Επισκέπτης: Ο Μάνος Βακούσης και η Μαρία Παπαλάμπρου γράφουν σχετικά με το έργο

Μάνος Βακούσης

Το έργο το χαρακτηρίζουν οι ερωτήσεις και τα ερωτήματα. Ο συγγραφέας βάζει τέσσερα πρόσωπα, που καθένα έχει τον δικό του χαρακτήρα, τον δικό του τρόπο σκέψης, τον δικό του κόσμο. Έχω την αίσθηση ότι ο συγγραφέας έβαλε μαζί αυτά τα τέσσερα πρόσωπα, τον Φρόιντ, την κόρη του, τον αξιωματικό και τον επισκέπτη, για να μας δηλώσει ότι τα χρόνια δεν παίζουν ρόλο, μέσα στους αιώνες ο άνθρωπος παραμένει ο ίδιος, μπερδεμένος, ενοχικός, χωρίς να μπορεί να ξεφύγει από αυτήν την κοινωνική ατολμία που του έχουν φυτέψει οι προπάτορες του, οι γονείς του και πάει λέγοντας . Ότι ο άνθρωπος μπορεί αν θέλει να γίνει άνθρωπος, δηλαδή να γίνει η ατομικότητα και να μπορέσει να αγκαλιάσει και τους συνανθρώπους του. Και τα τέσσερα αυτά πρόσωπα με ένα μαγικό τρόπο ενυπάρχουν μέσα μας.

Ο επισκέπτης εμφανίζεται από το πουθενά σε ένα από τα μεγαλύτερα μυαλά του αιώνα, όπως λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας, τον Φρόιντ, για να τον φωτίσει μέσα από όλες αυτές τις αμφιβολίες που ζει μέσα του. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε με ένα ψυχαγωγικό θρίλερ. Ψυχαγωγικό γιατί ο άνθρωπος διασκεδάζει με τον εαυτό του, ειρωνεύεται τον εαυτό του, χαίρεται με τον εαυτό του, μέσα στην άγνοιά του. Θρίλερ γιατί έχει άγνοια της εικόνας του, ζει την ζωή των άλλων και δεν υπάρχει ο ίδιος. Έτσι ο Επισκέπτης έρχεται στον καθένα μας για να φωτίσει την ομορφιά της ζωής.

Οι πρόβες μας ήταν μια έρευνα πάνω σε αυτό το μεγάλο έργο. Οι ηθοποιοί συνεργαστήκαμε για να ανακαλύψουμε του μυστικούς του κώδικες. Ο σκηνοθέτης μας, με ένα ευφυή τρόπο, άφησε τους ηθοποιούς-συνεργάτες του να φέρουν το υλικό τους, πιστεύοντας πάντα ότι ο ηθοποιός καλείται να έχει δικές του προτάσεις που παντρεύονται με το όραμά του. Θα έλεγα ότι ο Σωτήρης Τσαφούλιας θεατρικά έχει έναν μοναδικό τρόπο προσέγγισης του έργου, αφήνοντας ελευθέρους τους συνεργάτες του, μέσα από την ατομικότητά τους, να υψωθούν σε ένα όραμα κοινό και να γεννοβολήσουν την ομορφιά του έργου. Είναι υπέροχο η ομάδα να βρίσκεται μπροστά από εκπλήξεις, ερωτήματα, να γελάμε, να σαρκάζουμε τους εαυτούς μας και να ανακαλύπτουμε λίγο-λίγο τα κομμάτια αυτού του σπουδαίου έργου.

Επισκέπτης: «Ήρθα να σου πω ότι υπάρχει πάντα κάποιος που σε ακούει και που έρχεται».

Έτσι λοιπόν ο Επισκέπτης έρχεται να αναδείξει ότι τίποτα δεν είναι αυτονόητο, όλα υπάρχουν εδώ στην γη. Υπάρχει ένα ψήγμα θεότητας μέσα στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος πρέπει να συλλάβει τον δικό του εσώκοσμο και να σεβαστεί την φύση. Μέσα από αυτήν την θνητή θεότητα, ο άνθρωπος καλείται να σεβαστεί τα φυσικά φαινόμενα, διαφορετικά γεννιόνται οι τραγωδίες που ξέρουμε, πυρηνικός όλεθρος, πόλεμοι αναίτιοι για συμφέροντα μεγάλα ή μικρά, γεννιέται αυτή η παγκόσμια απουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.

Λέει ο Επισκέπτης: « Φρόιντ ξαναδιαβάζεις ποτέ τα βιβλία σου; Δεν υπάρχει τίποτα από πάνω. Όλα είναι εδώ, κάτω. Έφτιαξα τα πάντα. Όπου και να πάω συναντώ μόνο τον εαυτό μου ή τις δημιουργίες μου. Και οι άνθρωποι είναι τόσο αλαζονικοί που δεν μπορούν καν να δουν πόσο φτωχή παρέα είναι για το Θεό. Το να είσαι τα πάντα είναι πολύ βαρετό και μοναχικό».

Μαρία Παπαλάμπρου

Η διαδρομή για την υλοποίηση μιας παράστασης είναι πάντα ένας δρόμος προς το άγνωστο. Η έρευνα του κειμένου, η καταβύθιση μέσα στο ρόλο, η ματιά του σκηνοθέτη, οι προτάσεις των ηθοποιών, όλα αυτά είναι ένα πολύ όμορφο ταξίδι.

Αυτή τη φορά νιώθω πολύ τυχερή, γιατί δούλεψα με μία ομάδα ανθρώπων, ξεκινώντας από το σκηνοθέτη, τον Σωτήρη Τσαφούλια, πολύ ελεύθερων και πολύ ανοιχτών σε κάθε πρόταση, σε κάθε σκέψη.

Στην αρχή αφέθηκα να ταξιδέψω στην πραγματική ζωή της Άννας Φρόιντ. Ήθελα να ανακαλύψω ποια ήταν η ίδια πραγματικά. Έτσι βρέθηκα μπροστά σε ένα πλάσμα, σε μία γυναίκα που ήταν και αυτή όπως και ο πατέρας της, μπροστά από την εποχή της, που πίστευε πολύ στην ελευθερία της σκέψης, στην επιστήμη, στη φύση. Και από την άλλη ήταν μια υποδειγματική κόρη που έτρεφε μεγάλη αγάπη για τον πατέρα της, ακολούθησε τα επιστημονικά του βήματα και στάθηκε δίπλα του σαν βοηθός του σε κάθε στιγμή της καριέρας του.

Διάβασα πολλά γύρω από το Φρόιντ, την ζωή και την επιστήμη του, πράγματα που είχα διαβάσει και παλιότερα και χαιρόμουν να τα ανακαλύπτω ξανά. Ύστερα ήρθε η σειρά της προσέγγισης του σκηνοθέτη και αυτό με έβαλε στη διαδικασία να ξεχάσω αυτά που είχα διαβάσει και να ασχοληθώ με την ψυχή του ρόλου, με αυτό που είχε γράψει ο συγγραφέας, με τη συνθήκη στην οποία είναι τοποθετημένο το έργο, με αυτά που συμβαίνουν πάνω στη σκηνή σε επίπεδο πια μυθοπλασίας και όχι ρεαλιστικής αντιγραφής. Ήρθε η στιγμή να βάλω τη δική μου προσωπικότητα για να πλάσω την προσωπικότητα της Άννας Φρόιντ. Μια γυναίκα με πάθος για την ελευθερία, την δικαιοσύνη, την ισότητα. Μια γυναίκα έτοιμη πραγματικά να πεθάνει για τα ιδανικά της. Αξιοζήλευτη. Είναι υπέροχο να νοιώθω μέσα μου την δύναμή της έστω και για 90 λεπτά την μέρα.

Αυτό που μου έδινε μεγάλη χαρά, σε όλη αυτή τη διαδρομή των προβών, ήταν να ακούω ξανά και ξανά τα ερωτήματα που θέτει το κείμενο αυτό μέσα και από τους άλλους ρόλους, αυτά τα πανανθρώπινα ερωτήματα για το τι είναι ζωή, τι είναι θάνατος, τι είναι το καλό, τι είναι το κακό, υπάρχει Θεός; Το κείμενο καταπιάνεται με τόσο σημαντικές απορίες και αναζητήσεις με ένα τρόπο φιλοσοφικό και ταυτόχρονα τόσο κατανοητό.

Αλήθειες που ο καθένας μας έχει μέσα στην ψυχή του και στο μυαλό του, αλήθειες που έρχονται και ξανάρχονται στη σκέψη μας μέσα στη διάρκεια της ζωής μας, ερωτήματα στα οποία δεν δίνουμε απάντηση και πολύ συχνά απομακρυνόμαστε από αυτά σαν να μη θέλουμε να τα απαντήσουμε.

Ο Επισκέπτης είναι ένα έργο που συνδυάζει τα στοιχεία του θρίλερ, του φιλοσοφικού κειμένου και της ψυχαγωγίας, με την κλασική θεατρική φόρμα και πιστεύω με πάθος ότι θα αγγίξει βαθιά την ψυχή του κάθε θεατή.

Διαβάστε επίσης:

Επισκέπτης, του Ερίκ Eμμανουέλ Σμιτ σε σκηνοθεσία Σωτήρη Τσαφούλια στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης