Η Σύγχρονη Τέχνη στη Biennale της Βενετίας (2007-2022): Κύκλος διαλέξεων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Ο κύκλος αυτός αποτελεί μια μεγάλη εικονική περιήγηση στα πιο ενδιαφέροντα και πιο σημαντικά έργα σύγχρονης τέχνης που παρουσιάστηκαν στη Biennale της Βενετίας τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια (2007-2022). Η παλαιότερη, μεγαλύτερη και σημαντικότερη Biennale τέχνης, μάς παρέχει τη δυνατότητα, κάθε δύο χρόνια να παρατηρούμε το φαινόμενο της καλλιτεχνικής δημιουργίας σε όλο τον κόσμο, έτσι όπως παρουσιάζεται στη μεγάλη αυτή συνάντηση της παγκόσμιας τέχνης. Παρουσιάζει μια επιλογή από έργα των κεντρικών αφηγήσεων των επιμελητών, του σκεπτικού που διαμόρφωσε τις επιμελητικές τους προτάσεις, αλλά και έργα των εθνικών συμμετοχών και των παράλληλων εκθέσεων, εμβαθύνοντας στο συναρπαστικό πεδίο της σύγχρονης τέχνης.

Οι διαλέξεις, που πραγματοποιούνται από τον Ιστορικό Τέχνης Παντελή Τσάβαλο, βάζουν στο μικροσκόπιο τέσσερις Biennale (2007, 2017, 2019, 2022), με προβολή πλούσιου εικονογραφικού υλικού, ακολουθώντας έναν συνδυασμό κοινωνικοϊστορικής, φορμαλιστικής και σημειολογικής μεθοδολογίας προσέγγισης.

Η παρακολούθηση των 4 συναντήσεων μπορεί να γίνει δια ζώσης ή online.

Οι ομιλίες θα γίνονται στα ελληνικά.

Δευτέρα 8 Μαΐου

Η πρώτη διάλεξη παρουσιάζει μία επιλογή από έργα της Biennale του 2007. Η συγκεκριμένη έκθεση, μία από τις πιο ενδιαφέρουσες που παρουσιάστηκαν ποτέ, έχει τίτλο THINK WITH THE SENSES – FEEL WITH THE MIND (Σκέψου με τις αισθήσεις – Νιώσε με το μυαλό). Το λογοπαίγνιο μεταξύ των φράσεων στοχεύει στην άρση της διαφοροποίησης μεταξύ των δύο πόλων της ανθρώπινης συνείδησης που έχει διατυπωθεί και επικρατήσει από τα αρχαία χρόνια: Ο νους έναντι των αισθήσεων, η λογική έναντι του υπερλογικού, η σκέψη έναντι του συναισθήματος και στην περίπτωση των έργων τέχνης, τα εννοιολογικά έργα που προσλαμβάνουμε (και απολαμβάνουμε) μέσω διεργασιών του νου και τα έργα που στοχεύουν σε ένα είδος αισθητικής εμπειρίας και των οποίων το νόημα υπάρχει και προσλαμβάνεται μέσω των φορμαλιστικών ιδιοτήτων και των συναισθημάτων που αυτά προκαλούν. Το στοίχημα που κέρδισε ο Robert Storr, με την επιλογή των έργων και των καλλιτεχνών για την 52η Biennale, ήταν ακριβώς η πεποίθηση ότι τα σημαντικά έργα τέχνης είναι αυτά που ακροβατούν με επιτυχία ανάμεσα στους προαναφερθέντες πόλους, προσφερόμενα για κατανόηση στην πλήρη πολυπλοκότητά τους, διανοητική, συναισθηματική και αντιληπτική.

Δευτέρα 15 Μαΐου

Η Biennale του 2017 είναι ένας ύμνος στην ίδια την τέχνη και τους καλλιτέχνες, όπως υπονοεί και ο τίτλος της VIVA ARTE VIVA (Ζήτω η τέχνη, ζήτω / Ζήτω η ζωντανή τέχνη). Όπως αναφέρει η επιμελήτρια της έκθεσης Christine Macel, σήμερα, σε έναν κόσμο γεμάτο συγκρούσεις και σοκ, η τέχνη μαρτυρεί το πιο πολύτιμο μέρος αυτού που μας κάνει ανθρώπους. Η τέχνη είναι το απόλυτο έδαφος για προβληματισμό, ατομική έκφραση, ελευθερία και θεμελιώδη ερωτήματα. Η τέχνη είναι το αγαπημένο βασίλειο για τα όνειρα και τις ουτοπίες, ένας καταλύτης για τις ανθρώπινες σχέσεις που μας ενώνει τόσο με τη φύση όσο και με τον κόσμο, που μας ανεβάζει σε μια πνευματική διάσταση. Η τέχνη είναι ο τελευταίος προμαχώνας, ένας κήπος που πρέπει να καλλιεργηθεί πάνω και πέρα από τις τάσεις και τα προσωπικά ενδιαφέροντα. Στέκεται ως αναμφισβήτητη εναλλακτική στον ατομικισμό και την αδιαφορία. Μας διαμορφώνει και μας συγκροτεί. Σε μια εποχή παγκόσμιας αταξίας, η τέχνη αγκαλιάζει τη ζωή και ο ρόλος, η φωνή και η ευθύνη του καλλιτέχνη καθίστανται πιο κρίσιμοι από ποτέ.

Δευτέρα 22 Μαΐου

Η Biennale του 2019 με τίτλο MAY YOU LIVE IN INTERESTING TIMES (Μακάρι να ζήσετε σε ενδιαφέροντες καιρούς), αποτελεί ταυτόχρονα κατάρα και ευχή, καθιερωμένη αναφορά και ψευδή είδηση και διερευνά τον τρόπο με τον οποίο η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως οδηγός που ανοίγει τα μάτια των ανθρώπων σε απρόσμενους τρόπους ύπαρξης στον κόσμο, αλλάζοντας έτσι την άποψή τους για τον κόσμο αυτό. Σε έναν κόσμο που μαστίζεται από κρίσεις, ανακατατάξεις και διαβρώσεις της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, τις παραδόσεις και τις καθιερωμένες σχέσεις, η τέχνη προσπαθεί να επανεκτιμήσει τους όρους και τα όρια αναφοράς και οι επιλογές του επιμελητή επικεντρώνονται στο έργο καλλιτεχνών που αμφισβητούν τις υπάρχουσες συνήθειες σκέψης και με το έργο τους διευρύνουν τις αναγνώσεις μας για αντικείμενα και εικόνες, χειρονομίες και καταστάσεις. Όπως αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης Ralph Rugoff, η κεντρική πεποίθηση της Biennale του 2019 είναι ότι το πιο σημαντικό σε μια έκθεση δεν είναι αυτό που εκθέτει, αλλά πώς το κοινό μπορεί να χρησιμοποιήσει την εμπειρία του μετά από την έκθεση, για να αντιμετωπίσει τις καθημερινές πραγματικότητες με διευρυμένες απόψεις και με νέες ενέργειες.

Δευτέρα 29 Μαΐου

Η Biennale του 2022 πήρε τον τίτλο της, THE MILK OF DREAMS (Το Γάλα των Ονείρων), από ένα βιβλίο της Leonora Carrington (1917–2011), στο οποίο η σουρεαλίστρια καλλιτέχνις περιγράφει έναν μαγικό κόσμο όπου η ζωή επαναπροσδιορίζεται συνεχώς μέσα από το πρίσμα της φαντασίας. Η σύνδεση μεταξύ πραγματικότητας και υπερ-πραγματικότητας έδωσε την αφορμή και τη δυνατότητα στην Cecilia Alemani να στήσει μία πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση με ένα μεγάλο εύρος έργων που αναπαριστούν τα σώματα και τις μεταμορφώσεις τους, έργων που επικεντρώνονται στη σχέση μεταξύ της ανθρώπινης υπόστασης και της τεχνολογίας και έργων που διερευνούν τη σχέση των σωμάτων με τη γη και το κοσμικό στερέωμα. Στις επιλογές της Alemani κυρίαρχη θέση έχουν έργα που εκφράζουν τον προβληματισμό τους για μία σειρά από τρέχοντα θέματα, όπως η πίεση της τεχνολογίας, η έξαρση των κοινωνικών εντάσεων, το ξέσπασμα της πανδημίας και η διαφαινόμενη απειλή περιβαλλοντικής καταστροφής, υπενθυμίζοντάς μας ότι ως θνητά σώματα, δεν είμαστε ούτε αήττητοι ούτε αυτάρκεις, αλλά μάλλον μέρος ενός συμβιωτικού ιστού αλληλεξαρτήσεων που μας δένουν, τόσο μεταξύ μας όσο και με άλλα είδη ζωής και με τον πλανήτη συνολικά.

Contemporary Art Talks

Υπενθυμίζεται ότι η σειρά συναντήσεων Contemporary Art Talks έχουν στόχο να διερευνήσουν το ευρύ και σύνθετο πεδίο της σύγχρονης τέχνης. Καλλιτέχνες που διαμόρφωσαν τη σύγχρονη εικαστική σκηνή και στιγμάτισαν με το έργο τους τη σύγχρονη ιστορία της τέχνης, μουσεία με ισχυρό αντίκτυπο και πολιτιστικοί θεσμοί που διαμορφώνουν τις τρέχουσες συνθήκες αποτελούν μερικά από τα θέματα που θα μας απασχολήσουν. Ο συγκεκριμένος κύκλος διαλέξεων αποτελεί συνέχεια του πρώτου κύκλου για τη Σύγχρονη Τέχνη που παρουσιάστηκε τον Μάρτιο και τον Απρίλιο 2023 με τίτλο «Τι είναι αυτό που κάνει τη σύγχρονη τέχνη τόσο διαφορετική, τόσο ελκυστική και τόσο αμφιλεγόμενη;».

Λίγα λόγια για τον ομιλητή

Ο Παντελής Τσάβαλος είναι ιστορικός τέχνης. Έχει σπουδάσει Ελληνική και Αγγλική γλώσσα και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ζωγραφική και γραφιστική στη Σχολή Βακαλό, ιστορία και φιλοσοφία της τέχνης στο Open University και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Είναι Καθηγητής Ιστορίας Τέχνης και Κοσμήτωρ του Κολλεγίου Βακαλό. Συνεργάζεται με δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς στην επιμέλεια και παρουσίαση διαλέξεων και σεμιναρίων σε θέματα τέχνης και πολιτισμού. Τα τελευταία χρόνια διατηρεί το ιστολόγιο tsavalos.com.