Η έκθεση του διεθνούς Βραβείου Pictet στο ΝΟΗΣΙΣ

Μια σημαντική συνεργασία με το ΝΟΗΣΙΣ – Κέντρο Διάδοσης Eπιστημών & Μουσείο Τεχνολογίας εγκαινιάζει το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, παρουσιάζοντας στους χώρους του ΝΟΗΣΙΣ την έκθεση του διεθνούς Βραβείου Pictet με θέμα την Κατανάλωση, στο πλαίσιο του Παράλληλου Προγράμματος της PhotoBiennale.

Η έκθεση αυτή περιλαμβάνει τα έργα των επιλεγμένων φωτογράφων για τον πέμπτο κύκλο του βραβείου Pictet, που είχε ως θέμα την Κατανάλωση. Για τον κύκλο αυτό προτάθηκαν 700 φωτογράφοι από τους διεθνείς ειδικούς της φωτογραφίας από όλο τον κόσμο με τους οποίους συνεργάζεται το Βραβείο (μεταξύ των οποίων είναι και ο Διευθυντής του ΜΦΘ, Βαγγέλης Ιωακειμίδης).

Η ανεξάρτητη Κριτική Επιτροπή, με πρόεδρο τον σερ David King, κατέληξε σε μια βραχεία λίστα με έντεκα δημιουργούς, τα έργα των οποίων παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση.

Νικητής του 5ου κύκλου του βραβείου ήταν ο Γερμανός φωτογράφος Michael Schmidt, ο οποίος δυστυχώς απεβίωσε τον Μάιο του 2014, μόλις τρεις ημέρες μετά την ανακοίνωση του βραβείου.

H έκθεση πραγματοποιείται σε συνδιοργάνωση του ΝΟΗΣΙΣ – Κέντρου Διάδοσης Eπιστημών & Μουσείου Τεχνολογίας με το ΜΦΘ, σηματοδοτώντας και την πρώτη συνεργασία των δύο φορέων.

Το Βραβείο Pictet

Θεσμοθετημένο από την ιδιωτική Ελβετική τράπεζα Pictet & Cie το 2008, το βραβείο Pictet καθιερώθηκε γρήγορα ως ένα σημαντικό παγκόσμιο βραβείο για τη φωτογραφία και τη βιωσιμότητα.

Σκοπός του Βραβείου Pictet είναι, χρησιμοποιώντας ως μέσο τη δύναμη και τη δυναμική της εικόνας, να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα για τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις της νέας χιλιετίας.

Επίτιμος πρόεδρος του Βραβείου είναι ο Kofi Annan – ο έβδομος Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, στον οποίο το 2001 απονεμήθηκε από κοινού με τον ΟΗΕ το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Το βραβείο αποτελείται από δύο μέρη: ένα χρηματικό έπαθλο 100.000 ελβετικών φράγκων, το οποίο απονέμεται στον φωτογράφο, η σειρά έργων του οποίου, κατά το πόρισμα αρμόδιας ανεξάρτητης επιτροπής, ανταποκρίνεται πειστικά και με συνέπεια στο θέμα του βραβείου και μία φωτογραφική αποστολή, κατόπιν πρόσκλησης των μετόχων της Pictet & Cie σε έναν εκ των τελικών υποψηφίων φωτογράφων του διαγωνισμού (shortlisted), για συμμετοχή σε φωτογραφική αποστολή σε μια περιοχή δράσης προγραμμάτων βιωσιμότητας της τράπεζας.

Το πρώτο θέμα του Βραβείου ήταν το Νερό, και ακολούθησαν η Γη, η Ανάπτυξη, η Δύναμη και η Κατανάλωση.

Το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης έχει ήδη παρουσιάσει στον χώρο του τα προηγούμενα έτη, σε συνεργασία και με την Candlestar (Λονδίνο), τα τέσσερα πρώτα θέματα του παγκόσμιου φωτογραφικού βραβείου Pictet.

www.prixpictet.com

Prix Pictet: Κατανάλωση

Adam Bartos
Εθνικότητα: Αμερικανική
Τόπος γέννησης: Νέα Υόρκη, ΗΠΑ, 1953
Σειρά: Yard Sale (Εκποίηση σε αυλή)

Σε μια «Εκποίηση σε αυλή» καθημερινά αντικείμενα τακτοποιούνται από τους ιδιοκτήτες τους σε μια σειρά από διαρκώς μετακινούμενες νεκρές φύσεις, εφήμερες συνθέσεις από παλιά πράγματα που αναζητούν νέους ιδιοκτήτες και νέα ζωή. Οι φωτογραφίες περιγράφουν την επίμονη ομορφιά και χρησιμότητα αντικειμένων που σε μια πρώτη ματιά φαίνεται να είναι δευτερεύοντα, ασήμαντα, άχρηστα ή άξια να λησμονηθούν. Αυτές οι εκποιήσεις σε αυλές, πολύ δημοφιλείς στην Αμερική, ανακυκλώνουν βασικά αγαθά νοικοκυριού και ένδυσης σε προσιτές τιμές. Με αυτόν τον τρόπο παρατείνουν σημαντικά τη ζωή των αντικειμένων, συμβάλλουν στον έλεγχο της υπερκατανάλωσης και περιορίζουν τη σπατάλη.

Μολονότι κατά βάση είναι μια απρόθετη πρακτική βιωσιμότητας, αυτή η μορφή τοπικής επιχείρησης αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της ύφεσης. Η οικονομία των εκποιήσεων στις αυλές αντιτίθεται έντονα στην σουπερμαρκετοποίηση της Αμερικής, η οποία βασίζεται στη ραγδαία εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και μεταχειρίζεται διαδικασίες βασιζόμενες στα ορυκτά καύσιμα για να καταστήσει εφικτή την παγκόσμια παραγωγή και διακίνηση νέων αγαθών στην αγορά.

Motoyuki Daifu
Εθνικότητα: Ιαπωνική
Τόπος γέννησης: Τόκυο, Ιαπωνία, 1985
Σειρά: Οικογενειακό πρότζεκτ

«Η μητέρα μου κοιμάται κάθε μέρα. Ο μπαμπάς μου κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Τα αδέλφια μου τσακώνονται. Υπάρχουν σακούλες σκουπιδιών παντού. Μισοφαγωμένα γεύματα, περιττώματα γάτας, βουνά από ρούχα: αυτή είναι η αγαπημένη μου καθημερινή ζωή, η αγαπημένη μου Ιαπωνία».

Rineke Dijkstra
Εθνικότητα: Ολλανδική
Τόπος γέννησης: Sittard, Ολλανδία, 1959
Σειρά: Almerisa

(Courtesy the artist and Marian Goodman Gallery, New York and Paris)
Η Dijkstra βρήκε το θέμα αυτής της σειράς, μιας από τις μακροβιότερες στην ως σήμερα πορεία της, ενώ φωτογράφιζε πρόσωπα στο κέντρο προσφύγων στο Λέιντεν της Ολλανδίας. Η Almerisa, πέντε ετών εκείνη την εποχή, είχε φτάσει με την οικογένειά της από τη Βοσνία (μέσω Αυστρίας και Γερμανίας) πριν από δύο μόλις εβδομάδες. Η Dijkstra προετοίμασε ένα μικρό, γυμνό στούντιο με μια καρέκλα στη γωνία του δωματίου όπου στεκόταν το κοριτσάκι. Στη φωτογραφία που προέκυψε, με το πολύχρωμο, παραδοσιακό βόσνιο φόρεμά της, την απερίφραστη πόζα και το άμεσο, έντονο βλέμμα της, η Almerisa βρίσκεται σε εντυπωσιακή αντίθεση με τους άδειους, μπεζ τοίχους και το πάτωμα που την περιβάλλει.

Συνολικά, η σειρά φωτογραφιών με τίτλο Almerisa τεκμηριώνει τη μετάβαση στη ζωή ενός κοριτσιού, δείχνοντας, όχι μόνο την προσαρμογή της σε μια καινούργια κουλτούρα, αλλά και το πώς προσπαθεί να βρει τον εαυτό της, πειραματιζόμενη με διαφορετικά στυλ ένδυσης και εξωτερικής εμφάνισης. Στην πιο πρόσφατη φωτογραφία, η Almerisa, ενήλικη πια, κάθεται γεμάτη αυτοπεποίθηση, με το παιδί της στην αγκαλιά. Ο κύκλος της ζωής έχει ξαναρχίσει.

Hong Hao
Εθνικότητα: Κινεζική
Τόπος γέννησης: Πεκίνο, Κίνα, 1965
Σειρά: Τα πράγματά μου

«Τα Πράγματά μου, ένα πρότζεκτ που το ξεκίνησα το 2001, είναι μια σειρά φωτογραφιών που δημιουργήθηκε μέσα από το σκανάρισμα διάφορων αντικειμένων. Εργάζομαι πάνω σ’ αυτό δώδεκα χρόνια. Στην Κινεζική παράδοση τα δώδεκα χρόνια αντιπροσωπεύουν μια περίοδο μετάβασης από τον ένα κύκλο του πεπρωμένου στον άλλον. Η διαδικασία παραγωγής αυτής της σειράς συνδέεται με τα ίχνη της ζωής μου. Μέρα τη μέρα, περνάω τα αντικείμενα που έχω καταναλώσει από ένα σκάνερ. Κομμάτι το κομμάτι, συνθέτουν ένα οπτικό ημερολόγιο. Αφού σκανάρω τα πρωτότυπα αντικείμενα, τα αποθηκεύω σε ψηφιακή μορφή και ταξινομώ αυτά τα ψηφιακά αρχεία σε διαφορετικούς φακέλους στο PC μου για να κατασκευάσω αργότερα μ’ αυτά ένα κολάζ.

Αυτή η αποστολή, παρόμοια με την καθημερινή πρακτική ενός γιόγκι, έχει γίνει καθημερινή μου συνήθεια, και ταυτόχρονα ένα εργαλείο παρατήρησης της
ανθρώπινης κατάστασης στη σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία. Η ίδια η ενέργεια του σκαναρίσματος εγκαθιστά μια οικεία σχέση μεταξύ αντικειμένων και ανθρώπων. Μέσω αυτής της πρακτικής, συγκέντρωσα τα θεμελιώδη δεδομένα της σύγχρονης ζωής και δημιούργησα ένα ζωντανό κοινωνικό απόθεμα μέσω της προσωπικής εμπειρίας. Πιστεύω ότι αυτή η δράση θα διεγείρει μέσα μας μιαν επιθυμία αναστοχασμού και μια διάθεση να αμφισβητήσουμε τη λογική της κατανάλωσης και της ανάπτυξης».

Mishka Henner
Εθνικότητα: Βρετανική
Τόπος γέννησης: Βρυξέλλες, Βέλγιο, 1976
Σειρά: Beef & Oil (Μοσχάρι & Πετρέλαιο)

Αυτό το έργο αποτυπώνει τοπία λαξευμένα από βιομηχανίες που ανταποκρίνονται στα εξωφρενικά επίπεδα καταναλωτικής ζήτησης για δύο από τα πιο πολύτιμα αγαθά της Βόρειας Αμερικής: το μοσχάρι και το πετρέλαιο. Αντλούμενα από εικόνες που παρήγαγαν δορυφόροι σε τροχιά γύρω από την Γη, αυτά τα τοπία αντιπροσωπεύουν μια συστηματική πρόθεση μεγιστοποίησης της παραγωγής και ικανοποίησης της ανθρώπινης κατανάλωσης. Το αποτέλεσμα είναι ένα φυσικό τοπίο μεταμορφωμένο σε κάτι όχι τόσο ανόμοιο προς τις μητρικές πλακέτες (τα τυπωμένα κυκλώματα) που κινούν τις λογισμικές λειτουργίες αυτών των βιομηχανιών και, εν τέλει, τροφοδοτούν την επιθυμία των καταναλωτών για αυτούς τους πόρους.

Juan Fernando Herrán
Εθνικότητα: Κολομβιανή
Τόπος γέννησης: Μπογκοτά, Κολομβία, 1963
Σειρά: Escalas (Σκαλοπάτια)

«Η σειρά Escalas (Steps) δημιουργήθηκε στις προαστιακές γειτονιές της πόλης του Medellín, της δεύτερης πιο σημαντικής πόλης της Κολομβίας. Ολοένα διογκούμενες πληθυσμιακές ομάδες κατοικούν στην οριακή ζώνη ανάμεσα στις αστικές και τις αγροτικές περιοχές και σταδιακά μετατρέπουν το περιβάλλον τους σε μια περιοχή συνδεδεμένη με την έννοια της πόλης, βασισμένη περισσότερο σε μια φαντασιακή αίσθηση του ανήκειν από ότι σε μια πραγματική συμμετοχή στις συνθήκες και τα οφέλη που προσφέρει μια σύγχρονη πόλη. Μέσω αυτής της διαδικασίας, οι κάτοικοι των αγροτικών περιοχών μεταναστεύουν στην πόλη, αναζητώντας εργωδώς ένα μέρος για να εγκατασταθούν. Σύντομα, συνειδητοποιούν τη σημασία και την έλλειψη χώρου. Ξαφνικά εμπλέκονται στην αναζήτηση ενός κομματιού γης, ενός δικού τους
τόπου. Τα σύνορα της πόλης επεκτείνονται και το αγροτικό περιβάλλον αναλίσκεται ραγδαία. Ο ενδιάμεσος χώρος είναι υβριδικός, ακαθόριστος και διφορούμενος».

Boris Mikhailov
Εθνικότητα: Ουκρανική
Τόπος γέννησης: Χάρκοβο, Ουκρανία, 1938
Σειρά: Tea Coffee Cappuccino (Τσάι Καφές Καπουτσίνο)

«Οι φωτογραφίες στο Τσάι Καφές Καπουτσίνο, τραβηγμένες σε διάστημα δέκα ετών, καταγράφουν τις δραματικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη γενέτειρά μου, το Χάρκοβο, αφ΄ότου εισέβαλε ο δυτικός καταναλωτισμός. Ο νέος καταναλωτισμός είναι πανταχού παρών σε τεράστια, πολύχρωμα διαφημιστικά πανό και γιγαντοαφίσες, όμως οι υποσχέσεις της επονομαζόμενης Πορτοκαλί Επανάστασης φαίνεται ότι έχουν εκπληρωθεί μόνο για λίγους.

Στο Χάρκοβο έχει ενσκήψει μια νέα εποχή – η εποχή των επιχειρήσεων. Τα πάντα μπορούν να πωληθούν και να αγοραστούν – ακόμη και τα παιδιά. Βλέπουμε τις αλλαγές και στην παραμικρή λεπτομέρεια – εκεί που οι σερβιτόροι πρόσφεραν μια απλή επιλογή ανάμεσα σε τσάι και καφέ, ηλικιωμένες κυρίες άρχισαν να περιφέρονται στα καφενεία με κυλιόμενα τραπεζάκια γεμάτα αγαθά, φωνάζοντας «Τσάι, Καφές, Καπουτσίνο», το κατ’ εξοχήν «προϊόν για νηπιακά καροτσάκια» της εποχής! Η πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης έχει φθάσει και επεκταθεί στους τόπους όπου ζούμε και ξεκουραζόμαστε. Ένα ρεύμα φτηνών αγαθών έχει κυριαρχήσει παντού, δημιουργώντας μια νέα, χρωματιστή, πλαστική πραγματικότητα».

Abraham Oghobase
Εθνικότητα: Νιγηριανή
Τόπος γέννησης: Λάγος, Νιγηρία, 1979
Σειρά: Untitled (Χωρίς τίτλο) 2012

«Το Λάγος, η εμπορική πρωτεύουσα της Νιγηρίας, είναι μια πόλη δέκα και πλέον εκατομμυρίων κατοίκων, όπου ο ανταγωνισμός για διεκδίκηση χώρου είναι καθημερινός αγώνας και επεκτείνεται από τη στέγη ως τη διαφήμιση. Κάθε διαθέσιμος χώρος, από τις ταμπέλες των δρόμων ως τους τοίχους των κτιρίων είναι αδιακρίτως καλυμμένος με εκατοντάδες αφίσες και χειρόγραφες επιγραφές, με κείμενα που διαφημίζουν τις πολλές και διάφορες υπηρεσίες που προσφέρονται από τους δραστήριους κατοίκους της πόλης, οι οποίοι και συνιστούν μια ρωμαλέα παραοικονομία. Η αξιολόγηση της αυθεντικότητας της πληροφορίας που περιέχουν αυτές οι διαφημίσεις καθίσταται πολύπλοκη υπόθεση για τον καταναλωτή, εξαιτίας του ανοργάνωτου τρόπου παρουσίασης και των συχνά ανεπαρκών πληροφοριών. Η εμπλοκή μου με έναν τέτοιο τοίχο «ταξινομημένων θεμάτων» συμβάλλει στην δημιουργία ερωτημάτων σχετικά με την αποτελεσματικότητα ενός τέτοιου «αντάρτικου» μάνατζμεντ».

Michael Schmidt
Εθνικότητα: Γερμανική
Τόπος γέννησης: Βερολίνο, Γερμανία, 1945-2014
Σειρά: Lebensmittel (Τρόφιμα)
(Courtesy the artist and Galerie Nordenhake Berlin/Stockholm)

Ο τρόπος με τον οποίο βλέπει τα πράγματα ο Schmidt χαρακτηρίζεται από εξαιρετική διαύγεια και αυστηρότητα. Η ματιά του πάνω σε καλάθια με ψωμιά, κλουβιά ιχθυοτροφείων ή εγκαταστάσεις επεξεργασίας μήλων έχει μια αναλυτική ποιότητα που μερικές φορές ανακαλεί την αντικειμενική φωτογραφία της δεκαετίας του ‘20. Η κάθε εικόνα ξεχωριστά απαιτεί αντικειμενική παρατήρηση, ενώ η σειρά υπονομεύει τη φαινομενικά κυρίαρχη ατομικότητα μέσω μιας σύνθεσης επαναλήψεων, τονισμών και ρυθμών καθώς και των πολλών δεσμών μεταξύ των φωτογραφιών.

Allan Sekula
Εθνικότητα: Αμερικανική
Τόπος γέννησης: Erie, ΗΠΑ, 1951–2013
Σειρά: Ιστορία πλοίου

Τον Ιούλιο του 1989 έκλεισε το τελευταίο συνεργατικό ναυπηγείο στο λιμάνι του Λος Άντζελες. Μολονότι σήμερα το Λος Άντζελες είναι το σημαντικότερο και πιο πολυσύχναστο λιμάνι ναυτικού εμπορίου στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, πλοία δεν κατασκευάζονται πια εκεί. Το μόνο καρνάγιο που έχει απομείνει επιδιορθώνει πλοία του Ναυτικού που επιστρέφουν από τον Περσικό Κόλπο και διαλύει αεροσκάφη και υποβρύχια παρωχημένης τεχνολογίας, απασχολώντας εργάτες που στρατολογούνται στο Ματαμόρος, μια πόλη από την άλλη πλευρά των μεξικανικών συνόρων, απέναντι από την Μπράουνσβιλ του Τέξας.

Τα περισσότερα από τα γιγάντια εμπορικά πλοία, φορτωμένα ως πάνω με τα πανομοιότυπα μεταλλικά κοντέινερ που τους προσδίδουν την όψη μιας καθαρά αφηρημένης κίνησης αγαθών, κατασκευάζονται σήμερα από τους κακοπληρωμένους, ξεθεωμένους στη δουλειά, ολοένα και πιο μαχητικούς συγκολλητές, καραβομαραγκούς και εγκαταστάτες σωληνώσεων της Νότιας Κορέας. Τα εγκαταλελειμμένα ναυπηγεία του Λος Άντζελες και του Σαν Φρανσίσκο σήμερα αναβιώνουν για λίγο, ως σκηνικά για ταινίες του Χόλυγουντ, φανταστικούς τόπους εγκλήματος, έρωτα και κατασκοπείας.

Laurie Simmons
Εθνικότητα: Αμερικανική
Τόπος γέννησης: Νέα Υόρκη, ΗΠΑ, 1949
Σειρά: Η κούκλα του έρωτα
(Courtesy Wilkinson Gallery, London and Salon 94, New York)

«Το 2009 άρχισα ένα νέο κεφάλαιο στη δουλειά μου και παρήγγειλα μια ακριβή, υψηλής απόδοσης «Κούκλα του έρωτα» από την Ιαπωνία. Τεκμηρίωσα τη φωτογραφική μου σχέση με αυτό το «κορίτσι» σε φυσικό μέγεθος φωτογραφίζοντας την κούκλα από καουτσούκ σε μια σειρά από «ενέργειες». Από την ημέρα που έλαβα την κούκλα αποτύπωνα και τιτλοφορούσα χρονολογικά κάθε μια απ’ αυτές τις ενέργειες και περιέγραφα τη σχέση που ανέπτυσσα με το νέο μου μοντέλο.

Ήταν γοητευτική και ταυτοχρόνως ανησυχητική η ιδέα ότι ένα σώμα – αυτό το, παρόμοιο με ζωντανό, σώμα σε φυσικό μέγεθος – μπορούσε να αγοραστεί και να φτάσει πακεταρισμένο σ’ ένα κουτί. Μια γυναίκα/κορίτσι μπαίνει στο σπίτι σου ως προϊόν, έτοιμο να χρησιμοποιηθεί και να φετιχοποιηθεί. Κάτι πολύ άμεσο και μελαγχολικό αναδύεται, ιδίως στις πρώτες φωτογραφίες που τράβηξα με την κούκλα. Η Κούκλα του Έρωτα προορίζεται να είναι ένα βουβό, υποταγμένο σώμα, ένα υποκατάστατο ανθρώπινης ύπαρξης, κατασκευασμένο μόνο για επιθυμία και απόλαυση. Άρχισα σταδιακά να αποσπώ μια προσωπικότητα από αυτό το εμπορευματοποιημένο αντικείμενο και επέτρεψα στην περσόνα της να αναδυθεί.»