Η Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο και η ιστορία της βομβαρδισμένης πόλης

Στις 26 Απριλίου του 1937, κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου, η βασκική πόλη Γκερνίκα βομβαρδίστηκε από τα γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα σε ένδειξη υποστήριξης των εθνικιστικών δυνάμεων του Φράνκο που πολεμούσαν κατά της κυβέρνησης της δεύτερης ισπανικής δημοκρατίας. Το γεγονός αυτό έδωσε την αφορμή και την έμπνευση στον Πάμπλο Πικάσο να ζωγραφίσει την Γκερνίκα (Guernica).

Ο βομβαρδισμός της ισπανικής πόλης

Ο βομβαρδισμός της Γκερνίκα αποφασίστηκε από την πλευρά των Ισπανών Εθνικιστών, διότι η πόλη είχε στρατηγική σημασία: ήταν στο δρόμο των εθνικιστών προς το Μπιλμπάο, η κατάληψη του οποίου θα οδηγούσε στο τέλος του εμφυλίου πολέμου στη βόρεια Ισπανία. Κατά το βομβαρδισμό της πόλης το μέτωπο του πολέμου ήταν σε απόσταση τριάντα χιλιομέτρων από αυτή.

Ο βομβαρδισμός ξεκίνησε στις 4 και μισή το απόγευμα της 26ης Απριλίου 1937 και διήρκεσε μέχρι τις επτά το απόγευμα της ίδιας μέρας. Στον βομβαρδισμό πήραν μέρος γερμανικά αεροπλάνα, οι πιλότοι των οποίων συμμετείχαν ως εθελοντές στον ισπανικό εμφύλιο, στο πλευρό των εθνικιστών, έχοντας συγκροτήσει την Λεγεώνα Κόνδορ καθώς και ιταλικά, με Ιταλούς εθελοντές πιλότους της ιταλικής Aviazione Legionaria.

Η επιχείρηση έλαβε την ονομασία Επιχείρηση Επίπληξη (Operation Rügen). Από το βομβαρδισμό καταστράφηκε το μεγαλύτερο μέρος της Γκερνίκα και έχασαν τη ζωή τους πολλοί άνθρωποι. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων δεν είναι γνωστός ακόμα και σήμερα, αν και οι ιστορικοί πλέον συγκλίνουν στο ότι τα θύματα που ήταν πολίτες δεν ξεπερνούσαν τα 300.

Ένα έργο – πολιτικό σύμβολο

Λίγο καιρό πριν τον βομβαρδισμό, ο διάσημος καλλιτέχνης είχε αναλάβει την ανάθεση της επίσημης κυβέρνησης της Ισπανίας για τη δημιουργία ενός πίνακα μεγάλων διαστάσεων που θα συμμετείχε στη διεθνή έκθεση του Παρισιού του 1937. Ο Πικάσο αναζητούσε για μήνες το θέμα αυτού του πίνακα, βυθισμένος σε μία προσωπική και καλλιτεχνική κρίση.

Τα νέα του τραγικού βομβαρδισμού της Γκερνίκα και οι δραματικές φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν στα μέσα της εποχής, όπως η γαλλική εφημερίδα L’Humanité και οι Times, έπαιξαν ουσιαστικά τον ρόλο του καταλύτη και ο ομώνυμος πίνακας με ύψος 3.49 μέτρα και μήκος 7.76, που έμελλε να μείνει στην ιστορία ως ένα αξεπέραστο πολιτικό σύμβολο, ετοιμάστηκε πυρετωδώς σε διάστημα ενάμιση μήνα, συνοδευόμενος από μία πλειάδα παραλλαγών σε σκίτσα και ζωγραφιές.

Η επιστροφή του έργου στην Ισπανία

Από την πρώτη αποκάλυψη του έργου στο Παρίσι, ο πίνακας ταξίδεψε ευρέως τόσο στην Ευρώπη, όσο και την Αμερική. Όταν ξέσπασε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Πικάσο αποφάσισε ότι η Γκερνίκα θα ήταν καλύτερο να παραμείνει ασφαλής στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) της Νέας Υόρκης μέχρι να λήξουν οι εχθροπραξίες στην Ευρώπη. Το 1958, ο καλλιτέχνης επέκτεινε το δάνειο στο μουσείο έως ότου αποκατασταθεί η δημοκρατία στη χώρα του, που τελούσε υπό τη δικτατορία του Φράνκο από το 1939.

Η Γκερνίκα τελικά επέστρεψε στην Ισπανία το 1981 -λίγα χρόνια μετά τον θάνατο του δικτάτορα- όπου στεγάστηκε στο Casón del Buen Retiro στην Μαδρίτη. Το 1992 μεταφέρθηκε στο Μουσείο Reina Sofia, όπου παραμένει έως και σήμερα. Το έργο αυτό δημιουργήθηκε ως αποτύπωση της φρίκης του Ισπανικού Εμφυλίου και υπήρξε ένας προπομπός τον θηριωδιών που θα έρχονταν με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά πλέον υπερβαίνει την πηγή της έμπνευσής του και αποτελεί ένα διαχρονικό, διεθνές σύμβολο κατά της βαρβαρότητας του πολέμου.

To Μουσείο Reina Sofia έχει δημιουργήσει έναν ιστότοπο που συγκεντρώνει όλη την έρευνα που έχει γίνει γύρω από το έργο, αλλά και διαφορετικές οπτικές θέασης του ίδιου του έργου. Μπορείτε να εξερευνήσετε σε βάθος την Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο εδώ.