Φένια Παπαδόδημα: Αυτό που συνδέει τη Μαρίκα Παπαγκίκα με την Μπίλι Χόλιντευ είναι το Μανχάταν

Η Φένια Παπαδόδημα φέρνει στη σκηνή του θεάτρου Μικρό Γκλόρια, την ιστορία και τα τραγούδια της Μπίλι Χόλιντεϊ και της Μαρίκας Παπαγκίκα, με την παράσταση “Marika’s dream”.

***

-Ποια ήταν η Μαρίκα Παπαγκίκα;

Η Μαρίκα Παπαγκίκα γεννήθηκε το 1890 στην Κω αλλά σύντομα η οικογένεια της μετακόμισε στην Αλεξάνδρεια όπου μεγάλωσε. Λίγα στοιχεία έχουμε για την ζωή της στην Αίγυπτο. Και δεν ξέρουμε πως γνώρισε τον Κώστα Παπαγκίκα, που έπαιζε σαντούρι, αλλά ξέρουμε ότι έκαναν περιοδείες στα γνωστά λιμάνια της εποχής, Πειραιά, Σμύρνη, Αλεξάνδρεια, στα περίφημα καφέ αμάν, πριν φύγουν μαζί για την Αμερική. Ο Κώστας και η Μαρίκα δεν έκαναν παιδιά και έτσι δεν έμεινε κάποιος να διασώσει περισσότερα στοιχεία για την ζωή τους. Ότι γνωρίζουμε είναι κυρίως μέσα από αφηγήσεις μουσικών, όπως του Γιώργου Κατσαρού , που ήταν μετανάστης την ίδια εποχή στην Αμερική. Χάρις στην πρωτοβουλία του Παναγιώτη Κουνάδη που τον ηχογράφησε έχουμε αρκετές πληροφορίες για την ζωή της στο Μανχάταν, τις εμφανίσεις τους στη Νέα Υόρκη, στο Σικάγο , καθώς και το περίφημο κλαμπ που άνοιξαν μαζί – πράγμα πρωτοφανές για ένα ζευγάρι μεταναστών τη δεκαετία του 1920- το περίφημο Marika’s, στην 8η λεωφόρο και 34 δρόμους. Η Μαρίκα Παπαγκίκα ήδη πριν το 1920 έχει αρχίσει μία συνεργασία με την δισκογραφική εταιρεία Columbia στην Νέα Υόρκη και από τις διαφημίσεις στα έντυπα της εποχής φαίνεται ότι ήταν γνωστή όσο σημαντικοί σταρ της εποχής όπως ο Jelly Roll Morton και άλλοι… Αυτό είναι μοναδικό αν σκεφτεί κανείς ότι τραγουδούσε ελληνικό ρεπερτόριο , ρεμπέτικα και σμυρναίικα κυρίως. Είχε όμως σίγουρα και κλασσική παιδεία στο τραγούδι, το καταλαβαίνει αυτό κανείς όταν την ακούει να τραγουδάει την σερενάτα του Φραντς Σούμπερτ σε ελληνικούς στίχους, και όπως πολύ σωστά μου είπε σε συζήτηση μας ο Παναγιώτης Κουνάδης «ήταν η μόνη που μπορούσε να τραγουδήσει από άριες μέχρι τα πιο βαριά χασικλίδικά ρεμπέτικα».

Με τον Κώστα Παπαγκίκα ,τον Gus, έζησαν το Αμερικάνικο όνειρο για κάποια χρόνια , μέχρι που η οικονομική κρίση που ξεκίνησε με το κραχ του 27, τους ανάγκασε να κλείσουν το Marika’sκαι να μετακομίσουν. Τότε όπως αφηγείται ο Γ. Κατσαρός η Μαρίκα αρρώστησε από το depression, την κατάθλιψη που έριξε πολύ κόσμο τότε που έχασε την περιουσία του. Στην Ελλάδα έγινε γνωστή πολύ αργότερα και δεν έχει ακόμη εκτιμηθεί σε όλο το εύρος της μοναδικής έκφρασης της.

-Τι συνδέει τη ζωή και τη μουσική της Μαρίκας Παπαγκίκα με αυτά της Μπίλι Χόλιντεϊ;

Αυτό που συνδέει τη Μαρίκα Παπαγκίκα με την Μπίλι Χόλιντευ είναι το Μανχάταν, η Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’20 και του ’30. Ένα τοπίο πολύ σκληρό για τους μετανάστες αλλά ακόμη σκληρότερο για τους μαύρους. Αυτές οι δύο γυναίκες με διαφορά μίας περίπου μιας δεκαετίας κατόρθωσαν κάτι πραγματικά ακατόρθωτο για την σκληρή εκείνη εποχή. Να επιβάλλουν το όνομα τους μέσα από την δύναμη της ερμηνείας τους. Μουσικά της συνδέει το γεγονός ότι τόσο το μπλουζ που έρχεται από την Αφρική , όσο και τα ρεμπέτικα που ανήκουν στην ανατολική, βυζαντινή παράδοση, αποτελούν είδη έκφρασης του πόνου, της κοινωνικής καταπίεσης, της φτώχειας, του αγώνα επιβίωσης των απλών ανθρώπων. Στη συγκεκριμένη περίπτωση των μεταναστών. Στην Νέα Υόρκη όμως όπως και παντού άλλωστε υπάρχουν πάντα μετανάστες πολλών κατηγοριών. Αυτοί που ταξιδεύουν στο κατάστρωμα κι αυτοί που θα είναι πάντα στο αμπάρι.

-Τι έχει προηγηθεί της συγγραφής του κειμένου;

Τα τελευταία χρόνια, ενώ προέρχομαι από ένα ευρύτερο τζαζ μουσικό περιβάλλον, ασχολήθηκα πολύ με την βυζαντινή και ελληνική παραδοσιακή μουσική. Έτσι γνώρισα την Μαρίκα Παπαγκίκα και μπορώ να επιβεβαιώσω αυτό που έχει πει γι’ αυτή ο Γ. Κατσαρός ότι είναι μία σπάνια «βυζαντινή» φωνή που τραγουδάει εξαιρετικά τα ρεμπέτικα και τα σμυρναίικα. Ίσως είναι αυτό το κοινό μας σημείο. Η σχέση με την βυζαντινή μουσική. Ακούγεται αυτό στον τρόπο με τον οποίο τραγουδάει η Παπαγκίκα. Έχει μία διαφορετική προσέγγιση του όλου φαινομένου της λαϊκής έκφρασης.

-Τι ακριβώς θα δούμε στο Θέατρο Μικρό Γκλόρια;

Αυτό που θα δούμε και θα ακούσουμε είναι μία συναυλία με τρεις εξαιρετικούς μουσικούς που δημιουργούν έναν ιδιαίτερο μουσικό τοπίο όπου μπορώ να τραγουδήσω τόσο τα σμυρναίικα και τα ρεμπέτικα της Παπαγκίκα όσο και κάποια από τα πιο γνωστά τραγούδια της Μπίλι Χόλιτνευ, γλιστρώντας από το ένα είδος στο άλλο. Ο Γιώργος Παλαμιώτης στο μπάσο, ο Παναγιώτης Βέργος στο σαντούρι και ο Γιώργος Μικρός στο πιάνο. Στην μουσική και στα τραγούδια έχει ενσωματωθεί o μονόλογος που έχω γράψει, μέσα από τον οποίον ζωντανεύω την ζωή της Μαρίκας και του Gus στην Ν. Υόρκη. Από τη στιγμή που φτάνουν εκεί με το πλοίο τον Απρίλιο του 1915 μέχρι τον θάνατο της Μαρίκας to 1943.

Χρησιμοποιώ πληροφορίες από το αρχείο του Παναγιώτη Κουνάδη, από τις αφηγήσεις του Γ. Κατσαρού ο οποίος μιλάει και για άλλους μουσικούς της εποχής, για τον θρυλικό χαρτοπαίκτη Nick the Greek και γενικά μεταφέρει το τοπίο της κοινωνίας των Ελλήνων μεταναστών της Αμερικής με πολύ χιούμορ.

Στο κείμενο εντάσσονται αποσπάσματα από τη θεατρική μου νουβέλα «Μία γάτα που την λέγαν Μπίλι Χόλιντευ» ( Εκδόσεις Γαβριηλίδης 2013 ).

Ένιωσα πως αυτές οι δύο γυναίκες, τόσο διαφορετικές αλλά με τόσο κοινούς στόχους στην ρουλέτα της Αμερικάνικης κοινωνίας , έχουν ζωές παράλληλες τις οποίες όμως συνδέει ο τρόπος , η διέξοδος που είχαν για να επιβιώσουν , η ανεπανάληπτη έκφραση της φωνής τους.

Διαβάστε επίσης:

Marika’s dream, με τη Φένια Παπαδόδημα στο θέατρο Μικρό Γκλόρια