Ανάσες Τέχνης: Από τον Ai Weiwei και την έκθεση «Overmorrow» στο Επιγραφικό Μουσείο

Περιπλανιόμαστε στην πόλη αναζητώντας ανάσες τέχνης, αυτό το «οξυγόνο αντιδιαστολής», όπως έλεγε για την ποίηση ο Νίκος Καρούζος. Διαβάζουμε την  Ανθρωπότητα, το βιβλίο του δυναμικού Ai Weiwei. Επισκεπτόμαστε την ομαδική έκθεση Overmorrow στην γκαλερί έκφραση – γιάννα γραμματοπούλου. Στο Επιγραφικό Μουσείο χανόμαστε/χωνόμαστε στις σελίδες/έργα του Μεγάλου Βιβλίου που συνθέτει η κολεκτίβα Ορίζοντας Γεγονότων. Ο Στέφανος Ρόκος ζωγραφίζει τραγούδια του Nick Cave, ενώ οι Modern Lovers και ο Bob Dylan συνθέτουν άσματα για τη ζωγραφική και για ζωγράφους. Κι έτσι κυλάει ο Ιούλιος.   

Ευέλικτο Περισκόπιο

Αίφνης, θαρρείς ότι η Τέχνη, αυτή η τόσο ανεκτίμητη ανάσα, τελεί υπό ιδιότυπο διωγμό. Ευτυχώς, οι διάκονοι και οι θιασώτες της συνασπίζονται, δεν το βάζουν κάτω, ανανεώνουν τους τρόπους τους, πεισμώνουν. Η Στήλη μας παρακολουθεί δρώμενα και τεκταινόμενα, επισκέπτεται εκθέσεις, συναντιέται με δημιουργούς, επιλέγει σελίδες και μουσικές, παρεμβαίνει και προτείνει. Με συνοπτικά κείμενα, με σποτάκια/μπιζουδάκια, με ολιγόλεκτους σχολιασμούς, θέλει να είναι ένα ευέλικτο περισκόπιο που παρακολουθεί όσα συμβαίνουν γύρω μας και στο πεδίο των τεχνών.

Overmorrow / Πάνω από το Αύριο

Επισκεφτήκαμε την γκαλερί έκφραση – γιάννα γραμματοπούλου και την συγκροτημένη έκθεση Overmorrow. Ήταν κάτι παραπάνω από διευρυμένα εγκαίνια, ήταν μια σύναξη ψυχών. Και πάλι αίθρια βλέμματα, αισιόδοξα χαμόγελα, γόνιμες ανταλλαγές απόψεων. Ζητήσαμε από την Γιάννα Γραμματοπούλου και από καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο Overmorrow λίγα λόγια για το γεγονός.

Ο Κώστας Τσώλης έγραψε ποιητικά: «῾ΟΒΕΡΜΟΡΟΟΥ / ΟΒΕΡ(ΤΟΥ)ΜΟΡΟΟΥ / ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΑΥΡΙΟ –  ΠΕΡΑΝ ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ / ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΑΥΡΙΟ –  ΠΕΡΑΣΜΕΝΟ ΑΥΡΙΟ / ΥΠΕΡΑΝΩ ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ / ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΑΠΟ ΤΟ ΑΥΡΙΟ / ΤΕΛΕΙΩΜΕΝΟ ΑΥΡΙΟ».

Ο Νίκος Παπαδημητρίου σχολιάζει περιεκτικά: «Στο δικό μου μυαλό overmorrow είναι το επίγειο επέκεινα. Μετά από έναν θάνατο μιας δεδομένης κατάστασης ή συνθήκης. Κοινωνικής, πολιτικής ή περιβαλλοντικής. Το lockdown μας έφερε μπροστά σε ένα φανταστικό αλλά και ανυπόφορα αλλόκοτο μέλλον. Είναι η κοινωνία και οι βεβαιότητες μετά την ΜΕΘ (Μονάδα Εντατικής Θεραπείας)».

Με τη σειρά του, ο Άγγελος Σκούρτης αποφαίνεται: «OVERMORROW…σε ό,τι αγαπήσαμε και δεν τολμήσαμε να το πουμε… Σε ό,τι ποθήσαμε και δεν απλώσαμε το χέρι να το ακουμπήσει… Επειδή πιστεψαμε ότι… Καλύτερα άσ᾽ το για αύριο».

Με τον κοφτό, αδρό του τρόπο, ο Κορνήλιος Γραμμένος επισημαίνει: «Overmorrow – Übermorgen / Το μεταύριο είναι τώρα, μόνο τώρα, την ώρα ταύτη, τώρα».

Τέλος, η Γιάννα Γραμματοπούλου συνοψίζει: «Overmorrow είναι ο χρόνος που περικλείει υγεία, ομόνοια, δημιουργία, χαρές, χαμόγελα και πολλές πολλές αγκαλιές… Άλλωστε η Τέχνη θα είναι πάντα εδώ για να μας κάνει να ονειρευόμαστε!»

Ai Weiwei / Ανθρωπότητα

Αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, αλλά σίγουρα υπερδραστήριος και δυναμικά παραγωγικός, ένα είδος Slavoj Žižek του εικαστικού κόσμου, ο Ai Weiwei εκπτύσσει τις σκέψεις του για τα δεινά του προσφυγικού ζητήματος σε ένα κομψό δεμένο γαλάζιο τομίδιο, με τίτλο Ανθρωπότητα. Μεταφράζει η ποιήτρια και αοιδός Λένια Ζαφειροπούλου, εκδίδει ο Gutenberg.

Καίτοι διολισθαίνουν και ανούσιες κοινοτοπίες, οι καταγραφές του Ai Weiwei μάς καλούν να σκεφτούμε, μέσω του προσφυγικού, ποια είναι τα σημερινά επείγοντα καθήκοντα των καλλιτεχνών και πώς θα μπορέσουμε να ανακτήσουμε κάποιες (μάλλον πολλές) χαμένες πτυχές της ανθρωπιάς, ανακαλύπτοντας εκ νέου πόσο σημαντικά είναι κάποια μικρά καθημερινά πράγματα.

Γράφει χαρακτηριστικά ο Ai Weiwei: «Συμμετέχω, διευκολύνω λίγο την κατάσταση, κάνω ένα αστείο, βοηθάω σε ένα κούρεμα ή ψήνω μαζί τους κρέας και όλα γίνονται πιο ανθρώπινα και γ᾽ αυτούς και για μένα».

Και: «Το χτίσιμο αυτών των τειχών είναι μια γελοία πράξη. Ο αυτοκράτορας της Κίνας έχτισε το μεγαλύτερο και μακρύτερο τείχος. Τώρα οι άνθρωποι γελούν μ᾽ αυτό γιατί είναι ερείπια για τους τουρίστες. Δεν υπερασπίζεται τίποτα και υπενθυμίζει συνεχώς την προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας».

Η Τέχνη του Βιβλίου

Διαισθανόταν, στην αυγή του ρομαντισμού, ο Novalis: «Η τέχνη τού να γράφεις βιβλία δεν έχει ακόμη επινοηθεί. Βρίσκεται όμως στο σημείο να επινοηθεί. Σπαράγματα αυτού του είδους είναι λογοτεχνικοί σπόροι. Βεβαίως μπορεί ανάμεσά τους να βρίσκονται ορισμένοι άγονοι μικροί κόκκοι: ας είναι, ωστόσο, να καρπίσουν μόνο μερικοί!» (Novalis, Σκέψεις, μτφρ. Συμεών Σταμπουλού, εκδ. στιγμή).

Με τη σειρά του, ο Adorno επεσήμανε: «Κανένα έργο τέχνης και καμία σκέψη δεν έχουν πιθανότητες να επιβιώσουν αν δεν φέρουν μέσα τους την απόρριψη του ψεύτικου πλούτου της πρώτης τάξεως παραγωγής, της έγχρωμης ταινίας και της τηλεόρασης, των περιοδικών γύρω από τους εκατομμυριούχους και του Toscanini […] Μέσα σε έναν κόσμο, όπου τα βιβλία δεν έχουν πια την εμφάνιση βιβλίων, τη θέση τους παίρνουν μόνο αυτά που δεν είναι τέτοια». (Adorno, Minima Moraria, μτφρ. Λευτέρης Αναγνώστου, εκδ. Αλεξάνδρεια).

Η παλλόμενη, πολύτροπη κολεκτίβα Ορίζοντας Γεγονότων, θυμίζοντας αυτές τις ρήσεις του Novalis και του Adorno, παρουσιάζει στο Επιγραφικό Μουσείο το πειραματικό εγχείρημα «Το Μεγάλο Βιβλίο – Με αυτό Αρμενίζουμε», ένα συλλογικό έργο, αποτελούμενο από ευμεγέθεις σελίδες/έργα στο πίσω μέρος των οποίων υπάρχουν τυπωμένα κείμενα/μανιφέστα. Εδώ, η ζωγραφική, η ποίηση και η κοινωνική κριτική και παρέμβαση ανταλλάσσουν θελκτικές και θετικές χειραψίες, ωθώντας μας να επανεξετάσουμε τόσο το πώς κάνουμε τέχνη σήμερα όσο και πώς δεξιωνόμαστε το καλλιτεχνικό έργο. Η σύμπλευση/σὐμπραξη/συνεργασία είναι από τα πιο επείγοντα κελεύσματα σε καιρούς καλπάζοντος κυνισμού και ταχύπλης εγωμανίας.

Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν αναλάβει οι Τζίμης Ευθυμίου, Λυδία Μαργαρώνη, Αθηνά Σφαιροπούλου και Άννα Μαρία Χατζηστεφάνου, ενώ συμμετέχουν οι δημιουργοί Ρένα Αβαγιανού, Κωνσταντίνος Αγγέλου, Γιάννα Αλεξοπούλου, Μαρία Αντωνάτου, Μαρία Αργυρακοπούλου, Ειρήνη Βαζούκου, Ανδρέας Γαβριλιάδης, Πέτρος Γεωργαρίου, Μαρία Δουκάκη, Θαλασσινή Δούμα, Ευτύχης Ευθυμίου (σχεδιασμός και κοπή εξώφυλλου), Τζίμης Ευθυμίου, Ράνια Καραμούζη, Ελισάβετ Κεχαγιά, Σπύρος Κόικας, Ειρήνη Κουκουλέτσου, Ειρήνη Κουτρίδου, Μαρία Λιάκου, Λυδία Μαργαρώνη, Κλεοπάτρα Μουρσελά, Γεωργία Μπλιάτσου, Ομάδα «Made in Athens», Δέσποινα Πανταζή, Κωνσταντίνα Παρασκευοπούλου, Άννα Πιάτου, Κατερίνα Ριμπατσιού, Παύλος Σουφλής (καλλιτεχνική βιβλιοδεσία), Διαμαντής Σταγγίδης, Κωνσταντίνος Σταμούλης, Ιορδάνης Στυλίδης (κείμενο), Αθηνά Σφαιροπούλου (κείμενο), Κερασιά Τουλιάτου, Δημήτρης Τρακαδάς, Ευτυχία Τζανετουλάκου (γραφιστικά κειμένων), Στάθης Φώτης, Σέντη Χανιαδάκη, Αθηνά Χατζή, Άννα Μαρία Χατζηστεφάνου, Γιώργος Χουρχούλης, Ιωάννα Χριστάκου.

Στήνοντας την Στήλη Paint/Inks φροντίσαμε ψυχωφελώς να ακούσουμε τραγούδια και μουσικές που σχετίζονται με ζωγράφους. Ανάμεσά τους, το έργο του σπουδαίου Morton Feldman “Rothko Chapel’’ [θα το βρείτε εδώ: www.youtube.com/watch?v=1ZZ0DYIkaP8 ], και το άσμα/εγκώμιο των Modern Lovers για τον μέγιστο Pablo Picasso [εδώ: www.youtube.com/watch?v=Kc2iLAubras ].

Από την άλλη, απολαύσαμε τη δουλειά του Στέφανου Ρόκου για τα τραγούδια του Nick Cave, μια αντίστροφη κίνηση: ενώ οι μουσικοί εμπνέονται από εικαστικούς, ο εικαστικός εμπνέεται από τον μουσικό. Επισκεφτήκαμε το εργαστήριο του Ρόκου, συζητήσαμε για τον Cave, για τη ζωγραφική, για τον εγκλεισμό, για τη δημιουργικότητα σε αντίξοες συνθήκες.

Το λεύκωμα της έκθεσης, έργο τέχνης από μόνο του, φέρει τον τίτλο Stefanos Rokos / Nick Cave & The Bad Seeds / No More Shall We Part / 14 paintings 17 years later. Θυμηθήκαμε, επίσης, τις ζωγραφικές επιδόσεις του Bob Dylan, καθώς περιπαθώς ακούγαμε τον ολοκαίνουργιο, τριακοστό ένατο και συγκλονιστικό δίσκο του, το Rough and Rowdy Ways. Ναι, ζωγραφίζει πολύ καλά ο Dylan, αποτυπώνει με έντονες χρωματικές διαθέσεις αμερικανικά τοπία, σιδηρόδρομους και αλάνες. Απολαύσαμε παρεμπιπτόντως μια live εκτέλεση του «When I Paint My Masterpiece» [εδώ:  www.youtube.com/watch?v=lZQ69w8NmxI ].

Λίγα λόγια για την Στήλη Paint/Inks

Κάθε δεύτερη Παρασκευή, το Εγχείρημα Κορέκτ (Φαίη Τζανετουλάκου & Γιώργος- Ίκαρος Μπαμπασάκης) παρουσιάζουν την στήλη Paint/Inks, με προτάσεις, επιλογές και επισημάνσεις τόσο από τον εικαστικό όσο και από τον λογοτεχνικό χώρο. Έργα τέχνης και βιβλία, καμβάδες και σελίδες, συνομιλούν σε μια προσπάθεια διαλόγου ανάμεσα στις τέχνες. Ευσύνοπτα κείμενα/σποτάκια μιλάνε για εκθέσεις, δημιουργούς, καλλιτεχνικά δρώμενα, εκδόσεις, αλλά και για τραγούδια, ταινίες, παραστάσεις, διαλέξεις, εκδηλώσεις. Κατά καιρούς, θα δημοσιεύουμε συνομιλίες μας με ζωγράφους, γλύπτες, ποιητές, συγγραφείς, θεωρητικούς ώστε να ζωντανέψει ακόμα πιο πολύ η ήδη ζωντανή και πάντα ευπρόσδεκτη αλληλεπίδραση ανάμεσα στις τέχνες.

Κεντρική φωτογραφία θέματος: Μάριον Ιγγλέση