Η Κατάρρευση (The Crack-up), του Φράνσις Σκοττ Φιτζέραλντ που δημοσιεύτηκε το 1936 στο περιοδικό Esquire, είναι αυτοβιογραφικό δοκίμιο ωμής ειλικρίνειας, όπου συνυπάρχουν αυτοοικτιρμός και υπερηφάνεια. Κείμενο πικρό, που δεν του λείπει το χιούμορ, καταγράφει τη «σκοτεινή νύχτα της ψυχής, που είναι πάντα τρεις το πρωί, κάθε μέρα». [… ]
Στην Κατάρρευση κυριαρχεί η αίσθηση της χρεοκοπίας, της αποτυχίας, της απογοήτευσης, της απομάγευσης του κόσμου, της πρόωρης ψυχολογικής γήρανσης (που είναι το άλλο όνομα της ωριμότητας), της πικρίας, της απελπισίας, αλλά και της νοσταλγίας, της απώλειας όχι του παραδείσου αλλά της πεποίθησης ότι ο παράδεισος είναι εφικτός. –ΑΡΗΣ ΜΠΕΡΛΗΣ
Και βέβαια η ζωή όλη είναι μια διαδικασία κατάρρευσης αλλά τα πλήγματα που την κάνουν δραματική –τα μεγάλα, ξαφνικά πλήγματα που έρχονται, η φαίνεται να έρχονται, απ’ έξω, αυτά που θυμάσαι και τα θεωρείς αιτία όλων των δεινών και, σε στιγμές αδυναμίας, τα λες στους φίλους σου– δεν δείχνουν τις συνέπειές τους αμέσως. Υπάρχει κι ένα άλλο είδος πλήγματος που έρχεται από μέσα – που δεν το νιώθεις παρά μόνο όταν είναι αργά πια για να κάνεις κάτι, ωσότου συνειδητοποιήσεις κάτι ανέκκλητο – ότι από μια άποψη ποτέ δεν θα είσαι ξανά ο άνθρωπος που ήσουν. Τα πλήγματα του πρώτου είδους φαίνεται να συντελούνται γρήγορα, αλλά του δευτέρου είδους συντελούνται χωρίς να το καταλάβεις, μολονότι συνειδητοποιούνται ξαφνικά.
Η δική μου ευτυχία στο παρελθόν έφτασε συχνά σε τέτοια έκσταση που δεν μπορούσα να τη μοιραστώ ακόμη και με το πιο αγαπημένο μου πρόσωπο […] και νομίζω ότι η ευτυχία μου, η το ταλέντο μου για αυταπάτη ή ό,τι άλλο θέλετε, ήταν μια εξαίρεση. Δεν ήταν το φυσικό πράμα αλλά το αφύσικο – τόσο αφύσικο όσο και το Μπουμ της ευημερίας. Και η πρόσφατη εμπειρία μου είναι παράλληλη με το κύμα της απελπισίας που σάρωσε το έθνος όταν το Μπουμ κατέρρευσε.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Φράνσις Σκοττ Φιτζέραλντ
Η ζωή του Φράνσις Σκοττ Φιτζέραλντ είναι ένα τραγικό παράδειγμα των δύο όψεων του Αμερικανικού Ονείρου: οι χαρές του έρωτα, του πλούτου και της επιτυχίας και η τραγωδία που είναι συνυφασμένη με τις ακρότητες και την αποτυχία. Γεννημένος το 1896 στο Σαιντ Πωλ της Μινεσότα σε καθολική και ευκατάστατη οικογένεια, άρχισε να γράφει από πολύ νωρίς. Όταν οι ΗΠΑ μπαίνουν στον πόλεμο το 1917 κατατάσσεται στο στρατό, υπηρετών τας τη διετή θητεία του στην Αμερική, και γνωρίζει τη Ζέλντα Σέαρ, η οποία αρνείται να τον παντρευτεί λόγω δικής του έλλειψης χρημάτων. Το 1920 όμως κυκλοφορεί το πρώτο του μυθιστόρημα (This Side of Paradise) που θα σημειώσει μεγάλη επιτυχία· ο γάμος με τη Ζέλντα γίνεται αμέσως. Ο Φιτζέραλντ, επαγγελματίας πλέον συγγραφέας, συνεργάζεται και με διάφορα περιοδικά, συνεργασία που θα ήταν επικερδής αν οι δαπάνες του ζεύγους δεν ήταν αυξημένες εξαιτίας της πολυτελούς ζωής τους. Το δεύτερο μυθιστόρημα του Φιτζέραλντ, The Beautiful and the Damned, περιγράφει ακριβώς ένα ζευγάρι που ζει μες στην τρυφηλότητα και στον ηδονισμό. Λίγο μετά τη γέννηση του μοναδικού τους παιδιού θα κυκλοφορήσει το σπουδαιότερο μυθιστόρημά του, Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ.
Η σπάταλη ζωή, οι συνεχείς μετακινήσεις (ταξίδευαν από πόλη σε πόλη της Ευρώπης και διέμειναν σε οκτώ πολιτείες των ΗΠΑ), καθώς και η θυελλώδης σχέση των Φιτζέραλντ επιβάρυναν την υγεία και των δύο : Ο Φιτζέραλντ αντιμετώπιζε ολοένα σοβαρότερο πρόβλημα αλκοολισμού και η Ζέλντα, μετά από αρκετούς νευρικούς κλονισμούς, διεγνώσθη εντέλει ότι πάσχει από σχιζοφρένεια.
Ωστόσο ο Φιτζέραλντ κατόρθωσε να τελειώσει και να εκδώσει το 1934 το τέταρτο μυθιστόρημά του, Tender is the Night, με πληθώρα αυτοβιογραφικών στοιχείων· αποτελεί και αυτό χρονικό μιας αποτυχίας η πολλαπλών αποτυχιών. Ο Φιτζέραλντ πέθανε το 1940 στα σαραντατέσσερά του, από καρδιακή προσβολή. Μολονότι στον καιρό του ήταν κυρίως γνωστός ως εκκεντρικός μέθυσος και ενσαρκωτής των υπερβολών και ακροτήτων που χαρακτήριζαν την εποχή της τζαζ, η αποτύπωση αυτής της εποχής στα έργα του και το αναμφισβήτητο ταλέντο του του χαρίζουν σήμερα επάξια ξεχωριστή θέση στην ομάδα των νεωτερικών συγγραφέων.
ΣΧΕΔΙΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: ΤULLIO PERICOLI, 1990
