Φρήντριχ Χαίλντερλιν – Ποιήματα

Από τα τέλη του 19ου αιώνα επικράτησε για αρκετές δεκαετίες η πεποίθηση πως η ποίηση του Φρήντριχ Χαίλντερλιν είναι μια ποίηση ιδεαλιστική, με έντονα ρομαντικά χαρακτηριστικά, η οποία έχει ως μέτρο και οδηγό την Αρχαία Ελλάδα. Εάν ωστόσο εμβαθύνει κανείς στο έργο του ποιητή, θα διαπιστώσει πως όλα αυτά τα γνωρίσματα κείνται στην επιφάνεια και πως βαθύτερα η ποίησή του όπως και ολόκληρο το έργο του μιλούν με έναν άμεσα σημερινό τρόπο. Ο Χαίλντερλιν είδε καθαρά όσα αδυνατούμε να δούμε εμείς σήμερα. Γι᾿ αυτό παραμένει επίκαιρος όσο κανείς άλλος και δεν έχει την παραμικρή σχέση με τον ρομαντισμό και τον νεοκλασικισμό, την αρχαιολατρία και την ελληνολατρία της εποχής του.

Στην ανά χείρας δίγλωσση έκδοση συγκεντρώνονται τα γνωστότερα και σπουδαιότερα ποιήματα από όλες τις δημιουργικές περιόδους του ποιητή, από τα νεανικά ποιήματα μέχρι τα ποιήματα των τελευταίων χρόνων της ζωής του. Πολλά από τα ποιήματα όπως και τα αποσπάσματα από την εποχή της τρέλας μεταφράζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά. Επιστολές του ποιητή, σχόλια, πραγματολογικά στοιχεία και σημειώσεις ζητούν να αναδείξουν τη σπουδαιότητα και τη διαχρονικότητα του ποιητικού έργου του Φρήντριχ Χαίλντερλιν, του μεγαλύτερου, όπως αναγνωρίζεται ομόφωνα σήμερα, Γερμανού λυρικού ποιητή και λάτρη της Ελλάδας.

Νύχτα θα ᾿πεφτε και παγωνιά πάνω στη γη
Και η ψυχή θά ᾿λιωνε απ᾿ τον πόνο, αν δεν έστελναν
Από καιρό σε καιρό οι καλοί θεοί τέτοιους νέους
Για να σκορπίσουν δροσιά στων ανθρώπων τη μαραμένη ζωή. – Φρήντριχ Χαίλντερλιν «Ο θάνατος του Εμπεδοκλή»

Φρήντριχ Χαίλντερλιν

O Γιόχαν Κρίστιαν Φρήντριχ Χαίλντερλιν (Johann Christian Friedrich Höl – derlin) γεννήθηκε στις 20 Μαρτίου 1770 στo χωριό Λάουφεν. Επί του ποταμού Νέκαρ, που βρίσκεται στην περιοχή της Σουαβίας στη Νότια Γερμανία, κοντά στη Στουττγάρδη. Δύο χρόνια αργότερα πεθαίνει ο πατέρας του και λίγα χρόνια αργότερα και ο πατριός του. Συμβάντα που θα του αφήσουν ανεξίτηλες πληγές. Η μητέρα του ποιητή, κόρη προτεστάντη ιερέα, με αυστηρές θρησκευτικές πεποιθήσεις, τον προορίζει εξαρχής για το ιερατικό λειτούργημα. Τα χρόνια 1784-1788 σπουδάζει σε προτεσταντικές εκκλησιαστικές σχολές Μονών. Στη συνέχεια σπουδάζει Θεολογία στο Πανεπιστήμιο του Τύμπινγκεν και σχετίζεται φιλικά με τους γνωστούς φιλοσόφους Έγελο και Σέλλινγκ.

Το 1793 συναντά για πρώτη φορά τον Σίλλερ, ο οποίος μεσολαβεί ώστε ο Χαίλντερλιν να προσληφθεί ως οικοδιδάσκαλος. Για μία ολόκληρη δεκαετία ο ποιητής θα ζήσει με την αγωνία πως ανά πάσα στιγμή η επίσημη Εκκλησία θα μπορούσε να στραφεί εναντίον του και να απαιτήσει επιστροφή των χρημάτων που διέθεσε για τις σπουδές του. Τον Αύγουστο του 1795 αποδέχεται τη θέση του οικοδιδασκάλου στην οικογένεια Γκόνταρντ στη Φρανκφούρτη.  Στις 30 Δεκεμβρίου γνωρίζεται με τη Σουζέττε Γκόνταρντ (Susette Gontard), μητέρα ήδη τεσσάρων παιδιών, την οποία ερωτεύεται σφόδρα. Το 1797 κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος του επιστολικού μυθιστορήματος Υπερίων ή ο ερημίτης στην Ελλάδα και δυο χρόνια αργότερα ο δεύτερος τόμος. Είναι (μαζί με τις μεταφράσεις των τραγωδιών του Σοφοκλέους Αντιγόνη και Οιδίπους τύραννος) το μοναδικό βιβλίο του που θα δει τυπωμένο.

Στις 8 Μαΐου 1800 συναντά τη Σουζέττε Γκόνταρντ για τελευταία φορά στη Φρανκφούρτη. Δύο χρόνια αργότερα ο ξαφνικός θάνατός της σηματοδοτεί την αρχή της ψυχικής του κατάρρευσης. Από τα μέσα του 1802 εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια διανοητικής ταραχής. Που θα τον οδηγήσει λίγα χρόνια αργότερα, το 1806, στη Νευρολογική Κλινική του Τύμπινγκεν, όπου θα παραμείνει σχεδόν έναν χρόνο. Στις 3 Μαΐου 1807 ο ξυλουργός Έρνστ Τσίμμερ, που θαυμάζει το πεζογράφημα Υπερίων, προτείνει στον διευθυντή της κλινικής να πάρει τον ποιητή υπό την προστασία του. Εδώ, στη φιλόξενη οικία του ξυλουργού, στο κυκλικό δωμάτιο του πρώτου ορόφου, πάνω στη δεξιά όχθη του ποταμού Νέκαρ, θα εγκατασταθεί ο ποιητής ακριβώς στο μέσον της ζωής του και θα ζήσει μέχρι τον θάνατό του στις 7 Ιουνίου 1843.

Θανάσης Λάμπρου

Ο Θανάσης Λάμπρου γεννήθηκε στις 20 Δεκεμβρίου 1962 στην πόλη της Λαμίας. Είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Συνέχισε τις σπουδές του στη Γερμανία, στο Πανεπιστήμιο της πόλης Φράιμπουργκ (Freiburg i. Br.), όπου σπούδασε από την αρχή Φιλοσοφία, Κλασική Φιλολογία και Ιστορία της Τέχνης. Έλαβε το πτυχίο Μagister Αrtium της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ και στη συνέχεια, ως υπότροφος γερμανικού ιδρύματος, εκπόνησε διδακτορική διατριβή στον τομέα της Φιλοσοφίας και ανακηρύχθηκε το 1994 Διδάκτωρ Φιλοσοφίας (Ph.D.) του ιδίου Πανεπιστημίου, ενώ η διδακτορική του διατριβή κυκλοφόρησε σε μορφή βιβλίου από τις εκδόσεις Peter Lang της Φρανκφούρτης. Έγραψε έξι ποιητικά βιβλία, τη μελέτη Κάτω απ᾿ τον ανοιχτό ουρανό με θέμα τον Φάουστ του Γκαίτε και μετέφρασε κυρίως κλασικά κείμενα της γερμανόφωνης γραμματείας.