Γιάννης Οικονόμου: Η κοινωνία μας νοσεί και νιώθω πως ίσως αυτό δεν μας απασχολεί όσο χρειάζεται

Το «Πανεπιστήμιο – Ομόνοια» που παρουσιάζει ο Γιάννης Οικονόμου είναι ένα νέο ελληνικό θεατρικό έργο το οποίο αφουγκράζεται τους κραδασμούς της σύγχρονης πραγματικότητας θίγοντας τα θέματα της ενδοοικογενειακής και της έμφυλης βίας μέσα από μία γραφή ρεαλιστική και ταυτόχρονα ποιητική. Η βία δεν είναι πάντα ορατή, πολλές φορές κρύβεται πίσω από ανθρώπους υπεράνω υποψίας και καταστάσεις φαινομενικά ατάραχες και ασφαλείς.

Παίζουν οι Λάζαρος Βαρτάνης, Σοφία Νικολοπούλου και Θάνος Παπαθανάσης.

Ένας άνδρας και μια γυναίκα είναι παγιδευμένοι σε ένα βαγόνι της κόκκινης γραμμής του μετρό, λόγω διακοπής ρεύματος. Αυτή η ατυχής στιγμή είναι η αρχή της σχέσης τους. Μέσα στο βαγόνι γνωρίζονται και ερωτεύονται. Στη συνέχεια όμως ο άνδρας αποκαλύπτει ένα πρόσωπο χειριστικής και βίαιης συμπεριφοράς. Τότε, η κατάσταση αλλάζει και η γυναίκα καλείται να πάρει μία καθοριστική απόφαση αναδεικνύοντας πως, παρά τις διαφορετικές εκδοχές της, η βίαιη συμπεριφορά πάντα παραμένει μοιραία.

***

-Φέτος, παρουσιάζετε το νέο έργο «Πανεπιστήμιο – Ομόνοια». Ποια είναι τα ζητήματα που εξερευνάτε μέσα από αυτό;

Ζούμε σε έναν κόσμο που κυριαρχεί η εσωτερική ένταση, η ψυχραιμία απουσιάζει και η καθαρή σκέψη είναι κάτι που κατακτιέται με πολλή προσωπική δουλειά. Σαν καταλύτης σε αυτό, έρχεται ο παράγοντας βία και εντείνει ακόμη περισσότερο την ήδη τεταμένη κατάσταση. Η κοινωνία μας νοσεί και νιώθω πως ίσως αυτό δεν μας απασχολεί όσο χρειάζεται. Η βασική θεματική του έργου είναι η βία και συγκεκριμένα κατά των γυναικών. Παρακολουθούμε μία ιστορία που παραμορφώνεται, στρεβλώνεται και καθορίζεται από την βίαιη συμπεριφορά. Με αυτό το έργο κάνω μία προσπάθεια έναρξης διαλόγου για να δοθεί μία απάντηση στην ερώτηση «Γιατί τώρα;» που ακούμε συχνά. Υπάρχει μία απαίτηση από τις γυναίκες που βιώνουν αυτές τις άσχημες καταστάσεις να τις διαχειριστούν ψύχραιμα, με καθαρό μυαλό και σαν παρατηρητές. Αυτό για εμένα είναι σχεδόν απάνθρωπο. Πιστεύω πως υπάρχει μία και μόνο συγκεκριμένη σωστή στιγμή που μία γυναίκα θα αντιδράσει και αυτή είναι το όταν η ίδια νιώσει έτοιμη να το κάνει.

-Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για τον τίτλο της παράστασης;

Αρχικά, να πω πως ο τίτλος ήταν ιδέα της Αλεξίας Μιχελακάκη, που είναι και η φωνή της παράστασης. Ο αρχικός τίτλος του έργου που είχα σκεφτεί ήταν «Επόμενη Στάση», νομίζω πως ο τελικός είναι πολύ πιο ωραίος. Ευχαριστώ ξανά την Αλεξία. Το «Πανεπιστήμιο – Ομόνοια» αναφέρεται στις στάσεις του μετρό. Στο έργο ένα βαγόνι παθαίνει βλάβη και μένει κολλημένο ανάμεσα σε αυτούς τους δύο σταθμούς.

-Πώς εμπνευστήκατε αυτήν την ιστορία;

Η έμπνευση πιστεύω πως υπάρχει παντού γύρω μου, διασκορπισμένη σαν κομμάτια παζλ, λόγω αυτού σημειώνω ό,τι μου φαίνεται ενδιαφέρον ή θα μπορούσα εν δυνάμει να χρησιμοποιήσω σαν εργαλείο για να σκαρώσω μία σύντομη σκηνή. Από μικρός έγραφα μικρά κειμενάκια και ιστορίες. Για να απαντήσω και στην ερώτηση για το «πώς» εμπνεύστηκα αυτήν την ιστορία, η αλήθεια είναι πως δεν μπορώ να το απαντήσω αυτό. Μπορώ να πω με σιγουριά πως με θυμάμαι ένα απόγευμα να ψαχουλεύω το google doc με τις μικρές ιστορίες που έχω κρατημένες και κάπως κάποιες από αυτές άρχισαν να έχουν συνοχή, να συμπληρώνουν η μία την άλλη και να λένε όλες μαζί μια μεγαλύτερη ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Μόνες τους το έκαναν, εγώ απλώς τις βοήθησα λιγάκι.

-Τι σας ώθησε να καταπιαστείτε με το θέμα της βίας;

Γενικότερα με απασχολούν πολύ τα κοινωνικά ζητήματα. Βλέπω γύρω μου ανθρώπους να βιώνουν καταστάσεις και να μην είναι ακόμη έτοιμοι να τις διαχειριστούν και αυτό τους κάνει να νιώθουν ακόμη χειρότερα. Μου αρέσει πολύ οι ιστορίες που γράφω να ανοίγουν διάλογο και να είναι το πρώτο βήμα για τον ορισμό πλαισίου έτσι ώστε οι άνθρωποι να νιώσουν ασφάλεια να εκφραστούν και να αντιμετωπίσουν, στον χρόνο του ο καθένας, το ζήτημα που τον απασχολεί. Η βία κατ’ εμέ έχει λανθασμένα θεωρηθεί σαν τρόπος διαχείρισης καταστάσεων. Γονείς μαλώνουν, χτυπούν τα παιδιά τους ή ακόμη και τα διώχνουν από το σπίτι γιατί πιστεύουν πως έτσι τους κάνουν καλό. Δάσκαλοι φωνάζουν και τιμωρούν μαθητές για να τους πείσουν να διαβάσουν. Σύζυγοι χτυπούν και σκοτώνουν τις γυναίκες τους σε μία προσπάθεια να τις αναγκάσουν να κάνουν δεν ξέρω και εγώ τι. Είναι πραγματικά θλιβερό που δεν βλέπουμε πως αυτό είναι σε κάθε του πτυχή λάθος και σκεφτόμαστε πως «ε εντάξει μία φορά έγινε, τον αγαπάει γι’ αυτό είναι σκληρός μαζί του». Όχι, αυτό χρειάζεται να αλλάξει άμεσα. Η αλλαγή θα έρθει μόνο αν αρχίσουμε να συζητάμε αυτά τα θέματα καθαρά, ανοιχτά και χωρίς κρυφά χαρτιά.

-Πέρα από την συγγραφή του έργου, έχετε αναλάβει και τη σκηνοθεσία του. Ποιες προκλήσεις ενέχει η μεταφορά μιας ιδέας από το χαρτί στο θεατρικό σανίδι;

Στο θέατρο πάντα ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτό. Το «να το σηκώσουμε από το τραπέζι» και να γίνουν οι σελίδες αλήθεια και να πάρουν ζωή, είναι ένα μεγάλο άλμα. Οι λέξεις από μόνες τους έχουν ένα δικό τους ειδικό βάρος που χρειάζεται να το διαχειριστεί κάποιος προκειμένου ένα έργο να γίνει θέατρο. Όταν έχεις γράψει εσύ αυτές τις λέξεις, για κάποιον περίεργο λόγο, σου φαίνονται ακόμη πιο βαριές. Μπορώ να πω πως η μεγαλύτερη πρόσκληση ήταν να χωρίσω στο μυαλό μου τον σκηνοθέτη από τον συγγραφέα. Χρειάστηκε να κλειδώσω τον συγγραφέα-Γιάννη στο σπίτι και να πάω στην πρόβα καθαρά ως σκηνοθέτης.

-Συχνά, η βία έρχεται από εκεί που δεν το περιμένει κανείς. Πώς τοποθετείται το έργο σας επ’ αυτού;

Ακριβώς έτσι. Μέσα σε μία φαινομενικά ουδέτερη κατάσταση, εμφανίζεται η βία, ξαφνικά και χωρίς να έχει προαναγγείλει την άφιξή της. Πιστεύω πως κανείς μας δεν μπορεί να τη δει καθαρά και σε πρώτο χρόνο όταν έρχεται. Για τον λόγο αυτόν, δεν μπορούμε να έχουμε την απαίτηση από ανθρώπους να την αναγνωρίσουν εν τη γενέσει της και να την αντιμετωπίσουν. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να είμαστε δίπλα τους χωρίς να τους κρίνουμε, επειδή ίσως εμείς να είχαμε ταχύτερα αντανακλαστικά. Δεν είμαστε όλοι ίδιοι και αυτό είναι τόσο όμορφο.

-Πώς ξεκίνησε η πορεία σας στο θέατρο και ποιες είναι μερικές στιγμές που την έχουν καθορίσει;

Η πορεία μου στο θέατρο ξεκίνησε από την φωτογραφία. Σπούδασα στο τμήμα Μαθηματικών στα Ιωάννινα. Το Πανεπιστήμιο εκεί έχει εξαιρετικά ενεργούς πολιτιστικούς συλλόγους. Μία μέρα βρέθηκα σε μία συνάντηση του φωτογραφικού συλλόγου και φεύγοντας είδα στον κάτω όροφο την πόρτα του θεατρικού συλλόγου. Η θεατρική συντροφιά του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, διοργάνωνε τότε ανοιχτά θεατρικά παιχνίδια. Όταν μπήκα στον χώρο ένιωσα αμέσως αυτό το «εδώ είσαι, μείνε και μη φύγεις ποτέ». Θυμάμαι με χαμόγελο τον πρώτο μονόλογο που έπαιξα ποτέ που ήταν «Ο μαύρος γάτος» του Έντγκαρ Άλαν Πόε. Η απόφασή μου να κατέβω στην Αθήνα και να σπουδάσω θέατρο σίγουρα όρισε με κάποιον τρόπο μία πιο «επίσημη» έναρξη. Δεν μπορώ να παραλείψω και την πρώτη μου δουλειά, στο Αγγέλων Βήμα, την «Βαθιά Γαλάζια Θάλασσα». Ευχαριστώ πολύ τον Αλέξιο Κοτσώρη που μου έδωσε το πρώτο μου επαγγελματικό βήμα και με την ευκαιρία να στείλω μία μεγάλη αγκαλιά σε όλους τους συντελεστές εκείνης της παράστασης: Αλέξιε, Γιώργο, Μαρία, Φωτεινή, Τάσο και Ραφαήλ, σας φιλώ.

-Ποιες είναι οι βασικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας νέος δημιουργός στον χώρο του θεάτρου;

Χωρίς να έχω διάθεση να το μειώσω, πιστεύω πως δεν διαφέρει τόσο πολύ από τις συνθήκες που έχει να αντιμετωπίσει κάποιος που ξεκινάει σήμερα σε μία καινούργια δουλειά. Ας πούμε πως δουλεύεις σε κάποιο γραφείο, δε γνωρίζεις ούτε τα απολύτως απαραίτητα, πού είναι το γραφείο σου για παράδειγμα ή πού είναι η κουζίνα και διάφορα άλλα. Είχα, και έχω ακόμη, να γνωρίσω έναν ολόκληρο καινούργιο κόσμο. Προσπάθησα πολύ να συνθέσω μία ομάδα που θα με έκανε να νιώσω ασφάλεια σε αυτήν την έκθεση. Σε αυτό το κομμάτι πιστεύω πως τα πήγα πολύ καλά, όλοι οι συντελεστές της παράστασης ήταν πάντα διαθέσιμοι, δίπλα μου και με λύσεις σε όποιο ζήτημα ερχόταν μπροστά μας. Τους ευχαριστώ πολύ γι’ αυτό.

-Πώς σχολιάζετε την παρούσα κατάσταση, όσον αφορά την υποβάθμιση των καλλιτεχνικών σπουδών;

Μέσα στην όλη έκρυθμη κατάσταση που υπάρχει, νιώθω πως επιτέλους ήρθε η στιγμή να δοθεί λύση σε αυτό το ζήτημα. Εδώ και πολλά χρόνια οι καλλιτεχνικές σπουδές αντιμετωπίζονταν ως «μη σπουδές». Με το Προεδρικό Διάταγμα 85, αυτό επισημοποιήθηκε και πλέον, με κρατική σφραγίδα, το να σπουδάζει κανείς σε αυτόν τον τομέα ισοσταθμίζεται, για να μιλήσω για το θέατρο, με επισκέψεις σε κάποιο θεατρικό εργαστήρι κάθε δεύτερο Σάββατο. Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Για ανέβει κάποιος στην θεατρική σκηνή χρειάζεται εκπαίδευση, γνώση, τριβή, χρόνο, χρήμα, σπουδές δηλαδή. Αυτό είναι απαραίτητο να είναι καθαρό. Να πούμε πως ο αγώνας των καλλιτεχνών, με τις διάφορες μορφές κινητοποιήσεων, είναι στη βάση του ηθικός. Χρειάζεται η κοινωνία να αναγνωρίσει πως το «ηθοποιός» είναι επάγγελμα. Δεν μπορούν όλοι να ανέβουν στην θεατρική σκηνή, χρειάζεται να ξέρεις πώς να το κάνεις αυτό και το μαθαίνεις κυρίως σπουδάζοντας. Ας προχωρήσουμε παρακάτω από το «α, αυτός έχει ταλέντο» και ας δούμε όλο τον κόσμο που υπάρχει γύρω από το θέατρο. Το ταλέντο σε φέρνει μέχρι την πόρτα του θεάτρου, οι σπουδές σε κάνουν ηθοποιό. Ήρθε πια ο καιρός να το κατανοήσουμε όλοι αυτό!

Την Τρίτη 7/3, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρας της Γυναίκας (8/3), μετά το τέλος της παράστασης θα πραγματοποιηθεί μια σύντομη συζήτηση σχετικά με τα πρώιμα στάδια εμφάνισης του φαινομένου της βίας. Την συζήτηση θα συντονίσει η ψυχολόγος Σίσσυ Βαζιργιαντζίκη εκπροσωπώντας την ΔΙΟΤΙΜΑ (Κέντρο για τα έμφυλα δικαιώματα και την ισότητα).

Διαβάστε επίσης:

Πανεπιστήμιο – Ομόνοια, του Γιάννη Οικονόμου στο Θέατρο Άβατον