Έλενα Παπαδημητρίου: Συνομιλίες μπροστά από ένα έργο

Η Αίθουσα Τέχνης Αστρολάβος παρουσιάζει τη νέα δουλειά της Έλενας Παπαδημητρίου με τίτλο Συνομιλίες. Πρόκειται για μία σειρά έργων, που συνομιλούν με κείμενα ανθρώπων διαφορετικών κατευθύνσεων. Η Έλενα Παπαδημητρίου μιλάει στο Culturenow.gr για αυτό το πρωτότυπο εγχείρημα, για τα έργα της και αλλά και για τους ανθρώπους που επέλεξε να γράψουν για αυτά.

Συνέντευξη στην Αθηνά Πούλιου

CultureNow: Από τις 4 Νοεμβρίου παρουσιάζετε στην Αίθουσα Τέχνης Αστρολάβος τη νέα σας δουλειά, με τίτλο Συνομιλίες. Πρόκειται για μία σειρά έργων, που συνομιλούν με κείμενα ανθρώπων διαφορετικών κατευθύνσεων. Πείτε μας λίγα λόγια σχετικά με τα νέα σας έργα, καθώς και την επιλογή των ανθρώπων που έγραψαν τα κείμενα που τα συνοδεύουν; Τι είδους “συνομιλίες” πηγάζουν μέσα από αυτά;

Ελένα Παπαδημητρίου: Πάντα με απασχολούσε η φράση Η τέχνη είναι μία. Θέλησα λοιπόν να την αντιμετωπίσω ως μία. Πως μεταφράζεται μία εικόνα σε χίλιες λέξεις; Πώς συντονίζεται κάποιος με τη σκέψη μου; Τι βλέπουν και τι βλέπω; Τέτοιους προβληματισμούς θέλησα να ερευνήσω. Ξεκίνησα με το αυστηρά κοντινό μου περιβάλλον. Ζήτησα από κοντινούς μου ανθρώπους να δώσουν χρόνο για μία συνομιλία μπροστά από ένα έργο κι αφού τους είπα τη σκέψη μου, τους άφησα να δουν ό,τι θέλουν. Η επιλογή των ανθρώπων έγινε βάσει της ιδιότητάς τους. Όπως μία αρχιτέκτονας (Αναστασία Δάλμα) τοποθετεί ένα μνημείο συνομιλώντας με το έργο μιας αφανούς ηρωϊδας ή ένα παιδί (Ζαϊρα Νικολακοπούλου) γράφει έναν εφιάλτη σε συνομιλία μ’ έναν ύπνο. Η ιστορικός τέχνης (Ιρις Κρητικού) κάνει μία ιστορική αναφορά στη μεσαιωνική τεχνική (mille fleures) συνδέοντάς την με την τεχνική που φορά το μοντέλο του έργου που αναφέρεται. Από τη βιολόγο θαλάσσης (Γιώτα Γιογλή) ζήτησα να παραλληλίσει τον άνθρωπο μ’ ένα θαλάσσιο ον, ενώ η δημοσιογράφος (Μαίρη Αδαμοπούλου) γράφει τις σκέψεις που της προκάλεσε ένα έργο μου όταν ήρθε σε επαφή σε μία μεγάλη έκθεση. Ουσιαστικά επέλεξα ανθρώπους ανάλογα με το επάγγελμά τους σε μία προσπάθεια να συντονίσω τη σκέψη μου με τη δική τους.

C. N.: Σε αυτήν την έκθεση λοιπόν, τα έργα ζωγραφικής μπλέκονται με έργα ανθρώπων που προέρχονται από διάφορες μορφές της τέχνης. Πως συνδέθηκε ο κάθε καλλιτέχνης με τη ζωγραφική σας;

Ε. Π.: Στην πορεία κι αφού ολοκληρώθηκαν οι πρώτες συνομιλίες με τα οικεία μου πρόσωπα, αποφάσισα ότι η συνομιλία θα μπορούσε να γίνει και με διαφορετικές μορφές τέχνης. Ετσι επικοινώνησα με δημιουργούς διαφορετικών κατευθύσνεων που θαυμάζω απεριόριστα. Η συνομιλία προαπαιτεί πάντα τουλάχιστον δύο ανθρώπους, οπότε κάθε συνομιλία έχει διαφορετικό χαρακτήρα. Με τον Βασίλη Κατσικονούρη (θεατρικό συγγραφέα) προέκυψε μία συνεργασία περισσότερο, ένας διάλογος. Επιλέξαμε ένα ημιτελές έργο για τις ανεκπλήρωτες ευχές και ο Βασίλης έφτιαξε ένα σκαρίφημα θεατρικού έργου, πάνω στο οποίο στηρίχτηκα για να ολοκληρώσω το έργο. Ο Παρασκευάς Καρασούλος δάνεισε τους στίχους του σ’ ένα τρίπτυχο τραγούδι. Η Ρούλα Ακαλέστου, ζωγράφος και μία από τις πρώτες μου δασκάλες, περιέγραψε τη διαδικασία δημιουργίας ενός έργου, στηριζόμενη πάνω στο υλικό που μάζεψα γι’ αυτήν την περιγραφή (φωτογραφίες και σημειώσεις) χρονολογημένες από το λευκό τελάρο μέχρι το τελικό βερνίκωμα του έργου. Η ηθοποιός Ιρις Χατζηαντωνίου αφού είδε ένα ολοκληρωμένο έργο (πρόβα) περιέγραψε την πρόβα μιας Φαίδρας γράφοντας τις σκέψεις της ηθοποιού πάνω στη μελέτη του ρόλου. Ενώ η σκηνοθέτης Φρόσω Λύτρα σκηνοθέτησε το ρόλο του κλέφτη που διατρέχει το έργο που της πρότεινα, το οποίο παρεμπιπτόντως συμμετέχει στην τελευταία παράσταση που σκηνοθετεί. Ο Δημήτρης Βανέλλης παλιός μου γνώριμος από τα σενάρια για κόμικς που έχει γράψει, έγραψε ένα σενάριο για το έργο που του έδειξα. Η Μαγδαληνή Τουλιάτου, εικαστικός και διδάκτωρ της σημειολογίας της εικόνας, έγραψε για το μοναδικό έργο με δικό μου κείμενο, μεταφράζοντας τα αντικρουόμενα θέλω σε ήμουν. Τέλος, η Κική Δημουλά, αγαπημένη ποιήτρια, αποτέλεσε με το ποίημα που μου παραχώρησε πηγή έμπνευσης για ένα έργο που δημιούργησα πάνω στα λόγια της.

C. N.: Στα συγκεκριμένα έργα φαίνεται ότι επιλέγετε να κρατήσετε σε κάποια απόσταση την ανθρώπινη παρουσία, βάζοντας τους ανθρώπους να κοιτούν κάπου αόριστα ή να βρίσκονται πίσω από ένα διακριτικό “τείχος”. Τι θέλετε να εκφράσετε με αυτό και κατά πόσο πιστεύετε ότι επηρέασε τους ανθρώπους που επιλέξατε να γράψουν τα κείμενα;

Ε. Π.: Συνειδητά αυτό συνέβη μόνο στην περίπτωση της πορείας. Ηθελα να είναι μία αναφορά στο υποσυνείδητο, στις αυθόρμητες επιλογές που τελικά παίζουν τόσο μεγάλο ρόλο στην εξέλιξη της πορείας μας χωρίς ποτέ να τους έχουμε δώσει την σκέψη που τους άξιζε. Την ήθελα την απόσταση σ’αυτό το έργο. Για το λόγο αυτό ζήτησα και από μία ψυχολόγο (Βασιλική Δογκάκη) να γράψει. Θέλησα η απόσταση του θεατή από το έργο να είναι ανάλογη με την απόσταση του συνειδητού από του υποσυνείδητο.

C. N.: Είναι η πρώτη φορά που επιχειρείτε να συνδέσετε τα έργα σας με το λόγο άλλων ανθρώπων; Για εσάς κατά πόσο άλλαξε το νόημα των έργων σας όταν συμπληρώθηκαν με τα κείμενα;

Ε. Π.: Είναι η πρώτη φορά που επιχείρησα αυτή τη σύνδεση μέσω διαλόγου. Στο παρελθόν έχουν γράψει για τη δουλειά μου, χωρίς να προηγηθεί όμως διάλογος. Το νόημα των έργων για μένα παραμένει ίδιο σε όλες τις συνομιλίες. Εχω πάντα καθαρή την ιδέα πάνω στην οποία ζωγραφίζω το κάθε έργο. Κάποιες όμως συνομιλίες έδωσαν περισσότερες προεκτάσεις στη σκέψη μου. Σε όλες τις συνομιλίες υπήρξε απέραντος σεβασμός και από τις δύο πλευρές και φυσικά κάποιες σκέψεις με σόκαραν ευχάριστα. Είναι σαν ένα κεντρικό δρόμο που γνωρίζω καλά και οι συνομιλητές μου μου έδειξαν  περισσότερα σταυροδόμια απ’ αυτά που είχα παρατηρήσει.