Δάσκαλοι καλλιτέχνες – Από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης στη Σίφνο

Η φετινή έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης στη Σίφνο έχει τίτλο Δάσκαλοι καλλιτέχνες – Από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης και θα εγκαινιαστεί την Τετάρτη 13 Αυγούστου 2014.

Η καθιερωμένη θερινή έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης στο Παλιό Σχολείο του Κάστρου, στη Σίφνο, πραγματοποιείται για έκτη συνεχή φορά, ενώ στην παρούσα συγκυρία, εξαιτίας της επέκτασης της Πινακοθήκης, η ανάγκη διάδοσης των συλλογών γίνεται πιο επιτακτική.     

Η Εθνική Πινακοθήκη σε συνεργασία με το Δήμο Σίφνου πραγματοποίησε τα προηγούμενα καλοκαίρια, του 2009 και του 2010, δύο εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, με άξονα τα Νέα Αποκτήματα του Μουσείου, με τίτλους αντίστοιχα «Νέα Αποκτήματα-1992-2009, Παραστατική Τέχνη» και «Νέα Αποκτήματα-1992-2010, Μέρος δεύτερο : Αφαίρεση – Νέες τάσεις». Το 2011 παρουσίασε μια έκθεση σύγχρονης τέχνης, με τίτλο «Η αθέατη πλευρά – Σύγχρονη ελληνική τέχνη από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης», σε άμεση σχέση με την κεντρική έκθεση της Πινακοθήκης «Τα Άδυτα». Η τέταρτη έκθεση είχε τίτλο «Δωρεές τέχνης προς την Εθνική Πινακοθήκη–1959-2007-Επιλογή», σε ευθυγράμμιση με την έκθεση της Πινακοθήκης «Δωρεές ελλήνων καλλιτεχνών». Η περσινή πέμπτη έκθεση είχε τίτλο «Γυναικεία δημιουργία από τα Άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης», και ήταν μία πρωτότυπη έκθεση ανεξάρτητη από το εκθεσιακό πρόγραμμα του Μουσείου.

Το ίδιο συμβαίνει και με τη φετινή έκθεση που αποτελεί μία νέα πρόταση παρουσίασης των καλλιτεχνών που υπήρξαν δάσκαλοι και έχει τίτλο «Δάσκαλοι – καλλιτέχνες – Από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης». Κάθε πρωτότυπη έκθεση της Πινακοθήκης στη Σίφνο, μέσα απ’ την ερευνητική διαδικασία, προσφέρει γνώσεις και αποκαλύψεις σε σχέση με το θέμα και τις συλλογές του Μουσείου μας.

Στην συγκεκριμένη έκθεση, αν και η έρευνα απέδωσε καρπούς σχετικά με τους δασκάλους σε όλη την Ελλάδα,  για λόγους χώρου και χρόνου, παρουσιάζονται μόνο οι καλλιτέχνες-δάσκαλοι που δίδαξαν στην Αθήνα και των οποίων υπάρχουν διαθέσιμα έργα στις συλλογές. Στην ΑΣΚΤ δίδαξαν διαδοχικά, στα διάφορα φημισμένα Εργαστήρια, ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική, οι καλλιτέχνες περίπου τεσσάρων  γενιών. Της γενιάς του ’30,  της γενιάς του ’50-’60,  της γενιάς του ’70 και αυτής του ’80-’90.

Στην πρώτη γενιά του ’30, τη σημαδιακή γενιά της παράδοσης και του μοντερνισμού, ανήκουν οι Γιάννης Μόραλης (1916-2009), Κώστας Γραμματόπουλος (1916-2003) και ο Γιάννης Παππάς (1913-2005), οι οποίοι δίδαξαν αντίστοιχα, ζωγραφική, χαρακτική και γλυπτική.

Στη δεύτερη γενιά του ’60, των ανατροπών, της ευθυγράμμισης και της ισότιμης συμπόρευσης με τα διεθνή κινήματα της σύγχρονης τέχνης, ανήκουν οι ζωγράφοι Δημοσθένης Κοκκινίδης (1929), Ηλίας Δεκουλάκος (1929-1998), Νίκος Κεσσανλής (1930-2004), αλλά και ο παλιότερος Παναγιώτης Τέτσης (1925), και ο γλύπτης Θύμιος Πανουργιάς (1931).  

Η τρίτη γενιά του ’70,  με καλλιτέχνες που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1940, έζησαν τη νεότητά τους μέσα στη δικτατορία και προτάσσουν στο έργο τους τη διάσταση ενός κοινωνικού και πολιτικού αναβρασμού, με έντονη την διάθεση μύησης και εμπλοκής του θεατή στην καλλιτεχνική δημιουργία. Καλλιτέχνες-δάσκαλοι της γενιάς αυτής,  έργα των οποίων διαθέτει στις συλλογές της η Εθνική Πινακοθήκη και συμμετέχουν στην έκθεση είναι οι ζωγράφοι Γιάννης Βαλαβανίδης (1939), Χρόνης Μπότσογλου (1941), Γιάννης Ψυχοπαίδης, (1945), Δημήτρης Σακελλίων (1947), Τάσος Χριστάκης (1947), Παύλος Σάμιος (1948), οι χαράκτες Ζαχαρίας Αρβανίτης (1947), Μαίρη Σχοινά (1948),  ο γλύπτης Θόδωρος Παπαγιάννης (1942) και ο Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης (1946), ο οποίος συμμετέχει στην έκθεση με ένα ψηφιδωτό.

Η τέταρτη τελευταία γενιά των νεώτερων καλλιτεχνών αποτελείται από τους Μιχάλη Μανουσάκη (1953), τον Μιχάλη Αρφαρά (1954), τον απερχόμενο Πρύτανη της Σχολής Γιώργο Χαρβαλιά (1956) και τον διάδοχό του στην Πρυτανεία Μάριο Σπηλιόπουλο (1957).

Ταυτόχρονα, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ διαδοχικά, από το τέλος της δεκαετίας του 1930 μέχρι σήμερα, δίδαξαν εξαιρετικά σημαντικοί καλλιτέχνες, όπως οι Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985),  Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906-1994), Βλάσης Κανιάρης (1928-2011), Παντελής Ξαγοράρης (1929-2000), Χαρά Καλαϊτζίδου (1949), Περικλής Γουλάκος (1947).

Η έκθεση της Σίφνου, μέσω των έργων των 30 δασκάλων, παρουσιάζει μια αντιπροσωπευτική πορεία της εξέλιξης της σύγχρονης ελληνικής τέχνης από τις συγκεκριμένες προτάσεις της γενιάς του ’30, από την παραστατική τέχνη, τις αφηρημένες, αφαιρετικές, γεωμετρικές, χειρωνομιακές διατυπώσεις των επόμενων γενεών, μέχρι τις πιο πρόσφατες αναζητήσεις, με εκφράσεις νέων μέσων και τάσεων.

Η έκθεση, αν και υπόκειται σε διάφορες δεσμεύσεις, ελλείψεις και εξαναγκασμούς που επιβάλλονται από τις δυνατότητες των συλλογών και των εκθέσεων των μονίμων συλλογών της Πινακοθήκης και των παραρτημάτων της, με την μικρή αυτή παρουσίαση σημαντικών δασκάλων-καλλιτεχνών, καταφέρνει να παρουσιάσει αντικειμενικά, τόσο την πορεία και τη διαδοχή των δασκάλων καλλιτεχνών στην εκτέλεση και τη συνέχεια της εικαστικής παιδείας στην Αθήνα, όσο και την εξέλιξη της σύγχρονης ελληνικής τέχνης, από το 1940 μέχρι σήμερα.
        

Την θεματική επιλογή, την έρευνα και την επιμέλεια της έκθεσης, όπως και των πέντε προηγούμενων, έχει η επιμελήτρια της Εθνικής Πινακοθήκης Δρ. Λίνα Τσίκουτα, υπεύθυνη των συλλογών μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης.

Έργο: Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας