«To ’36 ήταν ένα είδος διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα στην παιδική μας ηλικία και την εφηβική. Η απόσβεση του πίσω δωματίου και η προοδευτική του μετατροπή σε αποθήκη ήταν μια από τις πρώτες αλλαγές που συντελέστηκαν στην από δω πλευρά αυτής της γραμμής» γράφει η Μαρτίν Γκάιτε σε ένα βιβλίο που διατρέχει την προσωπική της ζωή μέσα στον ιστορικό χρόνο. Τα γεγονότα που παρουσιάζει και στα οποία αναφέρεται είναι πολλά, είναι δραματικά και μας μεταφέρουν σε ένα άστατο πολιτικό περιβάλλον καθώς η Ισπανία βίωσε έναν έντονο πολιτικό πυρετό με τον εμφύλιο, την μετεμφυλιακή κατάσταση υπό τον Φράνκο και βέβαια τον θάνατό του και την μετάβαση σε δημοκρατία μετά από σαράντα χρόνια δικτατορίας. Ο ισπανικός εμφύλιος υπήρξε μια περίοδος κρίσιμη που σημαδεύτηκε από σωρεία δολοφονιών και εξόντωσης δημοκρατικών πολιτών, δεν είναι τυχαίο πως τον πόλεμο αυτόν τον κάλυψαν ως δημοσιογράφοι τόσο ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ όσο και ο Τζορτζ Όργουελ οι οποίοι και έγραψαν βιβλία σχετικά, «Για ποιον χτυπά η καμπάνα» και «Πεθαίνοντας στην Καταλονία».
Στα ενδότερα μιας ζωής γραμμένης από τα ιστορικά γεγονότα και τα παραλειπόμενά της
Το μυθιστόρημα της Γκαιτέ δύναται να μας μεταφέρει με τη δική της ιδιαίτερη ματιά και με ισχυρό το αποτύπωμά της το κλίμα οδύνης και σπαραγμού, όλον αυτόν τον βουβό πόνο που σημάδεψε τους ανθρώπους εκείνης της περιόδου. Είναι εκτός των άλλων και ένας φόρος τιμής σε αυτούς που άδικα κατακρεουργήθηκαν. Μέσα από έμμεσες αναφορές, μέσα από μια συνομιλία αλά Μωπασάν με έναν άγνωστο προσφέρει τη δική της ανταπόκριση από το πίσω δωμάτιο, από έναν χώρο τόσο προσωπικό και τόσο οικείο για εκείνην προσκαλώντας τον εκάστοτε αναγνώστη να ακούσει την φωνή της και να αφουγκραστεί τα όσα συμβαίνουν στο πίσω δωμάτιο. Εκμυστηρεύεται δύσκολες στιγμές στον άγνωστο άνδρα που δεν είναι άλλος από μια εσωτερική φωνή, η συγγραφέας επιδίδεται σε έναν εσωτερικό διάλογο πολύ διαφωτιστικό για όσα κρύβει μέσα της.
Ο Ισπανικός Εμφύλιος πόλεμος λοιπόν ξεκίνησε στις 17 Ιουλίου 1936 και ολοκληρώθηκε με την επικράτηση του δικτάτορα Στρατηγού Φρανσίσκο Φράνκο την 1 Απριλίου 1939. Πρόκειται για έναν πόλεμο σημαδιακό και καθόλα αιματηρό, έναν ολέθριο πόλεμο ο οποίος άναψε το φυτίλι για το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, όπως τουλάχιστον αναφέρουν οι μελετητές. Είναι ο πόλεμος που κόστισε συνολικά τη ζωή σε περίπου 500000 ανθρώπους, που διέλυσε την πόλη Γκερνίκα και αφάνισε χωρίς λόγο 250000 αμάχους, είναι ο πόλεμος που ανέδειξε τον στρατηγό Φράνκο ως κυρίαρχη μορφή της ισπανικής πολιτικής σκηνής των επόμενων δεκαετιών βυθίζοντας τη χώρα στην ανελευθερία και την καταστρατήγηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
«Ο σημερινός άνθρωπος καταστρέφει το μυστήριο πηγαίνοντας παντού με οδηγούς και προγράμματα, μικραίνοντας αλαζονικά τις αποστάσεις, δίχως να καταλαβαίνει ότι μονάχα η απόσταση είναι ικανή ν’ αποκαλύψει τα κρυμμένα μυστικά». Τα μυστικά από το πίσω δωμάτιο έρχονται να φωτίσουν το παρελθόν, να μιλήσουν οι εικόνες και τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται η Γκαιτέ, να διαφωτίσουν όλα αυτά τα τραυματικά, τα καίρια, τα περίεργα, τα αλλόκοτα που σημάδεψαν το παρελθόν, το πολλές φορές σκοτεινό και επώδυνο παρελθόν. Είναι ο ισπανικός εμφύλιος ο πόλεμος που στηρίχτηκε καθολικά από το ναζιστικό μέτωπο κυρίως με πρωταγωνιστές το Χιτλερικό μόρφωμα και το Μουσολινικό καθεστώς. Είναι όμως και ο πόλεμος της αντίστασης των Δημοκρατικών και άλλων δυνάμεων απέναντι στον φασισμό που εδραιωνόταν σαν μάστιγα στη χώρα. Ο πόλεμος αυτός και οι οδυνηρές του συνθήκες αλλά και οι συνέπειες του στη ζωή των ανθρώπων έδωσαν το έναυσμα και την αφορμή στους λογοτέχνες να αντισταθούν, να εκφραστούν ανοιχτά και να δώσουν τη δική τους εκκωφαντική απάντηση στα όσα έζησε ο Ισπανικός λαός.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο λόγος της και η αφήγησή της θυμίζουν πολύ τον Οξαποδώ του Μωπασάν, καθώς ο άνδρας με τον οποίο μιλά έχει στα μάτια της μια όψη παράξενη, είναι σαν τον εντοιχισμένο γάτο του Πόε, είναι ένα πρόσωπο μυστηριώδες και συνάμα αινιγματικό που χρειάζεται ώρα για να αποκρυπτογραφήσουμε. Παράλληλα, η συγγραφέας έχει το δικό της τρόπο, τη δική της ευαίσθητη οπτική γωνία να μοιραστεί μαζί μας την ιστορία της ζωής της και να μας σαγηνεύσει. Είναι η αφήγησή της ένας τρόπος να ξορκίσει το κακό που πότισε την καθημαγμένη γη και να την αναγεννήσει μέσα από τον λόγο της όσα τόσα καλά προσφέρει. Εκεί στο σώμα της ζωής της χτίζει η Γκαιτέ το αφήγημά της και τοποθετεί τους ήρωες και τις ηρωίδες της. Από τα όσα συνέβησαν εμπνέεται η ίδια και μας μιλάει ανοιχτά για συμβάντα που την στιγμάτισαν. «Οι αναμνήσεις που έχουν την δύναμη να μας εκπλήξουν ζουν κουλουριασμένες στο πίσω δωμάτιο και βγαίνουν από κει μονάχα όταν το θέλουν, δεν έχει νόημα να τις πιέζουμε». Πραγματικά, αυτό συμβαίνει καθώς είναι οι μνήμες που προκύπτουν αβίαστα μέσα από το μυαλό της και ξεδιπλώνονται σαν πίνακας μπροστά στα μάτια μας, με πινελιές που αγγίζουν την ψυχή μας γιατί μιλάνε την γλώσσα της αλήθειας και κουβαλάνε τον σταυρό της ιστορικής διαδρομής.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Το πίσω δωμάτιο»:
«Ο άντρας έχει ακουμπήσει το κεφάλι του στο χέρι και με παρακολουθεί με προσήλωση. Το πρόβλημά μου είναι ότι δεν μπορώ να θυμηθώ αν του έχω ξαναμιλήσει για το πίσω δωμάτιο ή είναι η πρώτη φορά που θα το αναφέρω»
