Η μετανάστευση στην Αμερική στα δύσκολα χρόνια της κατοχής, η ιστορική επιστροφή στην θεατρική του πατρίδα και η μετέπειτα πρωτοποριακή πορεία, συντάσσουν ένα βίο «ζωηρά» πιστό στο θέατρο.
Ένα νεαρός από την Κρήτη…
Ο Αλέξης Μινωτής (1900-1990), ένας έφηβος από την Κρήτη, γράφει στην ηλικία των 15 χρόνων, τα πρώτα του ποιήματα, τα οποία δημοσιεύονται στο φιλολογικό περιοδικό «Διόνυσος» της Κωνσταντινούπολης. Τελειώνει τις σπουδές του γυμνασίου και διορίζεται ως τραπεζικός υπάλληλος. Ωστόσο η έμφυτη ροπή του προς την θεατρική τέχνη του «επιβάλλει» να ταξιδέψει στην Αθήνα.
Στην πρωτεύουσα, παρουσιάζεται μέσα από πλήθος θιάσων και θεατρικών σχημάτων ως ερασιτέχνης ηθοποιός. Με γοργούς ρυθμούς και με απεριόριστη πίστη στο θεατρικό «σανίδι», ο Αλέξης Μινωτής καταφέρνει –παρότι αυτοδίδακτος- να συγκαταλέγεται στην κατηγορία των επαγγελματιών ηθοποιών και να χαίρει αναγνώρισης και σεβασμού από τον θεατρικό κόσμο συλλήβδην.
Στο καλλιτεχνικό του ακόμα ξεκίνημα, φαραωνικής σημασίας για την νεοελληνική ιστορία του θεάτρου θίασοι, όπως ο Θίασος Βεάκη και Νεζέρ τον επιλέγουν ως ηθοποιό στις επαρχιακές τους περιοδείες, στις οποίες παρουσίαζαν το έργο «Οιδίπους Τύραννος».
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο ρόλος του βιολιστή
Την «βασιλική» του θέση του στο θέατρο, έρχεται να καθιερώσει ο ρόλος του βιολιστή στην παράσταση «Πόλεμος»(1925) -έργο του Αρτζιμπάσεφ-, η οποία ανέβηκε από τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη ,με τον οποίο συνεργάζονταν. Σύσσωμος ο θεατρικός κόσμος, μιλάει για μία μοναδική «λάμψη αλήθειας» στην ερμηνεία του ηθοποιού που «κρύβονταν», πίσω από τον βιολιστή. Η θεατρική επιτυχία τον συντροφεύει και στην εμφάνιση του στην Ελεύθερη Σκηνή, ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό για την εποχή συγκρότημα.
Η καλλιτεχνική του «ορμή και λύσσα» τον ταξιδεύουν στην Αγγλία, με την συντροφιά του Εθνικού Θεάτρου, το οποίο ανεβάζει την παράσταση «Άμλετ». Οι Άγγλοι κριτικοί, μετά την θέαση της παράστασης προχωρούν σε ένα ανατριχιαστικό σχόλιο, «Ο Αλέξης Μινωτής ήταν ο καλύτερος Άμλετ των τελευταίων 50 χρόνων.» Το 1931 η Κατίνα Παξινού και ο Αιμίλιος Βεάκης εισχώρησαν στον συνεταιρικό θίασο του Αλέξη Μινωτή.
Η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής συνεργάζονταν για 8 ολόκληρα έτη και το 1940 αποφάσισαν να παντρευτούν. Την ίδια χρονιά, μαζί δημιούργησαν το Βασιλικό θέατρο, που εμφανίζονταν οι ίδιοι. Η σκοτεινή περίοδος όμως της κατοχής που ακολούθησε ήρθε να καταστείλει την τέχνη.
Ο πόλεμος και το ταξίδι στην Αμερική
Η καλλιτεχνική άνθηση που διείπε τον ελλαδικό χώρο «φονεύτηκε» βιαίως από τον πόλεμο. Στην περίοδο της κατοχής έκαναν την εμφάνιση τους στην Ελλάδα, η πείνα, η δυστυχία και η ανελευθερία. Τότε ο Αλέξης Μινωτής συντροφιά με την αγαπημένη του Κατίνα Παξινού, πήραν την απόφαση να μεταναστεύσουν στην Αμερική ώστε να ξεφύγουν από την δύνη και να συνεχίσουν την μεγαλειώδη πορεία τους στην τέχνη.
Η συμβολή του Αλέξη Μινωτή στην 7η τέχνη, στην διάρκεια της παραμονής του στην Αμερική ήταν τιτάνια . Το 1946 εισήλθε στο Χόλιγουντ και συμμετείχε στην ταινία του Χίτσκοκ «Υπόθεση Νοτόριους» μαζί με την Ίνγκριντ Μπέργκμαν και Κάρι Γκραντ. Την ίδια χρονιά, εμφανίστηκε και στην ταινία Chase του Μισέλ Μόργκαν. Το 1951, προσκλήθηκε από το Εθνικό Θέατρο να επιστρέψει με την Κατίνα Παξινού στην Ελλάδα, ώστε να εμφανιστούν εκτάκτως σε παραστάσεις αρχαίου ελληνικού δράματος. Αποφάσισαν τότε, να πάρουν τον δρόμο της επιστροφής για την δική τους «θεατρική πατρίδα».
Η επιστροφή στα πάτρια θεατρικά εδάφη
Όταν επέστρεψαν στην μετεμφυλιακή Ελλάδα, το κλίμα ήταν ιδιαιτέρως οξυμένο. Η επιστροφή του μαζί με την Κατίνα Παξινού έφερε πλήθος σχολίων προερχόμενα από τον τύπο και το θεατρικό κοινό. Όταν η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής αποφάσισαν να ανεβάσουν το έργο «Βρυκόλακες» του Ίψεν στο Εθνικό Θέατρο υπό την νέα διεύθυνση του Θεοτοκά, θεωρήθηκαν αριστεροί ιδεολογικά άρα και «ύποπτοι» από των ακροδεξιών συμφερόντων και φρονημάτων τύπο.
Δέχθηκαν τότε, έναν άνευ-προηγουμένου ανυπόγραφο δημοσιογραφικό πόλεμο, με ανυπόστατα άρθρα που μιλούσαν για το Εθνικό Θέατρο ως «στέκι του ΕΑΜ», καλώντας τον πληθυσμό δεξιών φρονημάτων να μην στηρίξει την παράσταση.
Η φασιστική προπαγάνδα ωστόσο φάνηκε ανάξια να λασπώσει το μεγάλο θεατρικό γεγονός. Πλήθος κόσμου έκανε την εμφάνιση του στην πρεμιέρα, παρά τα δρακόντια αστυνομικά μέτρα με το πρόσχημα της αποφυγής αναταραχών, που εν τέλει δεν συνέβησαν ποτέ. Κριτικοί, ανεξάρτητα από ιδεολογικό πρόσημο αποθέωσαν με την πένα τους την παράσταση. Οι «Βρυκόλακες» ήρθαν να σηματοδοτήσουν την νέα άνευ συνόρων θεατρική πορεία των δύο καλλιτεχνών αλλά και το νέο κύμα θεατρικής άνθησης και ακμής του Εθνικού Θεάτρου.
Η «δια βίου» καλλιτεχνική άνοδος
Ο Αλέξης Μινωτής κατείχε μια υψίστης σημασίας «υποκριτική ικανότητα» να μπορεί να υποδυθεί ρόλους όλης της «γκάμας» θεατρικών ειδών .Πρωταγωνίστησε σε αντίρροπα είδη θεατρικών παραστάσεων όπως στο ανέβασμα των έργων «Μακμπέθ» και «Ιούλιο Καίσαρα» του Σαίξπηρ, «Βρυκόλακες» του Ίψεν και «Δον Κάρλος» του Σίλλερ. Στον «κινηματογραφικό τομέα» συμμετείχε στις ταινίες «Το παιδί και το Δελφίνι» με την Σοφία Λόρεν, με εξέχουσα τοποθεσία την Ύδρα και στην «Γή των Φαραώ» με την Τζόαν Κόλινς.
Πέραν όμως των υποκριτικών ικανοτήτων του, ο Αλέξης Μινωτής αναγνωρίστηκε και για τις σκηνοθετικές του προσεγγίσεις. Στα πλαίσια της συνεργασίας του με το Εθνικό Θέατρο χαρίζει τα «σκηνοθετικά του φώτα» και ζωντανεύει επί σκηνής – στα πλαίσια περιοδειών – τις τραγωδίες: Εκάβη (1955), Μήδεια (1956), Αντιγόνη (1956) με πρωταγωνίστρια την Άννα Συνοδινού, «Οιδίπους επί Κολωνώ» με πρωταγωνιστή τον ίδιο και το έργο «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή. Το 1958 ανεβάζει στην Αμερική( Dallas Civil Opera) και στο Λονδίνο (Κόβεντ Γκάρντεν) την όπερα «Κερουμπίνι Μήδεια» με πρωταγωνίστρια την Μαρία Κάλας.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στην περίοδο της δικτατορίας, το θεατρικό του «μεγαλείο» δεν επισκιάστηκε ούτε από την πιο σκοτεινή εποχή. Παρά τις δυσκολίες που γεννούσε το καθεστώς των απαγορεύσεων, δημιούργησαν με την Κατίνα Παξινού ,τον δικό τους θίασο ,με τον οποίο ανέβασαν, μεταξύ πολλών, τα θεατρικά έργα «Ματωμένος Γάμος» του Λόρκα και «Οι παλαιστές» του Στρατή Καρά.
Η τελευταία «αποχαιρετιστήρια» εμφάνιση του Αλέξη Μινωτή ήταν το 1989, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου με το έργο « «Οιδίπους επί Κολωνώ» του Σοφοκλή. Η παράσταση με «τόλμη» θα λέγαμε πως αποτέλεσε το αποτέλεσμα όλων των καρπών του προσωπικού του «αμέριστου θεατρικού κόπου και πρακτικής δια βίου σπουδής».
Ο Αλέξης Μινωτής, ο μεγάλος «εραστής» της θεατρικής τέχνης αποτέλεσε την επιτομή του διαρκούς πάθους και της πίστης. Πάθος για την τέχνη, πάθος για τον έρωτα και ατράνταχτη πίστη στην αλήθεια -ωσότου η μορφή και η ψυχή του να χαθούν στο θεατρικό άπειρο-…
Όλες οι φωτογραφίες είναι από το Ψηφιοποιημένο αρχείο του Εθνικού Θεάτρου (http://www.nt-archive.gr/)
