ερωτηματικό; erotimatiko ?: Ομαδική έκθεση στο Παρίσι από το HYam

Το 2014, το HYam, δημιουργούσε το Βραβείο της Νεανικής Καλλιτεχνικής Σκηνής της Μεσογείου, σε συνεργασία με το ίδρυμα Fondation Jean-Luc Lagardère. Το βραβείο  αυτό απονεμήθηκε στην νεαρή ελληνίδα καλλιτέχνη Μαρία Τσάγκαρη, την οποία επέλεξαν τα μέλη μιας διεθνούς επιτροπής ανάμεσα σε τέσσερις φιναλίστ των οποίων το έργο αποτύπωνε την ποικιλότητα, τόσο από αισθητική όσο και από ιδεολογική άποψη, της νεανικής ελληνοκυπριακής σκηνής έχοντας ως οδηγητικό μίτο, το παρελθόν ως μόνο μέλλον.

Το HYam, που εν τω μεταξύ ενδυνάμωσε τη δομή του, κυρίως με τη ίδρυση μιας θυγατρικής εταιρείας στην Ελλάδα, απαραίτητης για την υλοποίηση in-situ καλλιτεχνικών έργων στην Ύδρα, προχωρά τώρα στο δεύτερο μέρος του εγχειρήματός του για τη υποστήριξη των νέων καλλιτεχνών της μεσογειακής σκηνής: την έκθεση των τελευταίων έργων των τεσσάρων φιναλίστ καλλιτεχνών – της Ράνιας Μπέλλου, της Μαριάννας Χριστοφίδη, της βραβευθείσας Μαρίας Τσάγκαρη και του Αθανάσιου Ζαγορίσιου.

Με τον τίτλο « ερωτηματικό; erotimatiko ? », η έκθεση θα διεξαχθεί από τις 8 ως τις 17 Ιανουαρίου 2016. Απευθυνόμενη σε κάθε κοινό χάρη στην ξενάγηση που θα παρέχει ειδικευμένο προσωπικό η έκθεση θα συνοδευτεί από την έκδοση ενός δίγλωσσου καταλόγου ειδικά σχεδιασμένου γι’ αυτήν.

Με την υποδοχή αυτής της έκθεσης ο François Tajan, αιρετός πρόεδρος του οίκου Artcurial και μέλος της πρώτης κριτικής επιτροπής, ανανεώνει την εμπιστοσύνη και την υποστήριξή του στο εγχείρημα του HYam.

Από την απονομή του βραβείου, η δουλειά των τεσσάρων φιναλίστ εξελίχθηκε. Εμπλουτίστηκε χάρη σε διαφορετικές εμπειρίες που απέκτησαν στην χώρα τους ή στο εξωτερικό (εκθέσεις foires, résidences) και κατά συνέπεια απέκτησε νέες αποχρώσεις. Ο καθένας συνεχίζει να υφαίνει την ιστορία του. Και αυτός είναι ο λόγος που το HYam θέλησε να παρουσιάσει τα τελευταία έργα τους σε ένα χώρο του Παρισιού ειδικευμένο στη διεθνή τέχνη. Για να αναδείξει εκεί όλη την ενέργεια και τη δημιουργικότητα της ελληνοκυπριακής σκηνής.

Στην ελληνική γλώσσα, το σημείο του ερωτηματικού αντιστοιχεί σε εκείνο της γαλλικής άνω τελείας. Αυτό λοιπόν το σημείο στίξης μπορεί ανάλογα, να υποδεικνύει τα τοπικά ερωτήματα που κυκλώνουν σήμερα την « χώρα των θεών » ή εκείνη τη μεταβατική κατάσταση όπου « αυτό που είναι παλιό δεν μπορεί ακόμα να πεθάνει και αυτό που είναι νέο δεν μπορεί ακόμα να γεννηθεί » (Antonio Gramsci).

Παρουσιάζοντας στο Παρίσι τη δουλειά (σχέδια, εγκαταστάσεις, βίντεο) των τεσσάρων νέων ελλήνων και κυπρίων καλλιτεχνών, φιναλίστ της πρώτης έκδοσης του βραβείου της νεανικής μεσογειακής καλλιτεχνικής σκηνής, ο οργανισμός HYam θέλει να φέρει στο φώς τις διαφορετικές αισθητικές απόψεις αυτών  των ενδιάμεσων διαστημάτων που στιγματίζουν όχι μόνο την Ελλάδα και την Κύπρο αλλά ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου. Οι επιπτώσεις μιας οικονομικής κρίσης που επεκτείνεται, διυλίζονται αργόσυρτα, με τρόπο υπόγειο αλλά και αιχμηρό.

Ανακατεύοντας πάνω στο χαρτί διάφορα θραύσματα ζωής ανάμεσα στα οποία και της δικής της, η Ράνια Μπέλλου υποδεικνύει το αναγκαίο πέρασμα από την προσωπική σφαίρα στη δημόσια.  Στο film Days In Between, η Μαριάννα Χριστοφίδη υπογραμμίζει την πραγματικότητα εκείνων των ενδιάμεσων τοπίων, εκείνων των συνόρων στα ανατολικά, ακαθόριστων και ξεχασμένων και συνεπώς κινούμενων. Επιβάλλοντας The Blue as The New Green, η Μαρία Τσάγκαρη υπενθυμίζει την αναζήτηση του « ανέφικτου ονείρου » καθώς και την κατά τον Βίκτωρα Ουγκώ αξία της χίμαιρας. Και το έργο του Αθανάσιου Ζαγορίσιου δεν είναι, παρά μια αισθητική προσπάθεια ερώτησης δια μέσου της επιστημονικής εμπειρίας εκείνου του αισθήματος του εφήμερου που γίνεται ακόμα πιο σφοδρό στην παρούσα δύσκολη συγκυρία.

Οι καλλιτέχνες που παρουσιάζονται στην έκθεση

Μαρία Τσάγκαρη, βραβείο

Η Μαρία Τσάγκαρη που είχε σμιλεύσει εγκαταστάσεις  κήπων  από στάχτη, είχε υφάνει εφήμερα χαλιά με μαιάνδρους φυτών, είχε σχεδιάσει λαβυρίνθους σε φύλλα αλουμινίου, συνεχίζει τις έρευνες της πάνω στους συμβολικούς και τους πιθανούς μετασχηματισμούς του πράσινου. The Blue as The New Green… Και αν μια επιστημονική κοινότητα μπορούσε κάποτε να καταφέρει να επέμβει στο DNA των φυτών ώστε να διορθώσει έτσι την όψη της φύσης και ευρύτερα την αντίληψη του κόσμου…Στα τελευταία έργα της, είτε πρόκειται για μια μόνιμη καλλιτεχνική εγκατάσταση στο δημόσιο χώρο της Ύδρας – τρίτο στάδιο του HYam project-, είτε για τη σύνθεση ενός κρεμαστού κήπου, η Μαρία Τσάγκαρη προσηλώνεται στο μύθο αυτού του γαλάζιου λουλουδιού που στοίχειωνε ήδη τους ήρωες του ρομαντισμού. Ο Heinrich von Ofterdingen, ο πρωταγωνιστής του ατέλειωτου μυθιστορήματος του Novalis, δεν περνούσε τις μέρες του αναζητώντας το; Έμβλημα της καθαρής ποίησης, της εσωτερικής ενότητας, ενός απροσπέλαστου άπειρου αλλά και ενός ανικανοποίητου πάθους, η Μαρία Τσάγκαρη το επιβάλλει σε καθένα από τα έργα της σαν για να σηματοδοτήσει καλύτερα μια μοντέρνα πραγματικότητα που απέναντι στις νόρμες κάθε τάξης,  ανάμεσα στην λατρεία στο ανέφικτο και στην πίστη στο παράλογο.

Ράνια Μπέλλου

Η Ράνια Μπέλλου επανεφεύρει διαφορετικά κομμάτια ζωής, γεμίζοντας τα κενά ανάμεσα τους. Ανασύροντας εδώ κι εκεί ξεχασμένα αρχεία, ή κάνοντας ανασκαφές σε προσωπικά ημερολόγια που βρήκε στην Ελλάδα- τον τελευταίο μάρτυρα των γραπτών, των σκέψεων, των σημειώσεων του έλληνα ποιητή Πάνου Στανή, που έζησε τη δεκαετία του ’50- ή αλλού, η καλλιτέχνης βρίσκει εξαιρετικά σημεία αναφοράς προκειμένου να αρχίσει μια καινούρια ιστορία. Πιστή σε μια τεχνική που ανακατεύει τη ρεαλιστική ακρίβεια του μαύρου σημείου με το ξεθώριασμα ενός αχνού γκρί ή με τη διαφάνεια ενός χαρτιού japonais , η  Ράνια  Μπέλλου  εμπνέεται  από το στοιχείο της εισβολής, από μια  μορφή  ηδονοβλεψίας για να τροφοδοτήσει την αφήγηση της και να καταφέρει να κατασκευάσει ένα μύθο όπου θα ενσωματώσει και τη δική της αφήγηση. Περνάμε έτσι λαθραία από την ιδιωτική στη δημόσια σφαίρα, από το μερικό στο ολικό. Γυρίζοντας τις σελίδες του βιβλίου της καλλιτέχνιδας, όπου καθένα από τα εκατό σχέδια με μολύβι δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σε σχέση με το άλλο, συλλαμβάνουμε επίσης την μοναδικότητα των ιστοριών που αρθρώνονται και αποδιαρθρώνονται στον χώρο και στον χρόνο που έχει αφεθεί στην καλή θέληση της καλλιτέχνιδας. Εδώ, πραγματικότητα και φαντασία ανακατεύονται, αφήνοντας στον θεατή την φροντίδα να ξαναγράψει την δική του ιστορία.

Μαριάννα Χριστοφίδη

Στα Βαλκάνια μια νέα χώρα ξεκινά πέρα από κάθε ποταμό… έρχεται από μια χώρα όπου τα σύνορα έχουν χαραχθεί με ένα γιγάντιο χάρακα μέσα σε φουσκωμένα κυματοειδή πεδία… τονίζει σε δεύτερο πλάνο η φωνή του Days In Be- tween, του τελευταίου φίλμ της Μαριάννας Χριστοφίδη. Μετά από ένα τεχνικό πρόβλημα, η καλλιτέχνης χρειάστηκε συντροφιά με την κάμερα της, να περιηγηθεί για ακόμα μια φορά στα Βαλκάνια και σε εκείνα τα ενδιάμεσα τοπία που περικλείονται από νερό, εκεί όπου τα σύνορα είναι ασαφώς χαραγμένα και κινούμενα. Όλα τα σημάδια της  είχαν  ως δια μαγείας χαθεί, υπογραμμίζοντας έτσι την αταξία αυτών των ξεχασμένων τόπων και τη διαρκή ανάγκη τους για επαναπροσδιορισμό και επανεφεύρεση. Αποκαλύπτοντας αυτούς τους μετασχηματισμούς με τρόπο άλλοτε ποιητικό και άλλοτε αποστασιοποιημένο, αφήνει στον χρόνο αυτή την ελαστικότητα που οι δυτικές κοινωνίες μας έχουν απόλυτα αποκλείσει. Σε αυτούς τους τόπους της ερημίας, όπου όπως στα φίλμ του Tarkovsky, το νερό, αυτό το « στοιχείο του ενδιάμεσου » είναι πανταχού παρόν, θα έπρεπε να φανταστούμε τον Σίσυφο χαρούμενο…Είναι  με  αυτές τις λέξεις του Albert Camus που η ταινία ολοκληρώνεται.

Αθανάσιος Ζαγορίσιος

Ο Αθανάσιος Ζαγορίσιος παρακολουθεί στενά την αισθητική ορισμένων φυσικών φαινομένων και αποκρυπτογραφεί έτσι ορισμένους από τους κώδικες της επιστήμης. Τι γνωρίζουμε για τα διαφορετικά στάδια της « διαδικασίας της εξάχνωσης » (το πέρασμα από την στέρεη κατάσταση στην κατάσταση αερίου) του Κυκλοδωδεκανίου; Αυτό το είδος υδρογονάνθρακα που χρησιμοποιείται στην αποκατάσταση και στερέωση έχει μια ταχύτητα εξάχνωσης που ποικίλλει –με τρόπο υπέροχο- ανάλογα με τις διαφορές  θερμοκρασίας,  όγκου  και  πίεσης.Κανένας  δεν αγνοεί πως ο θερμός αέρας είναι ελαφρύτερος του ψυχρού… Η θέρμανση του από μια απλή λάμπα τοποθετημένη στο πάτωμα, ενεργοποιεί έναν αόρατο με γυμνό μάτι κύκλο διαστολών, που μπορεί να κάνει μια μεταξωτή κλωστή να χορεύει. Κάποιες φορές ο καλλιτέχνης προκαλεί τη φαντασία μετωπικά και αισθητικά. Σκεφτείτε ένα κομμάτι αρωματισμένου υφάσματος του οποίου η μυρωδιά δεν θα γίνεται αντιληπτή παρά μόνο όταν το πλησιάζετε. Ο καλλιτέχνης επέλεξε την οσφρητική σφαίρα για να θέσει μια ερώτηση με αναφορές  στο  σύμπαν  του  Προύστ  :  ποια  είναι η μορφή ενός αντικειμένου που  δεν  μπορούμε  να  δούμε  και με  ποιο  τρόπο  μπορούμε  να  το  κρατήσουμε  στη  μνήμη  μας;

Who HYam ?

Ο οργανισμός HYam (HYdra for artists of the mediterranean- Η Ύδρα για τους καλλιτέχνες της Μεσογείου) δημιουργήθηκε το 2014 από την δημοσιογράφο Pauline Simons με σκοπό να υποστηρίξει νέους καλλιτέχνες που προέρχονται από χώρες της Μεσογείου. Αντικείμενο του είναι η προώθηση της δουλειάς τους στην διεθνή σκηνή μέσα από διάφορες πρωτοβουλίες: θέσπιση ενός βραβείου, συμπαραγωγή εκθέσεων και καταλόγων, αγορά έργων και εγκατάσταση ενός πρωτότυπου εικαστικού έργου στο νησί της Ύδρας με παροχή φιλοξενίας στον καλλιτέχνη.

Επιλέγοντας να στραφεί, όχι προς « Τον » πολιτισμό αλλά προς «Τους »  πολιτισμούς της Μεσογείου, ο οργανισμός HYam, άρθρωσε ένα σφαιρικό καλλιτεχνικό πρότζεκτ που θα πλαισιώσει προοδευτικά, τις νεανικές καλλιτεχνικές σκηνές της λεκάνης της Μεσογείου προκειμένου να διαφωτίσει άλλοτε τις διαφορές και άλλοτε τις ομοιότητες τους. Ο οργανισμός φιλοδοξεί να θέσει στο επίκεντρο την κοιτίδα του πολιτισμού μας,για να δημιουργήσει γέφυρες σε όλη την Ευρώπη, με αφετηρία την Γαλλία και την Ελλάδα, και να πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες πολιτιστικής επικοινωνίας σε τόπους συνάντησης ενός διεθνούς κοινού.

Το HYam συμμετέχει έτσι στην μετάδοση της γνώσης δηλώνοντας αποστροφή για τα σύνορα και τα ταμπού. Επιμένοντας στις χώρες της Μεσογείου που εξελίσσονται σε γεωπολιτικά περιβάλλοντα διαφορετικής αισθητικής, ενσταλάζει υπό το φώς των δημιουργών του, άλλες εικόνες, ανοίγει νέα περάσματα, απελευθερώνει καινούριες οπτικές : όταν η δεκτικότητα, διακρίνεται από την εξομοίωση.

Το εικαστικό εγχείρημα του HYam αρθρώνεται ως τριμερές σχήμα πολλαπλασιάζοντας έτσι τους τόπους και τις δράσεις προς όφελος των καλλιτεχνών:

• η απονομή κάθε δύο χρόνια ενός βραβείου στο Παρίσι αφιερωμένου κάθε φορά σε μια από τις χώρες της Μεσογείου και προς τιμήν ενός νέου καλλιτέχνη ή μιας νέας καλλιτέχνιδας που δεν θα έχει συμπληρώσει τα 36 έτη. Η επόμενη έκδοση που θα ανακοινωθεί μέσα στο 2016 θα είναι αφιερωμένη στο Μαρόκο.

• μια ομαδική έκθεση στο Παρίσι για τους φιναλίστ κάθε βραβείου με την έκδοση ενός καταλόγου. Απώτερος στόχος είναι η σύνθεση μιας έκθεσης που θα περιοδεύσει σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις.

• Η ανάθεση δημιουργίας μιας μόνιμης εικαστικής εγκατάστασης  στον βραβευμένο ή τη βραβευμένη καλλιτέχνη κάθε έκδοσης, σε συμφωνία με το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) της Ελλάδας.

Το νησί της Ύδρας αποτελεί έναν τόπο αναφοράς για τη διεθνή σύγχρονη τέχνη, φιλοξενώντας κάθε καλοκαίρι εκθέσεις υψηλού επιπέδου χάρη στην επένδυση διαφόρων μαικήνων και συλλεκτών (όπως ο Δάκης Ιωάννου, πρόεδρος του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, η Pauline Karpidas, υποστηρίκτρια των τεχνών και συλλέκτρια ή ακόμα ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, πρόεδρος του οργανισμού ΝΕΟΝ)

Σε παραγωγή του HYam η in-situ εγκατάσταση του έργου της βραβευμένης Μαρίας Τσάγκαρη θα αποτελέσει το πρώτο ίχνος ενός εικαστικού περιπάτου που θα ερωτοτροπεί με τους υδραίικους βράχους. Η νεαρή καλλιτέχνης, με ευαισθησία προς το ιδιαίτερο τοπίο του νησιού έχει ήδη ολοκληρώσει το σχέδιο του έργου της που αντλεί από την νέα έρευνα της  « The New Green ».

Θα φιλοξενηθεί από το HYam στην Ύδρα και θα υλοποιήσει το έργο της σε συνεργασία με ντόπιους τεχνίτες. Το ολοκληρωμένο έργο θα εγκατασταθεί τον Ιούνιο του 2016, εγκαινιάζοντας έτσι ένα νέο υδραίικο γεγονός που θα συμπληρώσει τις καλοκαιρινές εκθέσεις.

ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ

~ Ιούλιος 2014: πρώτη έκδοση του βραβείου της νεανικής καλλιτεχνικής σκηνής της Μεσογείου. Το πρώτο βραβείο της νεανικής καλλιτεχνικής μεσογειακής σκηνής, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Ίδρυμα Fondation Jean-Luc Lagardère, ήταν αφιερωμένο στην Ελλάδα. Ύψους 10.000 ευρώ, απονεμήθηκε στις 2 Ιουλίου 2014 στο χώρο του οίκου ART- CURIAL στο Παρίσι. Η βραβευθείσα Μαρία Τσάγκαρη, επιλέχθηκε από μια διεθνή επιτροπή, ανάμεσα σε τέσσερις φιναλιστ, που με την σειρά τους ξεχώρισαν ανάμεσα σε είκοσι νέους συμμετέχοντες έλληνες και κύπριους καλλιτέχνες. Οι εφήμερες και ποιητικές εγκαταστάσεις της, μικρά ανακυκλώσιμα θαύματα, κατέκτησαν την αποδοχή της κριτικής επιτροπής της οποίας προέδρευε ο Alain Seban. Η χορηγία του βραβείου προορίζεται να υποστηρίξει τη δουλειά της πάνω στο θέμα της πολιτισμικής ταυτότητας και να την βοηθήσει να αποκτήσει μεγαλύτερη προβολή στη διεθνή σκηνή.

~ Η σύνθεση της κριτικής επιτροπής:

Alain Seban, πρώην Διευθυντής του Centre Pompidou.

Γιώργος Αγουρίδης, Πρόεδρος του Πολιτιστικού κέντρου του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος Άννα Καφέτση, πρώην Διευθύντρια του ΕΜΣΤ (Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Αθήνα) Adelina von Fürstenberg, ιδρύτρια και πρόεδρος της Art For the World

Thaddaeus Ropac και Ξένια Γερουλάνου, Galerie Thaddaeus Ropac Paris-Salzburg

Κατερίνα Γρέγου, Επιμελήτρια και καλλιτεχνική διευθύντρια της Art Brussels.

Μαρία Κοκκίνου και Ανδρέας Κούρκουλας, Αρχιτέκτονες και δημιουργοί του νέου Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα

Thierry Ollat, Διευθυντής του MAC (Μουσείο Σύγχρονης Τένης, Μασσαλία)

Emmanuel Saulnier, Καλλιτέχνης και καθηγητής στην Εθνική Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, Παρίσι

François Tajan, Συν-διευθυντής της Artcurial

*Λεζάντες έργων:

1. Heinrich Did It, προσχέδιο της εγκατάστασης “The New Green” της Μαρίας Τσάγκαρη, που πραγματοποιήθηκε στη Λέσβο την άνοιξη του 2015

2. Καλλιτεχνική εγκατάσταση “The New Green” της Μαρίας Τσάγκαρη, στο δημόσιο χώρο της Ύδρας