Ένκε Φεζολλάρι: Το μαχαίρι μπαίνει στο κόκκαλο πρώτα σε εμάς και μετά στους θεατές

Το έργο «Αίθουσα Αναμονής. Humanity», σε σύλληψη και σκηνοθεσία Ένκε Φεζολλάρι, που παρουσιάζει την ομορφιά και τον εφιάλτη του να είσαι άνθρωπος, ανεβαίνει στο Μικρό Θέατρο Μονής Λαζαριστών.

Ανθρώπινες ιστορίες, που έχουν κοινό παρονομαστή την ψυχή του καθενός, με αναφορά σε γεγονότα που στιγμάτισαν την παγκόσμια ιστορία. Πρόκειται για μια σύγχρονη παράσταση που αποτελεί «μικροσκόπιο» της κοινωνίας του χθες και του σήμερα αποδεικνύοντας τη διαχρονικότητα των θεμάτων που μας απασχολούν. Μια ιστορία που μας αφορά όλους και «αγκαλιάζει» τη διαφορετικότητα σε όλες τις εκφάνσεις της. Δεν υπάρχει χώρος και χρόνος. Υπάρχουν μόνο έξι άνθρωποι που συναντιόνται και αφηγούνται τις ιστορίες τους, στήνοντας ένα προσωπικό γαϊτανάκι, έναν υπαρξιακό ανεμοστρόβιλο που ρουφά το όνειρο και την πραγματικότητα.

***

-Με ποιο σκεπτικό καταλήξατε στον ιδιαίτερο τίτλο «Αίθουσα αναμονής/Humanity»;

Ήταν μια πρόταση που είχα καταθέσει στο Φεστιβάλ Αθηνών πριν δύο χρόνια με Βαλκάνιους ηθοποιούς, μια σύγχρονη δραματουργία που βασίζεται σε ανθρώπινες ιστορίες που διαδραματίζονται σε αίθουσες και τόπους αναμονής. Μετά το κάλεσμα και την αγκαλιά που είχα από τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή του ΚΘΒΕ, Αστέριο Πελτέκη, συζητήσαμε διάφορα έργα και εκείνος επέλεξε αυτή την ιδέα, την πίστεψε και μου έδωσε τον καλλιτεχνικό «χώρο» να την πραγματοποιήσω. Είναι θα έλεγα μια επιλογή και συνάμα ένα «αντάμωμα» για μένα καθώς «συναντιούνται» οι ίδιες οι ιστορίες και στη δική μου ζωή. Μην ξεχνάτε πως για πολλά χρόνια, όταν ήρθα στην Ελλάδα, τα σύνορα, οι αποτυχημένες προσπάθειες να μπούμε στην χώρα, η μετανάστευση, η προσδοκία για μια καλύτερη ζωή αλλά και, μετέπειτα, η αναμονή της άδειας παραμονής και εν γένει η Αναμονή με καθόρισε. Η πανδημία, από την άλλη, και η αναμονή των διαγγελμάτων, οι ιατρικές ανακοινώσεις εμπεριείχαν την αναμονή, δεν ξέραμε καν αν θα ξαναγυρίζαμε στον κόσμο που αφήσαμε πίσω, άρα εν κατακλείδι όλα αυτά συντέλεσαν στον τίτλο της παράστασης.

-Θα θέλατε να μας πείτε για κείμενα που σας επηρέασαν, και την έρευνα που προηγήθηκε της συγγραφής;

«Η αστυνομία των πόλεων» του Αχιλλέα Φωτάκη, «Οι Επτά νάνοι του ΄Άουσβιτς» (η συνταρακτική ιστορία των νάνων καλλιτεχνών Όβιτς που ήταν στο ΄Άουσβιτς), ο Ρούτγκερ Μπρέγκμαν, ο Γιουβάλ Νώαχ Χαράρι, ο Ζαν -Ζακ Ρουσσώ, ο Τζων Λοκ, ο Νίτσε, ο Έντσο Τραβέρσο, αλλά και μαρτυρίες από την 11η Σεπτεμβρίου 2001 ή ιστορίες από νοσοκομεία ήταν το υλικό μας. «Σκάψαμε» μέσα μας, αντλήσαμε προσωπικά βιώματα. Για μένα η ταινία «Durak» ήταν αυτή που με συγκλόνισε και μου άλλαξε την δραματουργία, που με οδήγησε θεματικά στην Ανθρωπότητα και σε όλα τα επίπεδά της. Επίσης, πολλές άλλες ταινίες, ντοκιμαντέρ, έρευνες για την Ελλάδα στο Μεσοπόλεμο, χιπ χοπ μουσικές, Τσέρνομπιλ, Metropolis και πολλά άλλα.. μου χάρισαν ένα συνταρακτικό ταξίδι έρευνας και γνώσεων. Αυτό ήταν που κέρδισα σ’ αυτή τη δουλειά.

-Έχετε δηλώσει πως το έργο «Αίθουσα αναμονής/Humanity» το εμπνευστήκατε κάποιο καιρό πριν. Το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε θεωρείτε πως «μετατόπισε» καθόλου την προσέγγισή σας;

Μα δεν μπορείς να μην συμπεριλάβεις αυτό που συμβαίνει στη χώρα, στην Ευρώπη, στον κόσμο. Τίθεται μονίμως το ερώτημα γιατί κάνουμε Τέχνη, τι θέλουμε να πούμε, τι επιδιώκουμε… Η διερεύνηση της απάντησης, όλα αυτά που συντελούνται κάθε μέρα σε κοινωνικό και πολιτικό σκηνικό μέσα από την εμμονή της αναζήτησης του καλού σε έναν κόσμο που έχει καταστραφεί από τον ίδιο τον άνθρωπο που τον δημιούργησε δεν μπορεί να μην εισχωρούν στις φλέβες σου. Σε πνίγει ο ζόφος και θες να μιλήσεις, να υψώσεις το ανάστημα απέναντι στον κάθε Δράκο ή Τέρας. Η εποχή σε καλεί να πάρεις θέση, να βαδίσεις στις συντεταγμένες της Ανθρωπιάς και του Φωτός… έτσι και αλλιώς στο σκοτάδι θα καταλήξουμε και μαζί με μας και όλα τα αριστουργήματα του Μότσαρτ και του Μπαχ… όταν σβήσει το ηλιακό μας σύστημα.

-Την παράσταση την εντάσσετε στο είδος “mockumentary- documentary”. Άρα μήπως υπάρχει ένα στοιχείο κωμικοτραγικό, που πηγάζει από την κυνικότητα της πραγματικότητας;

Έχει πολύ μαύρο χιούμορ αυτό το υπαρξιακό καμπαρέ, αν και στον Λεβιάθαν κυριαρχεί ο φόβος και η εξουσία, αν και στα ιστορικά γεγονότα της Ανθρωπότητας, αλλά και στα δικά μας, υπάρχει πόνος. Σε αυτήν την παράσταση που η Ανθρωπότητα δυστυχώς «ταΐζει» τον κακό λύκο, μέσα από την τραγικότητά της, ξεπροβάλει μια αχτίδα φωτός όπως ένας μίσχος που φυτρώνει στο τσιμέντο μιας μεγαλούπολης. Το μαχαίρι μπαίνει στο κόκκαλο πρώτα σε εμάς και μετά στους θεατές. Πρώτοι είμαστε εμείς που ερχόμαστε αντιμέτωποι με το είναι μας και εν γένει με την Ανθρωπότητα.

-Σε ραδιοφωνική σας συνέντευξη είπατε πως η παράσταση αποτελεί «υπαρξιακή γροθιά» – θα θέλετε να μας πείτε περισσότερα για αυτό;

Κάπως σας απάντησα παραπάνω. Δεν γίνεται να μιλάς για το ΄Άουσβιτς, όπου η έννοια της λέξης Άνθρωπος σβήστηκε, και να μην είναι γροθιά… Και εκεί συναντιούνται και οι δικές μας ιστορίες στα σημεία που είναι σκληρές…

-Ο άνθρωπος είναι κάτι συγκεκριμένο τελικά απ’ τη φύση του; Ή έχει τη δυνατότητα να επιλέξει αν θα στραφεί στο καλό ή το κακό και να αποφασίσει τη θέση του στα γεγονότα;

Εμείς, επιλέξαμε στη παράσταση να παρουσιάσουμε τον άνθρωπο που στρέφεται στο Κακό. Αυτό ακριβώς θέτει η παράσταση που στρέφεται είτε στο κακό είτε στο καλό. Το θέμα είναι το κοινό τι επιλέγει στο τέλος της παράστασης, και που θα στραφεί. Παίρνει την ευθύνη. Έλεγα στις πρόβες για το καλό της Ανθρωπότητας και δεν βρίσκαμε καλό πρότυπο. Κάποια στιγμή τους λέω: Η Μάγδα Φύσσα, η μάνα όλων μας, σήκωσε το ανάστημά της απέναντι στους Νεοναζί και Εγκληματίες. Η Μάγδα για αυτή της στάση είναι για μένα η μοναδική ηρωίδα της σημερινής μας κοινωνίας. Οι υπόλοιποι οφείλουμε να ακολουθήσουμε το δικό της παράδειγμα… Οι μάνες και τα παιδιά αυτού του ματωμένου κόσμου, οι γυναίκες στο Ιράν, οι πανταχού άνθρωποι που συνεχίσουν και παλεύουν ενάντια στην αδικία, εκείνοι που σώζουν ανθρώπους σε βάρκες στη Μεσόγειο, και άλλοι πολλοί, είναι αυτοί οι άνθρωποι που αποφασίζουν και λένε, θα αλλάξω τον κόσμο και το εννοούν. Αυτοί μόνο. Άρα είναι αναγκαίο να πάρεις θέση, πολιτική, όπως μπορείς, δεν υπάρχουν αναβολές. Τί θα αφήσουμε όταν φύγουμε από αυτή τη ζωή; Σκοτάδι;

-Στην παράσταση «Αίθουσα αναμονής/Humanity» τι ρόλο διαδραματίζει η μουσική (Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης); Και ποιο το αισθητικό αποτύπωμα αυτής (σκηνικά – κοστούμια: Δανάη Πανά);

Κυρίαρχο, όπως και τα βίντεο της Άντας Λιάκου. Είναι υπέροχο να έχεις απίστευτους συνεργάτες, όπως και ο Mike Rafail ο φωτογράφος μας. Είναι τύχη και ευτυχία. Η παράσταση και μουσικά βαδίζει σε μελωδικά ακούσματα, ακολουθεί τις σκηνές, σχολιάζει και βοηθά στις υποκριτικές. Το σκηνικό και τα κοστούμια έχουν πινελιά από «Twin Peaks» του Lynch, Αλμοδόβαρ, Καουρισμάκι… αλλά η Δανάη που τα επιμελήθηκε είναι μοναδική. Όλα συντελούν στο ονειρικό αλλά και ωμό ρεαλισμό!

-Πώς αντιλαμβάνεστε το θέατρο; Είναι χώρος διαμόρφωσης συνειδήσεων;

Αλλοίμονο, κάποτε πίστευα ότι σε αλλάζει, σε ταρακουνά συθέμελα, τώρα πιστεύω πως είναι θέμα «σύνδεσης», πως θα συνδεθεί ο καθένας μας. Δεν πιστεύω πια στη μαζική τέχνη που ύψωνε και συντάρασσε συθέμελα την κοινωνία -αν και ακόμη τρέφω αυταπάτες- είναι θέμα τι επιλέγεις και πως «διαβάζεις» την κάθε ιστορία. Είναι προσωπική υπόθεση. Θέλει πολύ σθένος να μην υποκύψεις στον στρόβιλο σκουπιδιών του πλήθους, στα οποία περπατάμε και βαδίζουμε, θέλει αντιστάθμισμα στην παραμόρφωση του κόσμου, στον φθόνο, στο μίσος, στη βία, στον θάνατο, στη νιότη που φεύγει, στο ξόδεμα της ψυχής, στην χυδαιότητα. Χρειάζεται Πίστη και Απέραντη γενναιοδωρία στο καθετί που καταστρέφει την ομορφιά..

-Μπορείτε να ξεχωρίσετε μια ατάκα από το έργο« Αίθουσα αναμονής/Humanity» και να κλείσουμε με αυτήν;

“Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΗΤΑΝ ΟΝΤΩΣ ΕΝΑΣ ΑΡΧΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΑΟΥΣΒΙΤΣ”

Μπορούσε να χτυπήσει οποιαδήποτε στιγμή, να επιλέξει οποιονδήποτε τρόφιμο για θήραμα. Τα θύματά του κάθε βράδυ ήταν στοιβαγμένα σε ένα σωρό για να μπορούν όλοι να τα δουν, σαν τα σκουπίδια που περιμένουν κάποιον να τα μαζέψει. Μια άδεια κουκέτα δεν προκαλούσε ταραχή. Όχι, οι επιζώντες μιας ακόμα νύχτας απλά συνέχιζαν να περπατούν, σα να βρίσκονταν μέσα σε ένα αόρατο καβούκι.

Photo Credit: Mike Rafail

Διαβάστε επίσης:

“Αίθουσα Αναμονής. Humanity”, του Ένκε Φεζολλάρι στη Μονή Λαζαριστών