Δημήτρης Παπαϊωάννου: Spotlight στον δημιουργό από το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης υποδέχεται τον διεθνώς αναγνωρισμένο δημιουργό (σκηνοθέτη, χορογράφο, εικαστικό και περφόρμερ) Δημήτρη Παπαϊωάννου, φωτίζοντας τις πολύπλευρες πτυχές ενός καλλιτέχνη που διατρέχει διαφορετικές μορφές τέχνης και έκφρασης, επαναπροσδιορίζοντας τα όρια της αναπαράστασης, της αλληγορικής δύναμης των εικόνων και της επικοινωνίας του καλλιτεχνικού έργου με τον θεατή.

Στο 26o ΦΝΘ θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή σε παραγωγή Onassis Culture, σε ειδική προβολή ως work in progress. Στο ντοκιμαντέρ η σκηνοθέτις ακολουθεί την περιοδεία της παράστασης Εγκάρσιος Προσανατολισμός στις ευρωπαϊκές σκηνές, ένα έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, που έκανε ελληνική πρεμιέρα τον Δεκέμβριο του 2021 και ταξίδεψε σε 3 ηπείρους, 20 χώρες, 31 πόλεις και το είδαν περισσότεροι από 80.000 θεατές.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου παραχωρεί για την αφίσα της φετινής διοργάνωσης, ένα ασπρόμαυρο σχέδιο ενός φιλιού.

Στη Θεσσαλονίκη θα παρουσιαστεί η βίντεο – εγκατάσταση του Δημήτρη Παπαϊωάννου με τίτλο Inside και η παράλληλη κινηματογραφική απεικόνιση των παρασκηνίων του Inside, με τίτλο Backside, στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών.

Επιπλέον, το Φεστιβάλ εξερευνά το κινηματογραφικό έργο του σπουδαίου δημιουργού, προβάλλοντας τις μικρού μήκους ταινίες του, Nowhere και Primal Matter, όπου ξαναχορογραφεί το θεατρικό του έργο μέσα από τις ιδιότητες του κινηματογραφιστή και του μοντέρ, επαναδιατυπώνοντάς το με κινηματογραφικούς όρους.

Το περιοδικό Πρώτο Πλάνο, που θα κυκλοφορήσει στο πλαίσιο του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, θα είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένο στο έργο του Δημήτρη Παπαϊωάννου μέσα από τη ματιά της σκηνοθέτιδας Εύας Στεφανή.

Ο αγαπημένος δημιουργός θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη τόσο για τις προβολές των ταινιών όσο και την εγκατάσταση Inside.

Το ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή σε ειδική προβολή ως work in progress

Σε ειδική προβολή ως work in progress θα παρουσιαστεί το ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή, Η καρδιά του ταύρου (working title) για την παράσταση Εγκάρσιος Προσανατολισμός του Δημήτρη Παπαϊωάννου, μια παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Στο έργο Εγκάρσιος Προσανατολισμός, το οποίο ξεκίνησε το παγκόσμιο ταξίδι του το 2021, ο Παπαϊωάννου μάς προσανατολίζει προς την πηγή του φωτός. Εγκάρσιος Προσανατολισμός ονομάζεται η μέθοδος που χρησιμοποιούν τα έντομα για να διατηρούν μια σταθερή γωνία προς μια μακρινή πηγή φωτός για προσανατολισμό, ο λόγος για τον οποίο πετούν προς ό,τι λάμπει.

Αντλώντας έμπνευση από τον μύθο του Μινώταυρου και τον συμβολικό του πυρήνα, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου υπερβαίνει τη γραμμικότητα, τις υφιστάμενες σχέσεις εξουσίας και ιεραρχίας και τις παγιωμένες βεβαιότητες για τις έννοιες της καταγωγής και της ταυτότητας, προτείνοντας μια προσέγγιση ρευστή και δυναμική, η οποία επανεφευρίσκει τη γλώσσα, την επικοινωνία και τα σύνορα που μας χωρίζουν από το Άλλο και το διαφορετικό.

Η πολυβραβευμένη σκηνοθέτρια Εύα Στεφανή ακολουθεί την περιοδεία του έργου στις ευρωπαϊκές σκηνές και παρατηρεί από απόσταση αναπνοής με την τολμηρή ματιά της τον Δημήτρη Παπαϊωάννου και τους συνεργάτες του, στην προσπάθειά τους να δώσουν σχήμα και πνοή στο έργο. Η κάμερα κατέγραφε επί δύο χρόνια σκηνές από τις πρόβες και τις παραστάσεις στη Λυών, το Παρίσι, το Λονδίνο, τη Ρώμη, το Τελ Αβίβ, έως και την τελευταία παράσταση στο Σαν Φρανσίσκο.

Η αφίσα του 26ου ΦΝΘ

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου υπογράφει το σχέδιο στην αφίσα του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Το ασπρόμαυρο σχέδιο του διεθνούς καλλιτέχνη, ζωγραφισμένο με μελάνι, αναπαριστά τη δύναμη ενός φιλιού και την ομορφιά του έρωτα. Δύο φιγούρες που εξαφανίζουν τις διαχωριστικές γραμμές και τους περιορισμούς, σμιλεύονται σε ένα ενιαίο σώμα, που υμνεί την ανίκητη δύναμη του «μαζί».

Η βίντεο-εγκατάσταση Inside στη Θεσσαλονίκη

Ένας δωδεκάωρος εικαστικός διαλογισμός στο πλαίσιο του 26ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, θα παρουσιαστεί στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών στο Λιμάνι Θεσσαλονίκης από τις 8 έως τις 17 Μαρτίου 2024.

Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου μάς καλεί να καθίσουμε αναπαυτικά, να ξαπλώσουμε, να πιούμε, να χαλαρώσουμε, να ονειρευτούμε ή και να κοιμηθούμε ακόμα στη φιλόξενη ατμόσφαιρα του Inside.

Το Inside σάς προκαλεί να παρακολουθήσετε τη δράση όπως θα ατενίζατε ένα τοπίο.

Παράλληλα με την βίντεο-εγκατάσταση, θα παρουσιαστεί το Backside -ένα φιλμ-καταγραφή των μυστικών μηχανισμών του Inside και της ακαταμάχητης γοητείας των πρωταγωνιστών της- που γύρισε και μόνταρε ο Δημήτρης Παπαϊωάννου στα παρασκήνια της μαραθώνιας εξάωρης παράστασης.

Το Inside ως video installation έχει ήδη ταξιδέψει στα φεστιβάλ του κόσμου, έχοντας παρουσιαστεί στο Άμστερνταμ, την Μόσχα, το Μόντρεαλ, την Ταϊπέι, το Τορίνο, τη Δρέσδη, το Μονπελλιέ, την Βασιλεία, την Καλαμάτα, το Ραβέλλο, το Λούκκα και την Αθήνα.

Το Inside ξεκίνησε σαν ένα μεγάλων διαστάσεων καλλιτεχνικό πείραμα, μια θεατρική εγκατάσταση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα την άνοιξη του 2011. Μέσα σε ένα δωμάτιο που στήθηκε στη σκηνή, τριάντα ερμηνευτές επαναλάμβαναν πανομοιότυπα μια απλή σειρά κινήσεων, παρουσιάζοντας την καθημερινή μας επιστροφή στο σπίτι μέσα από αμέτρητους συνδυασμούς και επιστρώσεις. Η σκηνική δράση ξεκινούσε πριν το θέατρο ανοίξει και συνεχιζόταν αφού είχε αναχωρήσει και ο τελευταίος επισκέπτης. Το θέατρο ήταν ανοιχτό για το κοινό έξι ώρες κάθε μέρα.

Το Inside αντιμετώπιζε το θέατρο ως εκθεσιακό χώρο και το έργο ως έκθεμα. Ένα αμοντάριστο μονοπλάνο της εμπειρίας αυτής παρουσιάζεται στην βίντεο-εγκατάσταση.

Πρώτο Πλάνο

Το Πρώτο Πλάνο, το αγαπημένο περιοδικό του Φεστιβάλ, θα είναι αποκλειστικά αφιερωμένο στην προσωπικότητα, στο έργο και στην πορεία του Δημήτρη Παπαϊωάννου. Κεντρική θέση στο τεύχος θα έχει το ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή για τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, σε παραγωγή του Onassis Culture, μέσα από τη ματιά της σκηνοθέτιδας και μέσα από stills από την ταινία, ενώ παράλληλα το καλλιτεχνικό σύμπαν του δημιουργού θα αναδειχθεί μέσα από κείμενα και σπάνιο φωτογραφικό υλικό από κομβικές στιγμές της καριέρας του.

Προβολές και συζήτηση με τον Δημήτρη Παπαϊωάννου

Συνυφαίνοντας τις ζωντανές περφόρμανς και την κινηματογραφική καταγραφή των παρασκηνίων, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου επεκτείνει το έργο του στη σκηνοθεσία και το μοντάζ, μετατρέποντας τα κεφαλαιώδη αυτά στάδια της κινηματογραφικής διαδικασίας σε εναλλακτική χορογραφία.

Στο 26ο ΦΝΘ θα προβληθούν οι ταινίες του Δημήτρη Παπαϊωάννου Nowhere (Director’s Cut) και Primal Matter (2013), ολόκληρο το έργο σε δεκαεπτά λεπτά, ενώ μετά την προβολή των δύο ταινιών θα ακολουθήσει συζήτηση με τον δημιουργό. To Nowhere – Director’s Cut, σε σύλληψη, κινηματογράφηση και μοντάζ Δημήτρη Παπαϊωάννου, είναι μία κινηματογραφική εκδοχή της ομώνυμης θεατρικής παραγωγής. Μάλιστα, το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα έχει την τιμή να φιλοξενήσει για πρώτη φορά το Director’s Cut του Nowhere.

Το Nowhere, ανάθεση και παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου για τα εγκαίνια της ανακαινισμένης Κεντρικής Σκηνής το 2009, σχεδιάστηκε ως site-specific έργο. Ο ίδιος ο σκηνικός χώρος χορογραφήθηκε με τον προγραμματισμό νέων σκηνικών μηχανισμών και ομάδα ανθρώπων αντιμετώπισε τις χωρικές προκλήσεις που δημιουργήθηκαν, μετρώντας το διάστημα με το σώμα τους. Το Nowhere, το οποίο παιζόταν δύο φορές την ημέρα σε αλληλοεπικαλυπτόμενες παραστάσεις, στοχάζεται για την ίδια τη φύση του θεάτρου ως μηχανής που καθρεφτίζει την ανθρώπινη ζωή. Η κινηματογραφημένη εκδοχή της κεντρικής σκηνής (αφιερωμένη στη μνήμη της ιέρειας του μοντέρνου χορού, Πίνα Μπάους, η οποία είχε μόλις φύγει από τη ζωή) πρωτοπαρουσιάστηκε τον Ιούνιο του 2014 και έγινε viral με πάνω από 2,5 εκατομμύρια προβολές.

Το Primal Matter (2013), ολόκληρο το έργο σε δεκαεπτά λεπτά αποτελεί μια συμπυκνωμένη κινηματογραφική περίληψη της πρωτότυπης παραγωγής του Δημήτρη Παπαϊωάννου, Primal Matter, που παρουσιάστηκε το 2023 στο Φεστιβάλ Αθηνών. Σε αυτή τη ζωντανή παράσταση, που αρχικά διήρκησε 1 ώρα και 15 λεπτά, συμμετείχαν οι Δημήτρης Παπαϊωάννου και Μιχάλης Θεοφάνους. Την κινηματογράφηση της παράστασης ανέλαβε ο Στέφανος Σιταράς, ενώ το μοντάζ της δεκαεπτάλεπτης εκδοχής είναι του Δημήτρη Παπαϊωάννου.

Το Primal Matter είναι η προσωπική απάντηση του Δημήτρη Παπαϊωάννου σε μια νέα πολιτική, κοινωνική και ηθική πραγματικότητα, όπου ο δημιουργός ασχολείται εκ νέου με ζητήματα εθνικής ταυτότητας. Το έργο μάς ωθεί να αντιμετωπίσουμε μια πληγωμένη εθνική ταυτότητα, την ώρα που το τραύμα εξακολουθεί να είναι ανοιχτό, αλλά η δημιουργικότητα συνεχίζει να αντιστέκεται, σε μια δημιουργία που επιστρατεύει τα πιο απλά μέσα και το ίδιο το σώμα. Το Primal Matter παρουσιάζει μια καθολική γλώσσα αποκωδικοποίησης και μια συντομευμένη δίοδο προς την αλήθεια. Καθώς τα δύο σώματα γίνονται ένα μέσα από οπτικές ψευδαισθήσεις, καταλήγει σε μια διαδικασία συγχώνευσης ανάμεσα σε διαφορετικές στάσεις και ταυτότητες: μια πάλη ανάμεσα στην ύλη και τον νου, στη σκιά και το φως, στον δημιουργό και τη δημιουργία του.

Στο κινηματογραφικό Primal Matter αναδεικνύεται ο δεξιοτέχνης μοντέρ Δημήτρης Παπαϊωάννου, καθώς, μέσα από ένα μοντάζ διάρκειας 17 λεπτών, ο δημιουργός επαναδιατυπώνει μια διαφορετική χορογραφία μέσα από το κινηματογραφικό μοντάζ, συνυφαίνοντας την κινηματογραφική διαδικασία με την ανθρώπινη κίνηση.

Δημήτρης Παπαϊωάννου – Βιογραφικό

Γεννημένος στην Αθήνα το 1964, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, μαθήτευσε κοντά στον Γιάννη Τσαρούχη και κέρδισε νωρίς την αναγνώριση ως ζωγράφος και δημιουργός κόμικς, πριν στρέψει το ενδιαφέρον του στις παραστατικές τέχνες ως σκηνοθέτης, χορογράφος, περφόρμερ και σχεδιαστής σκηνικών, κοστουμιών και φωτισμών.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι ο πρώτος έλληνας καλλιτέχνης των παραστατικών τεχνών που διείσδυσε ως auteur στην παγκόσμια καλλιτεχνική σκηνή. Οι δημιουργίες του είναι διεθνείς συμπαραγωγές και περιοδεύουν σε όλο τον κόσμο, δίνοντας sold-out παραστάσεις σε κορυφαία φεστιβάλ και θέατρα του πλανήτη.

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου θεωρείται «ένας από τους τέσσερις σπουδαιότερους χορογράφους της εποχής μας» (Le Figaro), «δεξιοτέχνης μάγος του θεάτρου και εικονοπλάστης» (The Times), «ο πιο πρωτότυπος χορογράφος του καιρού μας» (La Repubblica), «ένας δεξιοτέχνης των αντιφάσεων», οι δημιουργίες του οποίου «διασταυρώνουν την ομορφιά με την αποστροφή και το θαύμα με την κωμωδία» (The Guardian), αποτελώντας «πράξεις μιας καλλιτεχνικής μαγείας που γεννιέται μπροστά στα μάτια μας» (New York Times).

Οι δύο πρόσφατες δημιουργίες του ταξίδεψαν σε 4 ηπείρους, σε περισσότερες από 30 χώρες και 51 πόλεις: ο Μεγάλος Δαμαστής (2017), σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, το πρώτο διεθνές εγχείρημα του Δημήτρη Παπαϊωάννου με 10 συμπαραγωγούς, συμπεριλαμβανομένου του Φεστιβάλ της Αβινιόν, έδωσε 112 παραστάσεις που είδαν πάνω από 70.000 θεατές, ενώ τις 108 παραστάσεις του Εγκάρσιου Προσανατολισμού (2021) σε παραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, παρακολούθησαν περισσότεροι από 80.000 θεατές. Η τελευταία του δημιουργία με τίτλο ΙΝΚ (2020), έπειτα από 22 πόλεις, 16 χώρες και 60.000 θεατές, θα ολοκληρώσει την παγκόσμια περιοδεία της τον Μάιο στο Théâtre de la Ville στο Παρίσι, ενώ τον Απρίλιο θα παρουσιαστεί ξανά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Ο Παπαϊωάννου είναι ένας από τους ελάχιστους καλλιτέχνες που έχουν στο βιογραφικό τους δημιουργίες με τα ελάχιστα δυνατά μέσα (Πρώτη Ύλη, 2012), και της μεγαλύτερης δυνατής κλίμακας (Τελετή Έναρξης Ολυμπιακών Αγώνων ΑΘΗΝΑ 2004). Επιπλέον, είναι ο πρώτος καλλιτέχνης που κλήθηκε να δημιουργήσει νέο έργο για το Χοροθέατρο του Βούπερταλ μετά τον θάνατο της Πίνα Μπάους, καθώς και ο πρώτος έλληνας καλλιτέχνης που τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου (2017), έχοντας παράλληλα στο ενεργητικό του 2 υποψηφιότητες για τα βραβεία Emmy (2016) και 2 υποψηφιότητες για τα βραβεία Olivier (2019 και 2022).

Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι artist in residence στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Κεντρική φωτογραφία θέματος: Portrait Dimitris-Papaioannou “MADRID”, Photo by © Julian Mommert

Διαβάστε επίσης:

Παναγιώτης Ευαγγελίδης: Χρυσός Αλέξανδρος & Αφιέρωμα στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης