Φεστιβάλ Αθηνών 2012: Αφιέρωμα στον Μάρκο Βαμβακάρη στο Ηρώδειο

To Φεστιβάλ Αθηνών, πιστό στο ραντεβού του με το ελληνικό τραγούδι, προχωράει φέτος σε ένα ακόμη αφιέρωμα, με πρωταγωνιστή αυτή …

τη φορά τον Πατριάρχη του Ρεμπέτικου, Μάρκο Βαμβακάρη. Έχουν περάσει 40 χρόνια από το θάνατό του (1905-1972) και τα αθάνατα τραγούδια του θα ακουστούν για δύο νύχτες στο Ηρώδειο (22 και 23 Ιουνίου) ατόφια, σπαρακτικά, μαγευτικά, σαν την πολύπαθη ζωή του.

Από το ένα λιμάνι στο άλλο, από τη Σύρα στον Πειραιά

Ο Μάρκος γεννήθηκε στη Σύρα το 1905 και ήρθε να βρει την τύχη του στον Πειραιά το 1917. Όλη του τη ζωή την έζησε ανάμεσα σ’ αυτά τα δύο λιμάνια που καθόρισαν με μοιραίο τρόπο όλη του την πορεία. Ο ίδιος κουβαλούσε πάντα μαζί του τις μνήμες από τη Σύρα, ο κόσμος του όμως εμπλουτίστηκε από τις παραδόσεις και τους καημούς των προσφύγων που κατέφθασαν στον Πειραιά εκείνα τα χρόνια. Υπήρξε πάντα χειρώνακτας (δούλεψε σα λιμενεργάτης, σα μεταφορέας κάρβουνου, σα σφαγέας κ.α.) και συναναστράφηκε φτωχούς ανθρώπους που έκαναν περιστασιακές δουλειές και δεν είχαν καμιά ασφάλεια επαγγελματική και οικονομική. Ζώντας ζωή δύσκολη και ο ίδιος, μαζί με τους ανθρώπους του μόχθου και του κοινωνικού περιθωρίου, μπόρεσε να γράψει με τρόπο αυθεντικό για τα βάσανα και τις πίκρες τους. «Ο Μάρκος ήταν ένας χρονογράφος που τραγούδησε την εποχή του στο ακέραιο….Ήταν δέκτης τρομερός, κεραία. Έγραφε γι αυτά που ζούσε στο λιμάνι, γι αυτά που ζούσε με τους κλέφτες, με τους χαμένους, γι αυτά που ζούσε με τους μάγκες, τα κορόιδα, τους πολυτεχνίτες, τους μπεκρήδες που καίγανε τα σωθικά τους και όλους τους φουκαράδες και τους καταπιεσμένους…» (από το βιβλίο του Μ.Τσιλιμίδη «Ο Άγιος Μάγκας» – ο Στέλιος Βαμβακάρης μιλάει για τον πατέρα του).

Γιατί θεωρείται  Πατριάρχης του Ρεμπέτικου

Το 1933 ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο. Το 1935 γράφει την περίφημη «Φραγκοσυριανή». Το 1936 έρχεται η δικτατορία του Μεταξά. Αμέσως μετά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και στη συνέχεια ο Εμφύλιος. Με άλλα λόγια, βίωσε τις πιο δύσκολες στιγμές της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας.  Και είναι εντυπωσιακό ότι παρ’ όλο που έζησε μια σκληρή ζωή, εκφράστηκε τόσο ποιητικά μέσα από τα τραγούδια του. Η Φραγκοσυριανή έγινε το πιο διάσημο χασάπικο στον πλανήτη. Οι στίχοι του μπήκαν στα χείλια των Ελλήνων, ενώ ο ίδιος αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης όλων των γνωστών συνθετών που επακολούθησαν. Ποιος δεν έχει σιγοτραγουδήσει «το χαράματα η ώρα τρεις θα ‘ρθω να σε ξυπνήσω», ή «μια φούντωση μια φλόγα έχω απόψε στην καρδιά», ή «τα ματοκλαδά σου λάμπουν σαν τα λούλουδα του κάμπου».

Η συμβολή του υπήρξε σημαντική γιατί τα ζεϊμπέκικα και τα χασάπικά του συνεχίζουν και σήμερα να μιλούν στην καρδιά μας. Είναι θεμέλιοι λίθοι της συλλογικής ζωής. Άλλωστε ο Βαμβακάρης ήταν αυτός που επέβαλε το τραγούδι με μπουζούκι στην ελληνική δισκογραφία. Πριν τον Μάρκο, ο μπαγλαμάς και το μπουζούκι ήταν υπό διωγμόν, ήταν τα όργανα που παίζαν στα καταγώγια. Οι δικές του ηχογραφήσεις οδήγησαν στην ευρεία αποδοχή αυτής της μουσικής που αγαπήθηκε τόσο πολύ σε όλη την Ελλάδα. Είναι ο Πατριάρχης του Ρεμπέτικου. Μια μορφή που ανήκει στην κοινωνική μας μυθολογία. Κι ας είναι ίσως ο πιο «αφώτιστος» από τους άλλους δημιουργούς του ρεμπέτικου που επακολούθησαν. Οι μεταγενέστεροι πάτησαν σε ένα ήδη στρωμένο δρόμο.

Και σήμερα επίκαιρος

Το Φεστιβάλ Αθηνών ελπίζει με αυτό το αφιέρωμά του να τοποθετήσει το Βαμβακάρη στο βάθρο που του αξίζει σε σχέση με το ελληνικό τραγούδι. Σήμερα εξάλλου, 40 χρόνια μετά το θάνατό του, η μορφή και το έργο του αποκτούν μια αναπάντεχη επικαιρότητα. Ο Μάρκος ήταν αυτός που εξέφρασε, όσο πιο αυθεντικά μπορούσε, τους καημούς των ανθρώπων που ταλαιπωρούνται από τη φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την απελπισία και ψάχνουν να βρουν έναν τρόπο για να ζήσουν τη ζωή τους με αξιοπρέπεια. Τα τραγούδια του μεταδίδουν τόση ανθρωπιά και αλήθεια που μοιάζουν να μας παρηγορούν σε αυτόν το δύσκολο καιρό για τον τόπο.

Στην παράσταση θα προβληθεί βίντεο που γυρίστηκε στη Σύρα ειδικά γι αυτή την παραγωγή – αφιέρωμα.

Τραγουδούν οι:
Γιάννης Κότσιρας, Δημήτρης Ζερβουδάκης,
Σοφία Παπάζογλου, Απόστολος Ρίζος,
Δημήτρης Νικολούδης

ο Στέλιος Βαμβακάρης
και η Εβελίνα Αγγέλου

Συμμετέχουν:
Vinicio Capossela
Νέα Τάξη Πραγμάτων ΝΤΠ.
Στίχοιμα

Επιλογή ρεπερτορίου: Λίνα Νικολακοπούλου

Παίζουν οι μουσικοί
Μανώλης Πάππος – μπουζούκι
Γιώργος Κοντογιάννης – μπουζούκι, κιθάρα, μπάντζο
Παναγιώτης Τσεβάς – ακορντεόν
Βασίλης Μασσαλάς – ακουστική κιθάρα, μπαγλαμά
Γιάννης Πολυχρονάκης – κοντραμπάσο
Βασίλης Μαντζούκης – τύμπανα, κρουστά
Κώστας Νικολόπουλος – ενορχήστρωση, ηλεκτρική κιθάρα
Ιδέα, Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Λίνα Νικολακοπούλου
Σκηνογραφία: Άγγελος Μέντης
Ενδυματολογική Επιμέλεια – Εικαστική Συνεργασία: Δανάη Κουρέτα
Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Γιάνναρος
Σκηνοθεσία βίντεο: Νίκος Σκαρέντζος
Σχεδιασμός Ήχου: Παναγιώτης Πετρονικολός
Διεύθυνση Παραγωγής: Αναστασία Ταμουρίδου – ARTος & Θέαμα