Από το «ντέρμπι των αιωνίων» στον πολιτισμό: πώς τα social media μεταμορφώνουν την ψυχαγωγία

Τα social media έχουν αλλάξει ριζικά τον τρόπο που ψυχαγωγούμαστε. Από τη μουσική και τον κινηματογράφο μέχρι τα σπορ, τα social media είναι κάτι πολύ περισσότερο από απλά μέσα επικοινωνίας. Αποτελούν τις βασικές πλατφόρμες που καταναλώνουμε, σχολιάζουμε και μοιραζόμαστε κάθε μορφή ιδεών και σκέψεων.

Με λίγα λόγια, τα social media έχουν μετατρέψει τη νεανική κουλτούρα, τη διασκέδαση και τον αθλητισμό σε ένα ενιαίο, διαδραστικό οικοσύστημα, μέσα στο οποίο διαμορφώνεται ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τη μουσική, βλέπουμε ταινίες ή συζητάμε για τις φάσεις κάποιου αγώνα. Είναι ο χώρος όπου το κοινό συνδέεται, σχολιάζει, δημιουργεί και τελικά καθορίζει το τι αποκτά αξία.

Ο νέος τρόπος θέασης της μουσικής και του κινηματογράφου

Οι εποχές που μια συναυλία έμενε μόνο στη μνήμη όσων βρέθηκαν εκεί, έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Σήμερα, το κοινό δεν είναι απλός θεατής, είναι σχολιαστής. Σε συναυλίες καλλιτεχνών όπως οι Coldplay ή η Taylor Swift, δεκάδες χέρια υψώνουν κινητά τηλέφωνα για να απαθανατίσουν στιγμές που μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο. Ένα πλάνο λίγο λεπτών δίνει τη δυνατότητα σε εκατομμύρια χρήστες να «ζουν» τη συναυλία σε κάθε σημείο της γης.

Το ίδιο συμβαίνει και στον κινηματογράφο. Η πρεμιέρα μιας ταινίας δεν είναι πλέον ένα κλειστό γεγονός, αλλά μια ψηφιακή γιορτή. Το κοινό σχολιάζει, μοιράζεται memes και συμμετέχει σε συζητήσεις που ξεπερνούν τα σύνορα της αίθουσας. Κάθε νέα ταινία αποκτά σχεδόν αυτόματα «ζωή» στο TikTok και στο Instagram, με χιουμοριστικά βίντεο, μίνι κριτικές και αυθόρμητες αντιδράσεις.

Η μετάβαση από τις οθόνες στα γήπεδα

Η ίδια δυναμική μεταφέρθηκε και στον αθλητισμό. Αν τα social media μπορούν να απογειώσουν ένα τραγούδι ή τη σκηνή σε μία ταινία, μπορούμε να φανταστούμε τι μπορούν να κάνουν σε ένα μεγάλο ντέρμπι. Το πάθος, ο ενθουσιασμός, η απογοήτευση και η αγωνία πλέον μοιράζονται παγκοσμίως μέσα σε δευτερόλεπτα.

Ένα γκολ γίνεται ακαριαία viral, μια έντονη αντίδραση παίκτη μετατρέπεται σε meme, ενώ κάθε λάθος σφύριγμα πυροδοτεί διαδικτυακές συζητήσεις που δίνουν την αίσθηση ότι οι θεατές συμμετέχουν οι ίδιοι στο παιχνίδι.

Ο online ψηφιακός κόσμος αναγέννησε το «αιώνιο ντέρμπι»

Στον χώρο του αθλητισμού, πάντως, δεν πρέπει να υπάρχει κανένα παράδειγμα που να περιγράφει τη δύναμη των social media, από τα όσα συμβαίνουν πριν, στη διάρκεια και μετά από τη μάχη Ολυμπιακού εναντίον Παναθηναϊκού. Αυτό που κάποτε ήταν μία μεγάλη διαμάχη στο γήπεδο, ίσως και στα κατά τόπους καφενεία, έχει μετατραπεί σε μία ατελείωτη μάχη στα feeds, στα stories και στο live streaming.

Το «αιώνιο ντέρμπι» παραμένει μία υπόθεση γοήτρου για τους οπαδούς των δύο ομάδων, αλλά πλέον ο τρόπος έκφρασής του έχει αλλάξει! Οι οπαδοί παίρνουν τα ηνία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συχνά μοιράζοντας το βλέμμα τους μεταξύ της οθόνης που δείχνει τον αγώνα και εκείνης του μέσου που χρησιμοποιούν. Τα memes, τα σύντομα βίντεο στο TikTok και τα οπαδικά μηνύματα σε κάθε πλατφόρμα, αποτελούν αιχμή του δόρατος.

Τα νήματα στο Χ (πάλαι ποτέ Twitter) αναλύουν τακτικές, ενώ τα stories Instagram αποκαλύπτουν κάθε στιγμή του αγώνα μέσα από το γήπεδο και καθετί που συμβαίνει έξω από αυτό, σε κάθε σημείο της Ελλάδας. Κι αν μέχρι το τέλος του 2000 η «αιώνια» κόντρα αφορούσε κυρίως το ποδόσφαιρο, πλέον το «Ολυμπιακός εναντίον Παναθηναϊκού» και αντίστροφα αφορά κάθε σπορ: στο μπάσκετ όπου οι «αιώνιοι» σε κάποιες σεζόν δίνουν διψήφιο αριθμό αγώνων μεταξύ τους, στο βόλεϊ, στο πόλο, ακόμη και στο χάντμπολ.

Με όλα αυτά, πιο τυχεροί νιώθουν οι οπαδοί των ομάδων που βρίσκονται μακριά από την Αθήνα και τον Πειραιά, όλοι εκείνοι που μπορούν να γίνουν συμμέτοχοι χωρίς να είναι καν στις κερκίδες. Η αντιπαλότητα είναι πια ένας συνεχής διαδικτυακός διάλογος, ένας συνδυασμός storytelling, πίστης στις δυνατότητες της ομάδας, χιούμορ και φαντασίας. Και στο τέλος μεταμορφώνεται από ένα μεγάλο αθλητικό γεγονός, σε ένα κομμάτι της λαϊκής κουλτούρας, όπου τα όρια μεταξύ οπαδών, δημιουργών και σχολιαστών αναβαθμίζουν το ντέρμπι σε μία μορφή ψηφιακής τέχνης.

Από το γήπεδο, στον ψηφιακό κόσμο

Και, πλέον, αυτά δεν συμβαίνουν στο γήπεδο ή στην τοπική καφετέρια, αλλά στα γκρουπ του WhatsApp, στα οπαδικά φόρουμ και στα κοινωνικά δίκτυα. Influencers, podcasters και οπαδικοί λογαριασμοί λειτουργούν ως μοντέρνοι σχολιαστές, ιδιαίτερα σε μία εποχή όπου οι τηλεσχολιαστές δεν χαίρουν της εκτίμησης του κοινού. Ακόμη και οι αθλητικοί δημοσιογράφοι έχουν, πλέον, υιοθετήσει αυτή την τακτική και γίνονται περισσότερο μέρος της κοινότητας και λιγότερο κομμάτι της ενημέρωσης.

Υπάρχει, βεβαίως, και η εμπορική πλευρά της μάχης των social media. Είτε πρόκειται για χορηγούς των ομάδων, είτε για στοιχηματικές πλατφόρμες, είτε για αθλητικά ΜΜΕ, η επικοινωνία στην εποχή των κοινωνικών δικτύων έχει εξελιχθεί. Οι παραδοσιακές διαφημίσεις έχουν περάσει στο παρελθόν, καθώς οι εταιρίες προσπαθούν να συμμετάσχουν στα social media όπως και οι οπαδοί: περιεχόμενο, αντιδράσεις και χιουμοριστικές αναρτήσεις.

Κάπως έτσι, το «αιώνιο ντέρμπι» ζει στις οθόνες μας για πολλές ώρες, ακόμη και μέρες, μέσα από σχόλια, γραφικά, φωτογραφίες, αναλύσεις σε podcast και σε live streaming εκπομπές. Η ταυτότητα ενός Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός σε κάθε άθλημα είναι πια παγκόσμια, πολυεπίπεδη, διαδραστική και, κυρίως, ψηφιακή.

Θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις και άλλες καθημερινές εμπειρίες θέασης και διασκέδασης

Η μετατροπή της κατάστασης του θεατή/παρατηρητή, σε συμμετέχοντα δεν ισχύει φυσικά μόνο στον αθλητισμό. Παρόμοιες συνθήκες και σίγουρα ακόμη πιο εμβυθιστικές, μπορεί κανείς να ζήσει, πλέον, σε διαδραστικές εκθέσεις ή ακόμη και σε θεατρικές παραστάσεις. Δρώμενα όπως το “Van Gogh: The Immersive Experience” που ήρθε και στην Ελλάδα ή το “Dali Cybernetics – The Immersive Experience” που γνωρίσαμε πριν από έναν χρόνο, αποτελούν κλασικά παραδείγματα ακόμη και στη χώρα μας.

Οι εκθέσεις αυτές είναι σχεδιασμένες για να φωτογραφίζονται και να διαμοιράζονται στα κοινωνικά δίκτυα, προκαλώντας ακόμη περισσότερο ενδιαφέρον στο κοινό και, παράλληλα, βάζοντας τον θεατή να σκεφτεί τι παρακολουθεί. Επίσης, χώροι όπως η Στέγη Ωνάση και το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) φιλοξενούν ανάλογα γεγονότα, όπως θεατρικές παραστάσεις και μουσικά events, που αποτελούν από μόνα τους ξεχωριστές εμπειρίες, με την τέχνη να περνά μέσα από το προσωπικό πρίσμα του θεατή. Σε συνδυασμό με τα Q&A καλλιτεχνών από όλο το φάσμα της τέχνης, το κοινό συμμετέχει μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα σε ένα πολιτιστικό storytelling χωρίς προηγούμενο.

Οι θεατές ως συνδημιουργοί

Η λεπτή γραμμή μεταξύ του πάλκου και του κοινού έχει, πλέον, γίνει εντελώς θολή. Ανεξάρτητα από το αν πρόκειται για τη συλλογική φωνή χιλιάδων θεατών που τραγουδούν σε μία συναυλία, το διαδραστικό κομμάτι μίας κινηματογραφικής παραγωγής, το ψηφιακό αποτύπωμα ενός «αιώνιου ντέρμπι» ή την εμβυθιστική εμπειρία μίας έκθεσης ή μίας παράστασης, το κοινό έχει γίνει πια συνδημιουργός. Με τον τρόπο του και με τη βοήθεια των κοινωνικών δικτύων, η διασκέδαση αλλάζει μέρα με τη μέρα.