Το βιβλίο “Heart Lamp” (που στα ελληνικά σημαίνει “Καρδιά-Λυχνάρι”) κέρδισε το Διεθνές Βραβείο Booker 2025 – Μια νίκη για τη λογοτεχνία, τη μετάφραση και τα γυναικεία δικαιώματα!
Σε μια από τις πιο συγκινητικές και ιστορικές στιγμές για τον κόσμο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, η συλλογή διηγημάτων Heart Lamp («Καρδιά-Λυχνάρι») της Ινδής συγγραφέως Μπάνου Μουστάκ (Banu Mushtaq), μεταφρασμένη από την Κανάντα στα Αγγλικά από την Ντίπα Μπάστι (Deepa Bhasthi), αναδείχθηκε νικήτρια του Διεθνούς Βραβείου Booker για το 2025. Πρόκειται για την πρώτη φορά που μια συλλογή διηγημάτων κερδίζει αυτό το τόσο σημαντικό βραβείο για μεταφρασμένη λογοτεχνία.
Το βραβείο, αξίας 50.000 λιρών, μοιράζεται εξίσου ανάμεσα στη συγγραφέα και τη μεταφράστρια, γεγονός που αναδεικνύει τον κομβικό ρόλο της μετάφρασης στην παγκόσμια διάδοση της λογοτεχνίας. Το έργο χαρακτηρίστηκε από την επιτροπή ως ένα “ριζοσπαστικό δείγμα μετάφρασης” που φέρνει κάτι “πραγματικά καινούργιο στους αγγλόφωνους αναγνώστες”.
Μια λυχνία στις σκοτεινές γωνιές της κοινωνίας
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το Heart Lamp αποτελείται από δώδεκα διηγήματα που εξερευνούν τις ζωές γυναικών και κοριτσιών σε κοινωνίες της νότιας Ινδίας. Οι ιστορίες εκτείνονται χρονικά από το 1990 έως το 2023 και είναι γεμάτες συγκρούσεις, συναισθηματικές εντάσεις και σκληρές αλήθειες, τις οποίες η Μουστάκ αποτυπώνει με μια συγγραφική φωνή που είναι ταυτόχρονα τρυφερή, σαρκαστική και καταγγελτική. Με καυστικό λόγο, βαθιά κοινωνική ευαισθησία και έντονο συναισθηματικό φορτίο, η Μουστάκ απογυμνώνει τις κοινωνικές ανισότητες, αγγίζοντας θέματα όπως η καταπίεση των φύλων, η κοινωνική διαστρωμάτωση με τις κάστες, η θρησκευτική καταπίεση και η συστημική βία.
Παρά τη σκληρότητα των θεμάτων, το έργο δεν χάνει την αφηγηματική του δύναμη και τις απολαύσεις της ανάγνωσης. Οι χαρακτήρες της –παιδιά γεμάτα ζωντάνια, γιαγιάδες με θάρρος, γελοίοι θρησκευτικοί ηγέτες και αδέλφια-τραμπούκοι– δημιουργούν ένα λογοτεχνικό σύμπαν που συνδυάζει το χιούμορ με τον κοινωνικό σχολιασμό, αποτυπώνοντας το μεγαλείο αλλά και τον πόνο της ανθρώπινης εμπειρίας.
Η ίδια η συγγραφέας δήλωσε: «Οι ιστορίες μου μιλούν για τις γυναίκες – πώς η θρησκεία, η κοινωνία και η πολιτική απαιτούν από αυτές τυφλή υπακοή, προκαλώντας τους απάνθρωπη βία. Οι εμπειρίες που βιώνω και όσα συμβαίνουν καθημερινά γύρω μου είναι η έμπνευσή μου. Η καρδιά μου είναι το μοναδικό μου πεδίο έρευνας».
Μια μοναδική μετάφραση
Η μεταφράστρια Ντίπα Μπάστι υιοθέτησε μια ιδιαίτερη, ενστικτώδη προσέγγιση στη μετάφραση του Heart Lamp, επιδιώκοντας να διατηρήσει όχι μόνο το περιεχόμενο, αλλά και τον παλμό, τον ρυθμό και την πολιτισμική υφή των πρωτότυπων κειμένων. Χωρίς να εξομαλύνει ή να προσαρμόσει πλήρως τις ιστορίες στο αγγλόφωνο αναγνωστικό κοινό, η Μπάστι κατάφερε να μεταφέρει στο μεταφρασμένο κείμενο τη γλωσσική πολυμορφία, τις τοπικές διαλέκτους και το πολιτισμικό βάθος της γλώσσας Κανάντα, κρατώντας ζωντανή την ταυτότητα και τη φωνή των χαρακτήρων.
Όπως εξηγεί η ίδια, «η μετάφραση για μένα είναι μια ενστικτώδης πρακτική, και κάθε βιβλίο απαιτεί εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Στην περίπτωση των ιστοριών της Μπάνου, διάβασα πρώτα όλα της τα έργα και έπειτα επέλεξα εκείνα που θα συνέθεταν το Heart Lamp. Είχα την τύχη να έχω πλήρη ελευθερία επιλογής, και η Μπάνου δεν επενέβη καθόλου στον “οργανωμένα χαοτικό” τρόπο με τον οποίο δούλεψα».
Η Μπάστι, με έδρα το νότιο Ινδικό κρατίδιο Κονταγκού, είναι η πρώτη Ινδή μεταφράστρια που κερδίζει το Διεθνές Βραβείο Booker. Η δουλειά της στη μετάφραση του Heart Lamp τιμήθηκε επίσης με το βραβείο PEN Translates.
Η σημασία της νίκης
Ο πρόεδρος της επιτροπής Max Porter τόνισε ότι το έργο αποτελεί «μια πρόκληση και επέκταση της αντίληψής μας για το τι σημαίνει μετάφραση», χαρακτηρίζοντάς το «όμορφο, γεμάτο ζωή και βαθιά ανθρώπινο». Η νίκη αυτή είναι σημαντική όχι μόνο λογοτεχνικά αλλά και πολιτισμικά. Το Heart Lamp είναι το πρώτο έργο μεταφρασμένο από την Κανάντα –μια γλώσσα με περίπου 65 εκατομμύρια ομιλητές– που τιμάται με αυτό το βραβείο, και η συγγραφέας Μπάνου Μουστάκ είναι μόλις η δεύτερη Ινδή που το κατακτά.
Η φετινή νίκη του Heart Lamp αποτελεί σταθμό στην ιστορία του Διεθνούς Βραβείου Booker και αναμένεται να ανοίξει τον δρόμο για περισσότερες μεταφράσεις από γλώσσες της Ινδικής υποηπείρου, αλλά και για την ενδυνάμωση γυναικείων φωνών που μιλούν με θάρρος, αμεσότητα και καρδιά.
Πηγή: thebookerprizes.substack.com
