Εργαστήριο Διόρθωσης Κειμένων εξ αποστάσεως από τον Ιανό

Ένα Εργαστήριο διόρθωσης κειμένων εξ αποστάσεως (e-learning) διοργανώνεται από τον Ιανό και ξεκινάει από την Πέμπτη 28 Μαΐου 2015.

Συντονισμός: Δημήτρης Θάνας

Διδάσκουν: Δημήτρης Θάνας – Πελαγία Μαρκέτου

Λίγα λόγια για το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων…

Όταν συγκροτήθηκε, στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου πριν από 10 χρόνια, το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων, συνειδητοποιήσαμε ότι οφείλαμε να μη δημιουργήσουμε ένα ακόμη θεωρητικό και μόνο σεμινάριο. Εφόσον ο στόχος του ήταν η επαγγελματική κατάρτιση των συμμετεχόντων, θα έπρεπε ο χαρακτήρας του να μετασχηματιστεί σε εργαστήριο, προκειμένου να είναι όσο το δυνατόν πιο άρτια η προετοιμασία μελλοντικών επαγγελματιών.

Ήταν επιβεβλημένο, δηλαδή, να καλύψουμε μέσω της τεχνογνωσίας της διόρθωσης και της επιμέλειας κειμένων τη σε βάθος θεωρητική κατάρτιση, αλλά ταυτόχρονα να δοθεί η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να αποκτήσουν την ανάλογη εμπειρία προκειμένου να είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις των συγκεκριμένων επαγγελμάτων. Μάλιστα, τη στιγμή που αυτά τα επαγγέλματα συχνά ασκούνται χωρίς εξειδικευμένα γνωστικά εφόδια και εμπειρία.

Δεδομένου ότι η επιμέλεια προϋποθέτει την άψογη διαχείριση της διόρθωσης κειμένων, προκρίναμε τον σχηματισμό δύο διακριτών μεταξύ τους κύκλων: της διόρθωσης και της επιμέλειας, όπως επίσης δύο επιπέδων-τμημάτων ανά κύκλο: το θεωρητικό και το εργαστηριακό. Στα  θεωρητικά επιχειρείται η προσέγγιση και ανάπτυξη ζητημάτων που συνθέτουν τη διόρθωση ή την επιμέλεια και στα εργαστηριακά μέσω εξειδικευμένων θεματικών ενοτήτων και ασκήσεων δίνεται η δυνατότητα να αποκτηθεί η ζητούμενη εμπειρία. Επίσης, οι  συμμετέχοντες λειτουργούν ως ομάδα και με την ανταλλαγή απόψεων και προβληματισμών επιτυγχάνεται η εμβάθυνση και η κατανόηση πολύπλοκων θεμάτων διόρθωσης και επιμέλειας. Παράλληλα, όσοι συμμετέχουν έχουν την ευκαιρία μέσω ασκήσεων να ασχοληθούν με όλο το φάσμα των κειμένων (λογοτεχνικά, θεωρητικά, δημοσιογραφικά κ.ά. – μεταφρασμένα ή μη), ώστε εκείνος που θα ολοκληρώσει και τους δύο κύκλους να έχει «αντιμετωπίσει» περισσότερα από 40 διαφορετικά κείμενα, κατακτώντας με αυτόν τον τρόπο επαγγελματική δεξιότητα.

Στα χρόνια της λειτουργίας του στο ΕΚΕΒΙ, το Εργαστήριο Διόρθωσης-Επιμέλειας κειμένων, με την εξειδικευμένη στόχευσή του και την αποτελεσματική διδασκαλία, έχει συμβάλει σημαντικά προκειμένου πολλοί από τους συμμετέχοντες σε αυτό να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά στον εκδοτικό χώρο με ιδιαίτερη επιτυχία, κάτι που φιλοδοξούμε να συνεχίσουμε και κάτω από τη φιλόξενη νέα στέγη μας, τον ΙΑΝΟ.

…και ορισμένες λεπτομέρειες

Στη σημερινή εκδοτική πραγματικότητα η ύπαρξη του διορθωτή κειμένων –τόσο στον χώρο του βιβλίου, όσο και σε κάθε έντυπο γενικότερα– σχεδόν θεωρείται αυτονόητη – ύπαρξη η οποία είναι συνυφασμένη με τη διαδρομή του βιβλίου τουλάχιστον από την εμφάνιση της τυπογραφίας. Ωστόσο, το επάγγελμα του διορθωτή, μάλλον παραγνωρισμένο και στις παρυφές της εκδοτικής παραγωγής, πολλές φορές ασκείται από κάθε παρατυχόντα χωρίς συγκεκριμένα γνωστικά εφόδια, με όχι πάντοτε ιδιαίτερη επιτυχία.

Οι σημερινές απαιτήσεις για την αρτιότητα των κειμένων σε επίπεδο διόρθωσης επιβάλλουν την ανάδειξη και προσέγγιση γνωστικών πεδίων που δεν σχετίζονται μόνο με τη γραμματική και το συντακτικό, αλλά αφορούν τα ειδικά προβλήματα που καλείται να επιλύσει ο διορθωτής. Η διόρθωση έχει τη δική της τεχνογνωσία η οποία ποικίλλει από κείμενο σε κείμενο, με αποτέλεσμα συχνά ο διορθωτής να αντιμετωπίζει «κείμενα-σταυρόλεξα» που απαιτούν εξειδικευμένο χειρισμό. Η έλλειψη εγχειριδίων από όπου θα μπορούσαν να αντληθούν λύσεις, αλλά και η μη λεπτομερής καταγραφή αυτών των προβλημάτων, αναγκάζουν πολλές φορές τον διορθωτή να αυθαιρετεί ή στην καλύτερη περίπτωση να στέκει με αμηχανία απέναντι στα ποικίλα προβλήματα που ανακύπτουν, με αποτέλεσμα τη μη συστηματοποίηση της διόρθωσης και την ανυπαρξία επαγγελματιών διορθωτών.

Το εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Διόρθωσης κειμένων:

Μετά την πολύχρονη λειτουργία του διά ζώσης Εργαστηρίου Διόρθωσης κειμένων, ανταποκρινόμενοι στη ζήτηση των ενδιαφερομένων αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε ένα καινοτόμο εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Διόρθωσης κειμένων – ο πρώτος κύκλος του ήδη λειτούργησε με απόλυτη επιτυχία το 2014-2015.  Κατ’ αρχάς, δεδομένου ότι στην εποχή μας το επάγγελμα του διορθωτή κειμένων μπορεί να ασκηθεί ακόμη και μακριά από τα αστικά κέντρα, οφείλαμε να δώσουμε τη δυνατότητα παρακολούθησης σε όσους δεν είχαν την ευχέρεια να συμμετέχουν στο διά ζώσης εργαστήριο – κάτι το οποίο είναι πλέον πρόσφορο με τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Ωστόσο, ο σχεδιασμός ενός τέτοιου εγχειρήματος αποδείχτηκε σχετικά περίπλοκος. Εφόσον η επιδίωξή μας είναι να δημιουργήσουμε επαρκείς επαγγελματίες, έπρεπε σε ένα εξ αποστάσεως εργαστήριο να ενσωματώσουμε τα πλεονεκτήματα της διά ζώσης παρακολούθησης και να επιλύσουμε τα όποια προβλήματα θα προέκυπταν εξαιτίας αυτής της διαφοροποίησης. Οπότε, προκρίναμε τα εξής:

Να ενοποιηθούν τα δύο διαφορετικά τμήματα-επίπεδα  θεωρητικό και εργαστηριακό του διά ζώσης Εργαστηρίου Διόρθωσης και να δημιουργηθεί ένας κύκλος εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστηρίου Διόρθωσης, διάρκειας 7 μηνών.

Τα μαθήματα να πραγματοποιούνται ανά 10 ημέρες (21 συνολικά), ώστε να υπάρχει ο κατάλληλος χρόνος για την άρτια προετοιμασία των συμμετεχόντων.

Να υπάρχει άμεση διεπίδραση μεταξύ διδασκόντων και εκπαιδευόμενων, τόσο με την εξειδικευμένη δομή και οργάνωση των μαθημάτων, όσο και με τη διαρκή παρακολούθηση, καθοδήγηση, επικοινωνία και αξιολόγηση από τους διδάσκοντες (βλέπε και παρακάτω, στην ενότητα «Οργάνωση των μαθημάτων»).

Εκτός από τα εξ αποστάσεως μαθήματα να υπάρχουν 3 διά ζώσης συναντήσεις (προαιρετικές) μία στην αρχή, μία στο μέσον και μία στο τέλος των σεμιναρίων, διάρκειας 5 ωρών η κάθε μία, όπου οι συμμετέχοντες θα έχουν τη δυνατότητα για μια προσωπική επαφή με τους διδάσκοντες αλλά και με την υπόλοιπη ομάδα, προκειμένου να τεθούν και να διασαφηνιστούν ακανθώδη ζητήματα του σεμιναρίου, να ενημερωθούν για την αξιολόγησή τους, να έρθουν σε επαφή με προσκεκλημένους-εκπροσώπους του εκδοτικού χώρου (εκδότες, υπεύθυνους εκδόσεων, μεταφραστές), οι οποίοι θα τοποθετηθούν ως προς τη συνεργασία και τη σχέση τους με τους διορθωτές.

Τέλος, αν και το εξ αποστάσεως Εργαστήριο Διόρθωσης λόγω της φύσης του απευθύνεται σε εκπαιδευόμενους από όλη την Ελλάδα ή το εξωτερικό, ο αριθμός των συμμετεχόντων θα είναι περιορισμένος, δεν θα υπερβαίνει τους 25 ανά κύκλο, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας.

Το εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Διόρθωσης κειμένων στοχεύει στην όσο το δυνατόν πληρέστερη κατάρτιση των ενδιαφερομένων, απευθυνόμενο σε όσους έχουν μικρή ή και καθόλου εμπειρία και θέλουν να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη διόρθωση είτε στη συνέχεια με την επιμέλεια κειμένων. 

Στη διάρκεια του σεμιναρίου θα επιχειρηθεί η προσέγγιση του ρόλου του διορθωτή και των γνωστικών πεδίων που σχετίζονται με τη διόρθωση. Επίσης, θα διασαφηνιστούν όλα τα δυσεπίλυτα προβλήματα που προκύπτουν κατά τη διόρθωση και θα προταθούν λύσεις όχι μέσω μιας κανονιστικής μεθόδου, αλλά στη βάση της ουσίας αυτών των προβλημάτων και της περαιτέρω ελεύθερης επιλογής. Θα τεθούν και θα επιλυθούν οι ιδιαιτερότητες και τα ζητήματα που αντιμετωπίζει ο διορθωτής κειμένων, ώστε και με την πρακτική εξάσκηση να επιτευχθεί η όσο το δυνατόν πληρέστερη επαγγελματική επάρκεια. Στόχος είναι κάθε συμμετέχων να αποκτήσει τις γνώσεις και την εμπειρία προκειμένου να μπορεί να αντεπεξέλθει με επιτυχία στο επάγγελμα του διορθωτή, καθώς το σεμινάριο δεν περιορίζεται σε θεωρητικά ζητήματα, αλλά αποσκοπεί στη δημιουργία επαγγελματιών ικανών να σταδιοδρομήσουν στον εκδοτικό χώρο.

Στα 21 μαθήματα θα παρουσιαστούν οι παρακάτω θεματικές ενότητες:

•    Η διόρθωση κειμένων στην ιστορική διαδρομή της. Η διόρθωση κειμένων στη σημερινή εκδοτική πραγματικότητα: μία προσέγγιση.

•    Ο ρόλος του διορθωτή. Η παραγωγή του βιβλίου και, γενικότερα, του εντύπου. Ζητήματα που καλείται να επιλύσει ο διορθωτής.

•    Τι και γιατί διορθώνουμε. Το «σωστό» και το «λάθος». Πώς διορθώνουμε.

•    Tα σύμβολα της διόρθωσης.

•    H αρχιτεκτονική του βιβλίου και της σελίδας – βασικές αρχές τυπογραφίας.

•    «Εργαλεία» του διορθωτή κειμένων.

•    Τεχνογνωσία της διόρθωσης κειμένων.

•    Μεθοδολογία στη διόρθωση κειμένων.

•    «Για να γράφουμε σωστά».

•    «Tο πάθος για τη γλώσσα – τα πάθη της γλώσσας»: προβλήματα στη διόρθωση κειμένων.

•    Η διάκριση γλώσσα/ομιλία. Η έννοια του είδους του λόγου.

•    H χρήση της γραμματικής και του συντακτικού αλλά και η αναίρεσή τους.

•    Από το έλασσον στο μείζον: από τα γραμματικά φαινόμενα στα συντακτικά λάθη.

•    Χρήση ιστορικής ορθογραφίας και προβλήματα ενοποίησης.

•    Πραγματολογικοί «γρίφοι» ενός κειμένου: τεχνικές για τον εντοπισμό και τη λύση τους.

•    Ο υπολογιστής στην υπηρεσία της διόρθωσης.

•    Ειδικά προβλήματα στη διόρθωση κειμένων.

•    H διόρθωση στα κείμενα ελληνικής λογοτεχνίας.

•    H διόρθωση σε μεταφρασμένα λογοτεχνικά ή θεωρητικά κείμενα.

•    Γλωσσικές δομές στα μεταφρασμένα κείμενα.

•    Η ορολογία στη μετάφραση.

•    H διόρθωση σε επιστημονικά κείμενα – βιβλιογραφία, σημειώσεις, παραπομπές, ευρετήρια.

•    Ο εκδοτικός χώρος: σχέσεις του διορθωτή με όσους μετέχουν σε αυτόν και διαχείρισή τους.

(για ευνόητους λόγους αναφερόμαστε μόνο σε ενότητες και όχι σε όσα επιμέρους τις συνθέτουν, λ.χ. στη στίξη, στα αρχικά πεζά-κεφαλαία κλπ.)

Οργάνωση μαθημάτων:

Κάθε ένα από τα 21 μαθήματα περιλαμβάνει:

Θεωρία σε μορφή on line σημειώσεων, παράλληλα κείμενα, βιβλιογραφία από όπου μπορούν να αντληθούν χρήσιμα στοιχεία για το μάθημα, αρχεία ήχου. Επίσης, σε κάθε μάθημα θα αποστέλλονται 5-8 ασκήσεις, προκειμένου να εμπεδωθεί η θεωρία και να αποκτηθεί η απαιτούμενη εμπειρία. Τις συγκεκριμένες ασκήσεις, οι οποίες θα είναι πολλαπλών μορφών και θα αφορούν όλο το φάσμα της θεωρίας, οι συμμετέχοντες θα τις επεξεργάζονται ηλεκτρονικά και σε καθορισμένες ημερομηνίες θα τις στέλλουν στους διδάσκοντες, οι οποίοι αφού τις διορθώσουν και τις αξιολογήσουν, θα τις επιστρέφουν με τα σχόλια και τις επισημάνσεις τους.

Επιπλέον, σε κάθε μάθημα θα αποστέλλεται μία εργασία-κείμενο προς διόρθωση, οι οποίες θα είναι κλιμακούμενης δυσκολίας και έκτασης και θα προέρχονται από όλο το φάσμα των κειμένων (λογοτεχνικά, θεωρητικά, δημοσιογραφικά κ.ά. μεταφρασμένα ή μη). Ο συμμετέχων θα εκτυπώνει το ηλεκτρονικό αρχείο και θα διορθώνει το κείμενο στο χαρτί χρησιμοποιώντας τα σύμβολα της διόρθωσης. (Αυτή είναι μία από τις καινοτομίες του εξ αποστάσεως Εργαστηρίου Διόρθωσης κειμένων: Εφόσον στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι διάφορες φάσεις της διόρθωσης πλην της αρχικής γίνονται σε χαρτί και όχι ηλεκτρονικά, δεν είναι δυνατόν ο διορθωτής να μην έχει εξοικειωθεί με τη χρήση των συμβόλων διόρθωσης και με τις δυσκολίες που παρουσιάζει η εργασία επί χάρτου.) Στη συνέχεια, το κείμενο μέσω ενός scanner ή πολυμηχανήματος θα σκανάρεται και θα στέλλεται στον διδάσκοντα σε δεδομένη ημερομηνία, ο οποίος θα το διορθώνει ενδελεχώς, θα το αξιολογεί, θα κάνει εξατομικευμένα σχόλια και παρατηρήσεις, ώστε οι συμμετέχοντες να εντοπίσουν τα κενά, τις αδυναμίες και τις ελλείψεις τους, και θα το επιστρέφει μαζί με τη δική του εκδοχή επί της διόρθωσης του συγκεκριμένου κειμένου.

Για την απρόσκοπτη διεξαγωγή της εκπαιδευτικής διαδικασίας θα χρησιμοποιηθεί μοντέρνα πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης, προκειμένου ο οποιοσδήποτε χρήστης, ασχέτως εμπειρίας, να είναι σε θέση να ανταποκριθεί άμεσα στο παρεχόμενο εκπαιδευτικό υλικό του Εργαστηρίου. Επιπλέον, υπάρχει πληθώρα δυνατοτήτων για την επικοινωνία των συμμετεχόντων είτε με τους διδάσκοντες, για την επίλυση προβλημάτων, αποριών κλπ., είτε μεταξύ τους μέσω φόρουμ, προσωπικών μηνυμάτων, chat ή mail.

Όπως κάποιος μπορεί να διαπιστώσει από την περιγραφή των θεματικών ενοτήτων, το όλο σεμινάριο δεν περιορίζεται να μηρυκάζει θεωρητικά ζητήματα που εύκολα συναντώνται και επιλύονται, λόγου χάρη, σε μια γραμματική. Τα μαθήματα είναι σε συνάφεια και απόλυτα προσαρμοσμένα στις ιδιαιτερότητες και στα μυστικά του επαγγέλματος του διορθωτή κειμένων – απλώς στοχεύουμε στην κατάρτιση άψογων επαγγελματιών, προκειμένου ο οποιοσδήποτε απόφοιτος του σεμιναρίου μας να μπορεί να σταδιοδρομήσει –διαθέτοντας όλα τα εφόδια– στον εκδοτικό χώρο.

Σχετικά με τον χρόνο προετοιμασίας που απαιτείται από τους συμμετέχοντες, αυτός κυμαίνεται από 10 έως 15 ώρες ανά δεκαήμερο, ανάλογα με το πόσο ποιοτικά έχουμε μάθει να δουλεύουμε και με το πώς κατανέμουμε τον δεδομένο χρόνο. Επειδή η διδασκαλία είναι ασύγχρονη, ο συμμετέχων μπορεί ανά πάσα στιγμή μέσα στο δεκαήμερο να επισκεφθεί την πλατφόρμα (η χρήση της είναι εξαιρετικά απλή), να κατεβάσει και να διαβάσει τη θεωρία και να ασχοληθεί με τις ασκήσεις. Η θεωρία, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πολυσέλιδη, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερες δυσκολίες, είναι αναλυτική και υπάρχει σε αυτήν πλήθος παραδειγμάτων, ώστε κάθε ζήτημα να είναι απολύτως κατανοητό. Επίσης, οι κρίσιμες ημερομηνίες κατά τις οποίες οι συμμετέχοντες θα στέλνουν τις ασκήσεις τους είναι σχετικά ελαστικές: οποιαδήποτε στιγμή στη διάρκεια του δεκαημέρου μπορεί να στείλει κάποιος τις ασκήσεις του ή, σε περίπτωση κωλύματος, και μετά την πάροδό του – δεν πρόκειται οι διδάσκοντες να μην τις διορθώσουν, εφόσον ζητούμενο δεν είναι η τυπική συνέπεια αλλά η ποιοτική λειτουργία του σεμιναρίου.

Τέλος, το προσιτό κόστος για ένα τόσο καινοτόμο σεμινάριο-εργαστήριο, η εξειδικευμένη στόχευσή του και η εμπειρία των διδασκόντων των οποίων ο ρόλος δεν περιορίζεται σε αυτόν του απλού διαχειριστή αλλά είναι απόλυτα ενεργός, σε άμεση διεπίδραση με τους διδασκομένους πιστεύουμε ότι είναι προϋποθέσεις ώστε να δημιουργηθεί ένα διαχρονικό εξ αποστάσεως (e-learning) Εργαστήριο Διόρθωσης κειμένων, το οποίο διαχέοντας τη γνώση να συμβάλει στην άρτια κατάρτιση μελλοντικών επαγγελματιών στον εκδοτικό χώρο. Σε αυτήν την κατεύθυνση, από τον Φεβρουάριο του 2016 θα λειτουργήσει και εξ αποστάσεως Εργαστήριο Επιμέλειας κειμένων, με ανάλογες υψηλές προδιαγραφές, ώστε να δοθεί σε κάθε ενδιαφερόμενο η δυνατότητα να έχει πλήρη κατάρτιση όσον αφορά τα επαγγέλματα του διορθωτή και του επιμελητή κειμένων.