«Η Ανθρώπινη φωνή» του Ζαν Κοκτώ είναι ένας ύμνος και μια ελεγεία στην ανθρώπινη φύση

Το τρομερό παιδί – μόλις κυκλοφόρησε και το βιβλίο «Τα τρομερά παιδιά» πάλι από τις εκδόσεις Άγρα – της γαλλικής λογοτεχνίας ξαναχτυπά, η ανθρώπινη φωνή είναι εδώ για να ακουστεί όσο πιο ηχηρά γίνεται. Είναι η σπαρακτική φωνή, είναι ο οδυρμός μιας γυναίκας στην απώλεια του εραστή της μέσα από έναν δραματικό μονόλογο που ενέχει όλο το πνεύμα του Κοκτώ, ο οποίος μεταφέρει το κλίμα των ανθρώπινων σχέσεων σε λίγες μόλις σελίδες. Στην εποχή του Κοκτώ, το τηλέφωνο και η συσκευή άλλαζαν για πάντα τις ανθρώπινες σχέσεις αφού χανόταν η επαφή των ανθρώπων και η ζεστασιά της επικοινωνίας δια ζώσης. Είναι απορίας άξιον τι θα έλεγε σήμερα ο Κοκτώ και τι θα έγραφε στην εποχή της απόλυτης απώλειας επαφής μέσα από κινητές συσκευές όπου η φωνή χάθηκε πια και αυτή. Πόση απουσία να αντέξει ο άνθρωπος, καταδικασμένος πια να ζει στην ψηφιακή εποχή του απόλυτου τίποτα, όπου όλα περνούν μέσα από μια ψυχρή οθόνη που μυρίζει μοναξιά και ανυπαρξία επικοινωνίας. Ο Ζαν Κοκτώ είναι επίκαιρος, είναι σημερινός, είναι διαχρονικός, είναι ζωντανός μέσα από τα τρομερά του κείμενα.

Η ανθρώπινη φωνή διαπερνά τον αναγνώστη και τον καθιστά κοινωνό της λαχτάρας για αγάπη

Η γαλλική λογοτεχνία, με τις ιστορίες που πλάθουν οι συγγραφείς που την εκπροσωπούν, χαρίζει μέσα στους αιώνες στιγμές μοναδικής αναγνωστικής απόλαυσης στους αναγνώστες. Από την εποχή του Chretien de Troyes τον 12ο αιώνα, που θεωρείται ο πρώτος Γάλλος μυθιστοριογράφος μέχρι και το σήμερα, ο γαλλικός λογοτεχνικός κόσμος είναι πλούσιος σε αφηγήσεις παντός τύπου. Είναι μία περιπέτεια εξαίρετου κάλλους, ένας γοητευτικός περίπατος που συνεχίζει να μας συνεπαίρνει. Είναι πάντα επίκαιρη η γαλλική λογοτεχνία και πάντα μία συναρπαστική αφορμή να την ανακαλύπτουμε καθώς ξεδιπλώνεται με τον ανθρωποκεντρικό αλλά και ρομαντικό της χαρακτήρα. Ονόματα γνωστά όπως του Prosper Merimee, του Gaston Leroux, του Honore de Balzac, του Louis Pergaud, του νομπελίστα Πατρίκ Μοντιανό, του Καρίλ Φερέ αλλά και ονόματα λιγότερο διάσημα, αν και αναγνωρισμένα, όπως ο Christian Bobin, ο Joseph Andras, η Elsa Triolet, ο Jean Cocteau έχουν γράψει τη δική τους μοναδική ιστορία και έχουν χαράξει στη μνήμη μας και στις καρδιές μας δρόμους λέξεων γεμάτους εικόνες και περιγραφές αστείρευτης ομορφιάς και χάρης. Μέσω των βιβλίων και των πρωταγωνιστών τους, οι συγγραφείς ξεδιπλώνουν τις ζωές των ανθρώπων της εποχής τους και μας τις προσφέρουν στο τραπέζι της αναγνωστικής μας πείνας έτοιμες προς «βρώσιν».

Ο Ζαν Κοκτώ ανήκει στην τρομερή γενιά των γαλλικών γραμμάτων, τη γενιά των πνευματικών ανθρώπων στην οποία ανήκει ο Πικάσο, ο Απολιναίρ, ο Λωτρεαμόν και τόσοι άλλοι. Είναι το πρόσωπο εκείνο που στιγμάτισε την πνευματική ζωή της Γαλλίας αλλά και συνολικά της Ευρώπης με τα ρηξικέλευθα κείμενά του παίρνοντας την σκυτάλη από τους μεγάλους της λογοτεχνίας του 19ου αιώνα. Η γαλλική λογοτεχνία του ρεαλισμού, του νατουραλισμού, του ρομαντισμού και τόσων άλλων κινημάτων διαπρέπει με μία σθεναρή πίστη στον ανθρωποκεντρισμό,  μιλώντας ανοιχτά ή έμμεσα για τα πάθη, τις σκέψεις, τους έρωτες, τις αγωνίες του ανθρώπου, είναι αυτή η λογοτεχνία που επηρέασε βαθιά τον άνθρωπο Κοκτώ και με τόλμη, θάρρος και τρυφερότητα διείσδυσε στα ενδότερα της ανθρώπινης φύσης για να αναδείξει την απογοήτευση, την απόγνωση, την θλίψη, το δράμα μιας γυναίκας που αγαπά. Η ανθρώπινη φωνή της ηρωίδας του είναι μια νέα Μαντάμ Μποβαρύ, μια νέα Νανά, μια νέα Μαργκερίτ Γκωτιέ, μια νέα Ευγενία Γκραντέ μόνο που στα χέρια του Κοκτώ παρουσιάζεται ακόμα πιο τραγική σαν ηρωίδα αρχαίας τραγωδίας.

Στον εξαιρετικό πρόλογο της μεταφράστριας Λίζας Τσιριμώκου διαβάζουμε τα εξής πολύ ενδιαφέροντα: «Το ρεαλιστικό θέατρο είναι για τη ζωή ότι είναι για τη φύση οι πίνακες του εκθετηρίου της Σχολής Καλών Τεχνών. Έπρεπε να ζωγραφίσεις μια καθιστή γυναίκα, όχι μια συγκεκριμένη γυναίκα, μια γυναίκα έξυπνη ή ανόητη, αλλά μια γυναίκα ανώνυμη, και ν’ αποφύγεις το μπρίο, τον ετοιμόλογο διάλογο, τα λόγια μιας ερωτευμένης εξίσου αφόρητα με τα λόγια των παιδιών…». Η σπαρακτική φωνή της ηρωίδας του Ζαν Κοκτώ δεν μας αφήνει να ησυχάσουμε, παρακολουθούμε την κορύφωση της απόγνωσής της καθώς σιγά σιγά και με οδυνηρό τρόπο ξετυλίγεται το κουβάρι της οδύνης της. Αδημονεί για ένα τηλεφώνημα, για έναν ψίθυρο, μια κουβέντα, μια οποιαδήποτε λέξη που θα την βγάλει από το αδιέξοδο της μοναξιάς στην οποία έχει περιέλθει. Είναι ουσιαστικά χαμένη στα έγκατα της απόγνωσής της, της πλήρους εγκατάλειψης που νιώθει και σαν άλλη Εκάβη θρηνεί και ο θρήνος αυτός είναι απίστευτα γοερός. «Ξέρω καλά πως δεν έχω πια τίποτα καλό να περιμένω, αλλά και το ψέμα δεν φέρνει τίποτα καλό και έπειτα δεν μου αρέσει να σου λέω ψέματα, δεν μπορώ, δεν θέλω να σου λέω ψέματα, έστω και για το καλό σου…».

Βασισμένος στην παράδοση των μεγάλων της γαλλικής θεατρικής σκηνής, τον Μολιέρο, τον Μπωμαρσαί, τον Ρακίνα, ο Κοκτώ δημιουργεί ένα κείμενο φτιαγμένο για τον άνθρωπο του σήμερα, της εποχής του μα και κάθε εποχής, ένα μονόπρακτο που αγγίζει κάθε ευαίσθητη ψυχή γιατί είναι εμπνευσμένο από την αιώνια ανάγκη του ανθρώπου να γνωρίσει τον έρωτα και την αναγνώριση, να είναι ποθητός, να μην νιώθει μόνος στο πουθενά. Ο Κοκτώ θα παρουσιάσει την ηρωίδα του στεγνή από κάθε φτιασίδωμα, σε αυτό θα βοηθήσει το πολύ λιτό σκηνικό διότι όλη η ουσία του κειμένου έγκειται στο πρόσωπο που πενθεί και περιμένει μια κάποια λύση στο δράμα που περνά, Το κείμενο αυτό γραμμένο το 1930 μεταφέρθηκε στο λυρικό θέατρο από τον Φρανσουά Πουλένκ το 1958 και θυμίζει πολύ την Κάρμεν του Μπιζέ, η οποία με την σειρά της βασίστηκε στο ομώνυμο έργο του Προσπέρ Μεριμέ. Ο Κοκτώ λοιπόν παίρνει με μεγάλη επιτυχία το νήμα από το δράμα της Αντιγόνης του Ανούιγ αλλά και της Κάρμεν του Μεριμέ και μας καλεί να συμπάσχουμε με το δράμα της ηρωίδας του και να ακούσουμε την φωνή της καθώς ανεβαίνει με πάθος το δικό της ξεχωριστό Γολγοθά.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Η Ανθρώπινη φωνή»:

«Εδώ και πέντε χρόνια τώρα, ζω από σένα, είσαι ο μόνος αέρας που αναπνέω, περνώ το χρόνο μου περιμένοντάς σε, νομίζοντάς σε νεκρό όταν αργείς, πεθαίνοντας στη σκέψη πώς είσαι νεκρός, και ξαναζώντας όταν μπαίνεις κι όταν επιτέλους είσαι εδώ, και πεθαίνοντας από το φόβο πώς θα φύγεις»

Διαβάστε επίσης:

Ζαν Κοκτώ – Η Ανθρώπινη φωνή: Ένα υπέροχο, μονόπρακτο θεατρικό έργο