού, Κράιπε, από μια ομάδα Κρητών αγωνιστών, με επικεφαλής τον Άγγλο ταγματάρχη Πάτρικ Λη Φέρμορ, που τον οδηγεί στον Ψηλορείτη σκοπεύοντας να τον φυγαδεύσει στην Αίγυπτο. «Πάνω στις χιονισμένες βουνοπλαγιές» σημειώνει ο καθηγητής «συντελείται μια «επιφάνεια». Ο Γερμανός απαγγέλλει στα λατινικά την πρώτη στροφή από την ωδή του κορυφαίου Λατίνου ποιητή Οράτιου κι εκεί που σταματά για να πάρει ανάσα, ο Άγγλος συνεχίζει την απαγγελία του ποιήματος επίσης στα λατινικά.

Η ωδή αυτή είναι ελεύθερη απόδοση ενός ποιήματος του Αλκαίου – του αρχαίου ποιητή από την Μυτιλήνη που επηρέασε πολλούς μεταγενέστερους -, το θέμα του οποίου απαντά και σε ριζίτικα τραγούδια».

Η τεράστια επιρροή που άσκησε η αρχαιοελληνική σκέψη στη διαμόρφωση της σύγχρονης ευρωπαϊκής φιλοσοφικής θεώρησης απασχολεί και τη διάλεξη του Στάθη Ψύλλου («Ιδέες και πράξεις: Ο Πλάτων και η σύγχρονη φιλοσοφία») που επικεντρώνεται στη διαδρομή των Πλατωνικών ιδεών στο πέρασμα των αιώνων. Εκκινώντας το συλλογισμό του από την πολυσυζητημένη δήλωση του μαθηματικού και φιλόσοφου Αλφρεντ Νορθ Γουάιτχεντ πως «ο ασφαλέστερος γενικός χαρακτηρισμός της ευρωπαϊκής φιλοσοφικής παράδοσης είναι ότι συνίσταται σε μια σειρά από υποσημειώσεις στον Πλάτωνα», ο καθηγητής υπογραμμίζει πως «αν και υπερβολική αν αναγνωστεί κυριολεκτικά, η δήλωση αυτή αναδεικνύει με έμφαση το χρέος της ευρωπαϊκής φιλοσοφικής σκέψης στον Πλάτωνα. Είτε ως αντίπαλος είτε ως σύμμαχος, ο Πλάτων αποτέλεσε και αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή ιδεών, επιχειρημάτων και θέσεων που διατηρούν την επικαιρότητα και την ζωντάνια τους. Από τη θεωρία της γνώσης και την θεωρία των ιδεών ως την ηθική και τη δομή της πολιτείας, ο Πλάτων, και μέσω αυτού ο Σωκράτης, έθεσαν σε κίνηση μια δέσμη ιδεών που συγκροτούν τη φιλοσοφία και την προβάλλουν ως μια αναστοχαστική δραστηριότητα που συνθέτει και ανασυνθέτει τους διανοητικούς ορίζοντες  του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Η αφήγηση των διαδρομών των Πλατωνικών ιδεών στην φιλοσοφία θα αναδείξει ότι η πλατωνική σκέψη διδάσκει στον σύγχρονο άνθρωπο τρόπους για να αντιτάξει τον ορθό λόγο σε τρέχοντες μύθους, για να ανακαλύψει τον «εσωτερικό  Σωκράτη» που θα αποτελέσει αρωγό της προσπάθειάς του να εξετάσει τον βίο του, για να επανασυνδέσει την γνώση με την αρετή και να αναθεωρήσει  την θέση του στον κόσμο».

Ο Μ. Ζ.  Κοπιδάκης γεννήθηκε το 1945. Σπούδασε κλασική φιλολογία στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Χαϊδελβέργης. Από το 1975 ως το 1998 δίδαξε Αρχαία Ελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. και από το 1999 δίδαξε στο Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σήμερα είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.Έχει γράψει: “Το Γ΄ βιβλίο των Μακκαβαίων και ο Αισχύλος” (1982), “Αριάδνη. Σχόλια στον ερωτικό Σεφέρη” (1984), “Γιώργος Σεφέρης και Μάρω. Αλληλογραφία” (επιμέλεια, 1986), Λογγίνος, “Περί ύψους” (μετάφραση και σχόλια, 1990), “Συμωνίδου, Ίαμβος κατά γυναικών” (1994), “Οίνον επαινώ. Ανθολογία ποίησης για το κρασί” (1995), “Ιστορία της ελληνικής γλώσσας” (σχεδιασμός και επιμέλεια, 1999), “Εν λόγω ελληνικώ…” (2003) κ.ά. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα αφορούν τον Αισχύλο, τη μετάφραση των Εβδομήκοντα, την Καινή Διαθήκη (θρησκειολογικό υπόβαθρο, γλώσσα και ύφος), την ελληνόφωνη Ιουδαϊκή γραμματεία, την ιστορία της ελληνικής γλώσσας, την Κρητική διάλεκτο, τη νεοελληνική ποίηση και την ιστορία των Κρητικών επαναστάσεων.

Ο Στάθης Ψύλλος είναι καθηγητής της Φιλοσοφίας της Επιστήμης και της Μεταφυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας Φιλοσοφίας της Επιστήμης (l’AIPS). Έλαβε το διδακτορικό του στη Φιλοσοφία της Επιστήμης από το King’s College London το 1994 και εργάστηκε στο London School of Economics από το 1995 έως το 1998. Από το 1993 έως το 1998 διετέλεσε πρώτα βοηθός και στη συνέχεια αναπληρωτής διευθυντής σύνταξης του British Journal for the Philosophy of Science. Από το 1998 είναι συνεργάτης του Centre for the Philosophy of Natural and Social Sciences (CPNSS) του LSE. Από το 2007 έως το 2009 διετέλεσε Πρόεδρος της European Philosophy of Science Association (EPSA). Από το 2009 είναι Διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού Metascience. Είναι συγγραφέας των βιβλίων: Scientific Realism: How Science Tracks Truth (Routledge 1999), Causation and Explanation (Acumen & McGill-Queens University Press 2002) – το οποίο έλαβε το βραβείο των Προέδρων της Βρετανικής Εταιρίας για τη Φιλοσοφία της Επιστήμης (BSPS) για το καλύτερο εγχειρίδιο φιλοσοφίας της επιστήμης -, Philosophy of Science A -Z (Edinburgh University Press 2007),  Λογική: Η Δομή του Επιχειρήματος (με τους Δημήτρη Πορτίδη και Διονύσιο Αναπολιτάνο, Νεφέλη 2007), Knowing the Structure of Nature (Palgrave/MacMillan, 2009), Επιστήμη και Αλήθεια (Εκδόσεις Οκτώ, 2009). Είχε την επιμέλεια (με τον Martin Curd) του Routledge Companion to Philosophy of Science (Routledge 2008) – το οποίο αποτέλεσε ένα από το εξαίρετα ακαδημαϊκά βιβλία για το έτος 2008, σύμφωνα με το περιοδικό Choice. Έχει δημοσιεύσει πάνω από ογδόντα άρθρα, κυρίως στην φιλοσοφία της επιστήμης και τη μεταφυσική, σε έγκυρα διεθνή περιοδικά και συλλογικούς τόμους.